انتقام داغ پوتين
منصور بيطرف/ شايد اروپايي‌ها فكر نمي‌كردند تحريم روسيه و چالشي كه با آن بر سر اوكراين پيدا مي‌كنند براي آنها گران تمام شود، به اندازه‌يي كه هم سرمايه‌گذاري آنها در برخي از بخش‌هاي اقتصادي را بر زمين بزند و هم تامين سوخت مورد نيازشان را به مخاطره بيندازد.روسيه هشتمين اقتصاد بزرگ دنيا، اولين دارنده گاز جهان و بزرگ‌ترين توليدكننده نفت غيراوپك، تقريبا 8/2 درصد توليد ناخالص داخلي جهان را در اختيار دارد. اين كشور چالش جديدي را با غرب آغاز كرده است. در اين چالش روسيه مهم‌ترين سرمايه‌گذاري گازي خود با غرب را نه‌تنها به حالت تعليق درآورده بلكه جايگزيني را هم براي آن پيدا كرده است.اواسط سال 2007 بود كه اروپا با خبر خوش پروژه بزرگ گازي آن هم از سوي روسيه مواجه شد.روسيه تصميم گرفته بود گاز اروپا را جدا از مسير اوكراين، از طريق درياي سياه و كشورهاي بلغارستان و صربستان به مجارستان و اتريش برساند. آنها اسم اين طرح را «ساوث استريم» گذاشتند. حدود پنج سال قبل از آن پروژه گازي ديگري كه كشورهاي غربي در سرمايه‌گذاري آن سهيم بودند قرار بود بخش ديگري از گاز اروپا را تامين كند. اسم اين طرح كه بنا بود گاز جمهوري ْآذربايجان را از طريق تركيه، بلغارستان، روماني و مجارستان به اتريش برساند، نوباكو بود. اكنون اروپا محروم از اين دو طرح است. اجراي طرح نوباكو با مشكلات فني مواجه شد و طرح «ساوث استريم» را هم روسيه معلق كرده است و در عوض بابت جلب حمايت تركيه طرح را به‌گونه‌يي ديگر به تركيه داده است.ماجراي تعليق طرح «ساوث استريم» را ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه، به‌طور ضمني در سفر اخير خود به تركيه مطرح كرد. در آنجا او گفت: «تركيه هاب گازي مي‌شود.» اعلام اين خبر مثل بمب در رسانه‌هاي اروپايي پيچيد.روزنامه فاينانشيال تايمز از سوخته شدن 50 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خبر داد و رويترز هم از خسارت چندين ميليارد دلاري شركت‌هاي نفتي اروپايي كه در اين طرح سرمايه‌گذاري كرده بودند، خبر داد. آن‌طور كه رسانه‌ها گزارش داده بودند، مردم اروپاي شرقي بيشتر از همه عصباني و ناراحت هستند.
مسوولان دولتي بلغارستان، صربستان و مجارستان گفته‌اند كه هيچ اخطار يا هشداري را از مقامات مسكو براي جلوگيري از اين طرح دريافت نكرده‌اند. البته پيش از اين و در زمان شروع طرح برخي مقامات اتحاديه اروپا هشدار و اخطار داده بودند كه اجراي پروژه «ساوث استريم»باعث مي‌شود كه بازار انرژي اروپا در اختيار روس‌ها قرار گيرد. با اين حال طرح «ساوث استريم» از سوي چندين كشور اروپاي جنوب شرقي كه با مشكل تامين گاز مواجه بودند حمايت شد. آنها از اين طريق هم مي‌خواستند امنيت انرژي خودشان را بالا ببرند و هم از طريق ترانزيت گاز، درآمدي به جيب خود بريزند. در نشستي كه سفيران اتحاديه اروپا در روز سه‌شنبه در بروكسل برگزار كردند، نماينده مجارستان از رييس تازه سياست خارجي اتحاديه اروپا پرسيد: «اول نوباكو، حالا ساوت استريم، اكنون چه بايد كنيم؟»
«الكساندر ووچيچ» نخست‌وزير صربستان به شبكه تلويزيوني آر‌تي‌اس آن كشور گفته است كه تصميم قطع پروژه «ساوث استريم»، خبر بدي براي بلگراد بوده است و در اين ارتباط مي‌خواهد با پوتين حرف بزند. به گفته وي «صربستان هفت سال در اين پروژه سرمايه‌گذاري كرده است و اكنون بايد بهاي نبرد ميان قدرت‌هاي بزرگ را بپردازد.» ايتاليا و اتريش هم كه از حاميان اين سرمايه‌گذاري بوده‌اند از اين تصميم پوتين اظهار نگراني كرده‌اند.
اما خبر پوتين باعث شد كه قيمت سهام شركت‌هاي نفتي سرمايه‌گذار در عمليات «ساوث استريم» به شدت كاهش يابد. رويترز از خسارت 2/1 ميليارد دلاري شركت ايتاليايي «سايپم» خبر داد و فاينانشيال تايمز از كاهش 4/7 درصدي قيمت سهام شركت آلماني «سالتيزگر». مديران اين دو شركت گفته‌اند كه هيچ گزارشي از مسكو براي لغو عمليات دريافت نكرده‌اند.
حركت جديد پوتين در خصوص لغو عمليات «ساوث استريم» كه قرار بود سالانه 63 ميليارد مترمكعب گاز به اروپا صادر كند، نشان از تغيير زمين بازي است. اروپا و امريكا با تحريم روسيه باعث شده‌اند كه ارزش روبل به شدت كاهش يابد و قيمت هر دلار از حدود 20 روبل در ابتداي سال جاري ميلادي به حدود 47 روبل برسد، اكنون پوتين هم مقابله به مثل كرده است. او فعلا از تنها ابزار خود كه انرژي است، اينچنين بهره برده است. چه كشور يا دولتمرد اروپايي مهره بعدي را در مقابل پوتين بازي خواهد كرد؟ آيا اصلا مي‌تواند به تنهايي بازي كند؟