ديپلماسي روغن در
روابط ايران- مالزي
نقش ديپلماتيك پالم
در سفر روحاني به مالزي
گروه اقتصادي
«مالزيايي‌ها از روغن پالم استفاده مي‌كنند و سلامتي آنان نيز خوب است، براي تبيين ويژگي‌هاي اين روغن از لحاظ سلامتي، ما منتظر سفر هياتي از طرف مالزي به ايران هستيم.» اين جمله ديپلماتيك حسن روحاني رييس‌جمهوري در سفر چند روز پيش او به مالزي گوياي سياست‌هايي است كه افزايش واردات روغن نخل از اين كشور نتيجه مي‌دهد. دو سال پيش، پس از اظهارات وزير بهداشت در خصوص زيان مصرف روغن پالم و استفاده از آن در صنايع لبني چنان سروصدايي به پا كرد كه فيتيله واردات براي مدتي پايين كشيده شد و با جمع‌آوري شيرهاي پالم‌دار از سطح كشور، تلاش شد نگراني‌ها و شعله‌هاي آتش انتقادات تا حد امكان كاهش يابد.
سياست اما بر پاشنه توسعه سطح روابط با مالزي مي‌چرخد و از آنجا كه روغن پالم براي مالزي حكم نفت براي ايران را دارد، ناگزير افزايش واردات اين محصول جزو الزامات گسترش سطح روابط اقتصادي دو كشور محسوب مي‌شود.
سياستگذاري‌ها گويا پيش از سفر رييس‌جمهور ايران به مالزي انجام شده بود. ديپلماسي روغن در روابط دو كشور از جداول گمرك پيداست. خيلي پيش‌تر از انجام سفر اخير، نوك پيكان نمودار واردات پالم به سمت بالا جهت‌گيري شد و ظرف يك‌سال واردات اين محصول با افزايش دو برابري
مواجه شد.
اما رونمايي از اين تصميم ايران در نشست مشترك مطبوعاتي حسن روحاني با «محمد نجيب رزاق» نخست‌وزير مالزي انجام شد. در اين نشست روحاني ضمن تاكيد بر اين نكته كه تهران و كوالالامپور مصمم هستند سطح روابط خود را در مرحله نخست به دوره قبل از تحريم‌ها بازگردانند، متذكر شد: ايران از سرمايه‌گذاري شركت‌هاي مالزيايي در بخش‌هاي نفت، گاز و پتروشيمي حمايت مي‌كند، دو كشور همچنين مي‌توانند در زمينه صنايع غذايي حلال با هم مشاركت و همكاري كنند.
او به موضوع روغن پالم كه مالزي يكي از صادركنندگان آن است، اشاره و با بيان اينكه نخست‌وزير مالزي اشاره دارند كه مالزيايي‌ها از اين روغن استفاده و سلامتي آنان نيز خوب است، تاكيد كرد: براي تبيين ويژگي‌هاي اين روغن از لحاظ سلامتي، ما منتظر سفر هياتي از طرف مالزي به ايران هستيم.
تجارت ايران و مالزي در يك دهه اخير نوسان‌ها و فراز و نشيب‌هايي از سر گذرانده است. ارزش صادرات ايران به مالزي كه در سال 85 معادل 36 ميليون و 200 هزار دلار بوده، طي روندي صعودي به ميزاني معادل 132 ميليون و 500 هزار دلار در سال 90 رسيده است. اما پس از آن با روندي نزولي مواجه شده و در نهايت به ميزاني معادل 40 ميليون و 500 هزار دلار در سال 94 كاهش يافته است.
بررسي آمارهاي رسمي گمرك ايران نشان مي‌دهد ارزش واردات ايران از مالزي نيز در يك دهه اخير كاهش يافته است. ايران در سال 85 معادل 386 ميليون و 200 هزار دلار كالا از مالزي وارد كرده است. واردات ايران از اين كشور سپس با طي روندي افزايشي به ميزاني معادل 549 ميليون و 500 هزار دلار در سال 89 و 532 ميليون و 400 هزار دلار در سال 90 رسيده است. پس از آن واردات ايران از مالزي طي روندي نزولي به ميزاني معادل 265 ميليون و 600 هزار دلار در سال 94 كاهش يافته است. اقلام عمده صادراتي ايران به مالزي نيز در سال 94 عبارتند از: قير نفت، خرما، اوره، سنگ، انگور خشك‌كرده، فورفورال، پسته، استيون بوتادين كربوكسيله، روي و روغن. در اين سال ايران بيش از هر كالايي روغن پالم، شيره كائوچو، روغن جانشين كره‌كاكائو، اسيد پالمتيك، اجزاي روغن پالم، كائوچوي طبيعي، مخلوط يا فرآورده‌هاي خوراكي از چربي‌ها يا روغن‌هاي حيواني و نباتي، قوطي براي نوشابه و نوشيدني، دستكش معاينه و گليسرول از اين كشور وارد كرده است.
تغيير سبد مصرف در يك دهه
تا سال 1380 روغن سويا كه از بهترين انواع روغن از نظر طعم و كيفيت هستند مهم‌ترين منبع تامين روغن خوراكي در ايران بود.
بر اساس آمار رسمي وزارت جهادكشاورزي در حدود 88 درصد از مصرف و 96 درصد از واردات روغن ايران را اين محصول در برمي‌گرفت. اين عدد تا سال 1382 تقريبا در محدوده 80 درصد ثابت بوده است و در سال‌هاي مختلف روغن‌هايي نظير روغن آفتابگردان كمبود روغن سويا را جبران مي‌كرد اما از سال 1383 به يك باره و به بهانه كمبود روغن پنبه‌دانه براي استفاده در روغن قنادي واردات روغن پالم آغاز شد و سبد روغن مصرفي ايران تغيير كرد. با شيبي تند مصرف روغن پالم كه از نظر كيفيت داراي سطح پايين‌تري نسبت به روغن‌هاي سويا، كلزا و آفتابگردان است در بازار ايران رونق گرفت. اين درحالي است كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد كل توليد پنبه‌دانه در ايران در سال 1380 حدود 195 هزار تن بوده است و در سال 1382 به 165 هزار تن كاهش پيدا كرده است يعني حدود 30 هزار تن كاهش. 30 هزار تن پنبه‌دانه به مفهوم توليد حدود 4 تا 5 هزار تن روغن است اما در سال 1383 براي پر كردن خلأ هزار تن روغن پنبه‌دانه حدود 188 هزار تن روغن پالم وارد ايران شد.
ارزاني اين روغن در مقايسه با ديگر رقبا از دلايل مهم و اصلي رشد واردات و مصرف آن شد.
پس از شتاب افزايش مصرفي كه در طول يك دهه اتفاق افتاد سرانجام وزير بهداشت در سال 1392 نسبت به استفاده از اين روغن در شيرهاي فرآوري‌شده و خطري كه اين محصول براي سلامت افراد دارد صحبت كرد. هرچند مدتي بعد جريان اظهارات مسوولان به سمت كم ضرر بودن اين روغن براي سلامتي تغيير مسير داد اما كارشناسان همچنان نقدهاي محكمي به مصرف بالاي اين نوع روغن دارند.
سهم‌گيري 40 درصدي پالم از
سبد مصرف
از سال 1380 روند مصرف روغن سويا سير نزولي را آغاز كرد و در سال 1392 سهم اين روغن در كل سبد روغن مصرفي از حدود 90 درصد در سال 1380 به حداقل خود و به حدود 37 درصد رسيد در حالي كه سهم روغن پالم از صفر درصد به حدود 40 درصد رسيده است.
قيمت روغن پالم همواره پايين‌تر از روغن سويا بوده است و در مواقعي مانند نوامبر 2008 تا 40 درصد از روغن سويا ارزان‌تر بوده است. اما طي 10 سال گذشته به‌طور متوسط اين روغن حدود 21 درصد ارزان‌تر از روغن سويا
بوده است.