كميسيون ويژه مجلس تصميم دارد تا از اعضاي تيم‌هاي جليلي ،لاريجاني و ظريف براي بررسي توافق هسته‌اي دعوت كند
طراحي
مناظره هسته‌اي
در پارلمان
تجمع دانشجويان منتقد توافق در برابر مجلس
برپا شد
احسان بداغي/ كميسيون برجام هنوز به دستور كار مشخصي نرسيده. منتقدان هسته‌اي اما دورخيزي بلند را براي گام‌هاي خود شروع كرده‌اند. در حالي كه سيد حسين نقوي حسيني، سخنگوي اين كميسيون بعد از جلسه ديروز اعضا توضيح داد كه هنوز دستور كار اين مجموعه به طور كامل مشخص نشده، مهرداد بذرپاش در گفت‌وگو با مهر از احتمال اقداماتي جديد سخن به ميان آورده است؛ دعوت از همه تيم‌هاي مذاكره‌كننده در 12 سال گذشته براي بررسي برجام. بذرپاش البته توضيح نداده كه آيا اين اقدام به تصويب اعضاي كميسيون رسيده و قطعي شده است يا نه، اما گفته كه نخستين جلسه از اين سلسله جلسات با حضور علي لاريجاني تشكيل خواهد شد؛ موضوعي كه نقوي حسيني به عنوان سخنگوي كميسيون هيچ اشاره‌اي به آن نكرده است. بذرپاش همچنين خبر داده كه در اين جلسه «مقرر شد اعضاي كميسيون ويژه بازديدي از سايت نطنز، فردو، آب سنگين اراك، رآكتور تهران و UCF اصفهان و برخي صنايع نظامي داشته باشند.»
او قبلا هم اين موضوع را حتي پيش از تشكيل جلسات كميسيون برجام مطرح كرده بود. بذرپاش گفته كه دعوت از تيم‌هاي مذاكره‌كننده قبلي در راستاي اطلاع اعضا از روند 12 ساله مذاكرات است. با اين وجود اين موضوع يادآور پيشنهادي است كه پيش از اينها در مجلس مطرح و زمينه‌ساز بحث‌هايي جدي شده بود؛ مناظره تيم مذاكره‌كننده فعلي با تيم سعيد جليلي در بهارستان. سال گذشته مشخصا برخي نمايندگان مجلس همچون جواد كريمي قدوسي درخواست مناظره بين علي باقري، معاون سعيد جليلي و عباس عراقچي، معاون محمدجواد ظريف را پيش كشيده بودند. هر چند آن پيشنهاد هيچگاه عملي نشد اما موضوعي كه ديروز توسط مهرداد بذرپاش مطرح شده است شايد شكل ديگري از همان پيشنهادات سال گذشته باشد، هر چند كه هنوز معلوم نيست علي لاريجاني به عنوان نخستين كسي كه به جلسات مورد اشاره مهرداد بذرپاش دعوت شده، حضور در كميسيون ويژه برجام را براي توضيح درباره مذاكرات 10 سال پيش قبول كند يا خير. اين البته در كنار پيشنهاد چالش‌برانگيز ديگر منتقدان توافق براي بازديد از مراكز هسته‌اي و نظامي است؛ موضوعي كه باعث شده تا خيلي‌ها با استناد به تخصص اعضاي كميسيون برجام معتقد باشند كه اين اقدام خيلي محلي از اعراب ندارد. هر چند در اين اوضاع حسين نجابت، عضو هيات رييسه اين كميسيون و از منتقدان برجام به «اعتماد» مي‌گويد كه اين مجموعه قرار است براي پر كردن خلأ تخصصي اعضايش براي بررسي توافق هسته‌اي كارگروه‌هايي با حضور كارشناسان تشكيل دهد. مشكل تخصص نمايندگان عضو اين مجموعه تا آنجاست كه هيچ حقوقداني در تركيب اين كميسيون قرار نگرفته است.
او توضيح مي‌دهد: «در نخستين جلسه كميسيون ويژه بحث شد كه مثلا در تركيب تشكيل شده خلأ تخصص‌هايي مثل حقوقدان‌ها به‌شدت احساس مي‌شود و ما بايد با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي مجلس و در صورت لزوم استفاده از ظرفيت‌هاي بيرون مجلس اين خلأ را پر كنيم. ما براي نتيجه‌گيري در هر موضوعي بايد از سه طيف استفاده كنيم؛ يكي ظرفيت‌ها و نظرات داخل مجلس است، ديگري نظرات كارشناسي و نهايتا موضع دولت. نهايتا سعي مي‌كنيم نتيجه كار كميسيون ويژه برآيند نظرات اين سه طيف باشد.» با اين وجود اسماعيل كوثري، از ديگر منتقدان برجام و اعضاي اين كميسيون نظر ديگري دارد. او درباره موضوع تخصص كميسيون ويژه به «اعتماد» مي‌گويد: «من اعتقاد دارم كه كميسيون تخصص آن را دارد و اين براي نخستين‌بار نيست كه مجلس از چنين مراكزي بازديد مي‌كند. ضمن اينكه ما در اين كميسيون دو نفر متخصص موضوعات هسته‌اي داريم و مضافا اينكه بازديد ما كيفي نخواهد بود، بلكه بازديد كمي است. مثل همان بازديدي كه آژانس قرار است براي راستي‌آزمايي انجام دهد. وقتي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي چنين كاري را مي‌تواند انجام دهد قطعا نمايندگان مجلس به طريق اولي بايد بتوانند اين كار را بكنند.» هر چند به نظر مي‌رسد تا اينجا موضوع به كارگيري كارشناسان فني در بررسي برجام محل اختلافي بين اعضاي اين مجموعه شده اما حسين نجابت از اختلاف‌نظرهاي جدي‌تري هم سخن گفته كه حتي تشكيل «كارگروه‌هاي تخصصي» منوط به رفع آنهاست.
او توضيح مي‌دهد كه نخستين اختلاف‌نظر ميان اعضاي كميسيون بر سر «شيوه برخورد با برجام» است. جايي كه به گفته نجابت «عده‌اي مي‌گويند ماده به ماده اين متن را بررسي كنيم. عده‌اي معتقدند كه مساله بايد موضوع‌بندي شود و بر اساس دسته‌بندي سرفصل‌ها بررسي‌ها انجام شود. مثلا موضوع تحريم‌ها يا مسائل فني يا موضوع R&D از جمله سرفصل‌هاي فني هستند. در كنار اينها هم نظرات ديگري وجود دارد كه نهايتا بايد با بحث درباره آنها به جمع‌بندي واحدي برسيم.» حسين نجابت درباره محور ديگر اختلاف‌نظرها هم توضيح مي‌دهد: «الان مهم‌ترين بحثي كه بايد به نتيجه برسد شيوه برخورد ما با برجام است. الان در مجلس و حتي در كميسيون ويژه هم نظرات بسيار متفاوت است. يك عده مي‌گويند بايد با سرعت بررسي و نتيجه را اعلام كنيم و يك عده معتقدند كه بايد بگذاريم اول كنگره امريكا كار خود را انجام دهد. عده‌اي هم معتقدند اصلا نبايد در اين معادله بحث كنگره را به عنوان يك متغير در نظر گرفت.» به اين موضوعات بايد موارد ديگري را نيز اضافه كرد. از جمله نظرات متفاوت افراد درباره روش حقوقي بررسي برجام. روشي كه سه نظر متفاوت درباره آن وجود دارد.
از يك سو نمايندگاني چون غلامرضا تاجگردون، مسعود پزشكيان و عباسعلي منصوري‌آراني سخت بر اين باور هستند كه هيچ نيازي به مصوبه مجلس براي برجام نيست. در مقابل منتقدان سرسخت توافق همچون عليرضا زاكاني، سيد محمود نبويان و مهرداد بذرپاش نه‌تنها اين نظر را برنمي‌تابند بلكه سخت اعتقاد دارند كه مجلس بايد اين امكان را پيدا كند كه وارد جزييات برجام هم بشود و دستش براي تغيير آنها هم باز باشد. تغييري كه به تعبير وزارت خارجه به معناي بي‌اثر شدن كل مذاكرات 23 ماهه با 1+5 است. در ميانه اين دو گروه هم اكثر اعضاي كميسيون ويژه از موافقان ارايه لايحه برجام به مجلس هستند. اما در شرايطي كه احتمال ارايه لايحه برجام بسيار ضعيف و تقريبا منتفي است، طيف منتقدان هسته‌اي موضوع ديگري را پيش كشيده‌اند؛ موضوعي كه حسين نجابت آن را اين‌گونه توضيح داده است: «بحث ديگري كه بايد مشخص شود اين است كه نهايتا لايحه مي‌آيد يا نه. به هر حال ما در كميسيون اعتقاد داريم كه بايد قانون وضع كنيم و اگر هم لايحه نيايد ما خودمان بايد قوانيني وضع كنيم تا دولت مكلف به برخي موارد شود.» اين حرف را قبلا هم نمايندگاني چون محمدمهدي زاهدي و اسماعيل كوثري مورد تاييد قرار داده‌اند، اما هنوز معلوم نيست از نظر حقوقي چنين طرح‌هايي چه معنايي خواهد داشت.