اصفهان نصف جهان
اسدالله امرايي
«هدايت يكي از استادان طنز در ادبيات فارسي قرن بيستم ميلادي است و طنز او، در انواع و اقسامي كه دارد، آكنده از انگيزه‌هاي دروني و از جمله خشم نويسنده است. اين خشمي است انگيخته از خشونت‌هاي خارجي، از اُملي‌ها و عقب‌ماندگي‌هاي اجتماعي، از تحجرهاي ادبي، از زورگويي‌هاي سياسي، از تحقير و استخفافي كه در اجتماعي و ادبيات نسبت به خود مي‌بيند و دست آخر، از خود و نفرتي كه نسبت به كمبودهاي خود حس مي‌كند.» كتاب «طنز و طنزينه هدايت» اثر دكتر محمدعلي همايون كاتوزيان به بررسي طنزهاي هدايت در كتاب‌هاي هدايت پرداخته و انتشارات پرديس دانش آن را منتشر كرده است. اين كتاب ابتدا در خارج از كشور و در نشر آرش سوئد چاپ شده بود. كتاب از ۹ فصل تشكيل شده، با عناوين درباره طنز، طنز دوره هدايت، مقوله ادبي طنزينه، طنز و طنزينه در آثار هدايت، طنزنامه‌هاي هدايت، علويه خانم و ولنگاري‌هاي ديگر، حاجي‌آقا و توپ‌مرواري، نامه‌هاي هدايت و نامه‌هاي هدايت به شهيد نورايي. حسن شهيد نورايي بازرگاني خوانده بود و شش سال در فرانسه زندگي كرد و در آنجا با صادق هدايت دوست شد. نامه‌هاي صادق هدايت به او در كتاب «هشتاد و دو نامه از صادق هدايت به حسن شهيد نورايي» به همت ناصر پاكدامن منتشر شده است. شهيد نورايي مترجم «خاموشي دريا» هم هست. داستان بلندي كه ژان بروله آن را در سال ۱۹۴۱، در اثناي جنگ جهاني دوم و سال‌هاي اشغال فرانسه، با نام مستعار وركور، به صورت مخفيانه نوشت و مدت كوتاهي بعد از انتشار آن، حسن شهيد نورايي آن را به فارسي ترجمه و در آبان ۱۳۲۳ در تهران منتشر كرد. اين داستان بارها به اشكال مختلف در ايران منتشر شد، از كتاب‌هاي جلد سفيد ممنوعه پيش از انقلاب تا انتشار رسمي. چاپ سوم اين كتاب در انتشارات دنياي نومنتشر شده است. نشر ماهي هم به تازگي ترجمه جديدي از اين كتاب را با افزوده‌هاي جديد از جمله مقاله‌اي درباره فيلم اقتباسي از آن با نام سكوت دريا منتشر كرده است. مترجم سكوت دريا ژرژ پطرسي دوبلور خوش‌صدا و فرهيخته ارمني كشورمان است. داستاني كه به نماد مقاومت فرانسويان در برابر اشغالگران نازي بدل شد. پير ملويل هم فيلمي از روي آن ساخت كه به شهرت اين كتاب افزود.
مجموعه داستان «كتاب اصفهان» در نشر افق منتشر شده است. مجموعه داستان كتاب اصفهان، هفت داستان از هفت نويسنده را با محوريت شهر اصفهان دربرمي‌گيرد. داستان‌ها در اصفهان مي‌گذرند و رابطه بين انسان و شهر و نيز ابعاد مختلفي از حيات اجتماعي و فرهنگي مردم شهر را به تصوير مي‌كشند. آدم‌ها در جست‌وجوي هويتي‌اند كه در طول قرن‌ها خدشه‌دار و چندپاره شده و آن را در پيوند با محيط اجتماعي و طبيعي شهر اصفهان باز مي‌يابند، گويي سرنوشت‌شان با سرنوشت شهر گره خورده است. يك تكه مينياتور اصغر عبداللهي، ديوار نوشته‌هاي علي خدايي، شهرام و شهريار جعفر مدرس‌صادقي، يحياي زاينده‌رود كيهان خانجاني، گربه مادر نسيبه فضل‌اللهي، زندگان اصفهان محمد طلوعي و ازطرف ما نوشته آرش صادق‌بيگي هفت داستان اين كتاب را تشكيل مي‌دهد.