تداوم بي‌توجهي به محيط زيست
محمدرضا تابش٭
امروزه موضوع محيط زيست در كانون توجه افكار عمومي و دولت‌ها قرار دارد. سران كشورها، اجلاس‌هاي متعددي داشته و تعهدات زيادي را براي كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي و جلوگيري از تخريب آن پذيرفته‌اند. سازمان ملل متحد هم نسبت به اين موضوع حساس بوده و تشكيلات و سازمان‌هاي بين‌المللي متعددي نيز عهده‌دار رصد كردن وضعيت جهاني و كشوري محيط‌زيست بوده و راهكارها و پيشنهادات فراواني از طرف متخصصان امر، براي مقابله با تخريب محيط زيست به دولت‌ها ارايه مي‌شود. در عرصه بين‌المللي مسائلي كه محيط زيست جهاني را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، در سايه عملكردهاي دولتمردان، نظارت سازمان‌هاي بين‌المللي و قوانين موثر جهاني مورد رصد و ارزيابي قرار مي‌گيرد و سقف زماني و همچنين الزامات حقوقي و جرايم زيست محيطي براي كشورهايي كه به تعهدات خود عمل نكنند منظور مي‌شود. «ان‌جي‌او»ها يا سازمان‌هاي مردم‌نهاد، همراه با دولتمردان در تمامي اجلاس‌هاي بين‌المللي، حضور پررنگ و تعيين‌كننده‌اي دارند و همچنين نقش آنها در كشورها تاثيرگذار و صيانت‌كننده محيط زيست است. در هر صورت چه بخواهيم، چه نخواهيم، امروزه وضعيت محيط زيست هر كشور، جزو مولفه‌هاي مورد سنجش حكمراني خوب است. خوشبختانه اصل پنجاهم قانون اساسي ايران كه در زمره مترقي‌ترين اصول قوانين اساسي كشورهاي دنيا است: الف) حفظ محيط زيست را وظيفه عمومي تلقي مي‌كند.
ب) طبيعت و محيط زيست را بستر حيات اجتماعي روبه رشد انسان‌ها مي‌داند. ج) هر گونه فعاليتي كه منجر به تخريب محيط زيست شود را ممنوع اعلام كرده است. د) محيط زيست را متعلق به همه نسل‌ها مي‌داند و استفاده و بهره‌برداري از آن را به نحوي كه پايداري آن براي بهره‌گيري نسل‌هاي بعد تضمين شود مجاز مي‌شمارد. در آموزه‌هاي ديني، نگرش آيه‌اي به مخلوقات و اينكه همه اجزاي خلقت به ذكر و تسبيح خداوند مشغول هستند، تاكيدي بر حفظ محيط زيست و جلوگيري از تخريب آن دارد. قرآن كريم مي‌فرمايد: والنجم و الشجر يسجدان؛ گياهان و درختان براي خدا سجده مي‌كنند. از طرف ديگر ادبيات ما نيز مشحون از پاسداشت طبيعت و پيوند آن با خالق هستي است.
به تعبير حضرت مولانا:
ذكر و تسبيحات اجزاي نهان
غلغلي افكند اندر آسمان
و يا به بيان سعدي عليه رحمه:
به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست
عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از اوست
متاسفانه با وجود آموزه‌هاي ديني، فرهنگي و اين اصل مترقي قانون اساسي ايران، شايد از سر غفلت يا كم‌توجهي دولت و هم مجلس، توجه لازم به تقويت اعتبارات محيط زيست وجود ندارد. متجاوز از 11 هزار ميليارد تومان به بهداشت و درمان اختصاص داده‌ايم كه عمدتا صرف درمان مردم مي‌شود. اگر بخش كوچكي از اين بودجه را به محيط زيست اختصاص مي‌داديم شاهد شيوع و رواج بسياري از بيماري‌هاي صعب‌العلاج از قبيل سرطان‌ها و بيماري‌هاي ريوي و تنفسي و... نبوديم. امروز هم كه بحث بازگشت به لايحه دولت در بند«ل» تبصره 9 كه متاسفانه در كميسيون تلفيق حذف شده بود، مطرح شد برخي دوستان مجلس به بهانه اينكه در سازمان حفاظت محيط زيست سياسي كاري مي‌شود، 60 ميليارد توماني را كه قرار بود در زمينه‌هاي كنترل آلودگي‌هاي محيط زيست، احياي تالاب‌ها، احياي رودخانه‌ها، پايش محيط زيست و آموزش مردم و سازمان‌هاي مردمي صرف شود، تصويب نكردند.
اگر ادعاي دوستان مبني بر اعلام آلوده بودن و سرطان‌زا بودن بنزين‌هاي پتروشيمي سياسي‌كاري است، مي‌توانند مضرات بنزين‌هاي توليدي را از دستگاه‌هاي مختلف تقاضا كنند ولي شايسته نبود به بهانه اينكه در محيط زيست سياسي كاري مي‌شود با يك اقدام كاملا سياسي اين 60 ميليارد تومان ناچيز بودجه زيست محيطي را حذف كنند. تصويب اين بودجه يقينا مي‌توانست همدردي نمايندگان مردم را با دغدغه‌هاي فراوان زيست محيطي مردمان‌شان در استان‌هاي مختلف بيان كند. امروز 25 استان كشور ما خصوصا استان خوزستان قهرمان درگير مساله ريزگردهاست. مردمان استان‌هاي گيلان، سيستان و بلوچستان، فارس، اصفهان، مازندران، آذربايجان غربي و... تالاب‌هايشان در خطر انقراض قرار گرفته است. مردمان استان‌هاي كويري توان تامين آب شرب را به سختي دارند. مردمان كلانشهرهاي‌مان كه با آلودگي هوا مواجه هستند و سموم منتشره از سوخت‌هاي فسيلي آنها را خفه مي‌كند در انتظار تصويب نمايندگان‌شان بودند تا با تصويب اين بودجه دغدغه نمايندگان نسبت به اصلي‌ترين مسايل‌شان را حفظ كنند. به ضرس قاطع عرض مي‌كنم برخوردي كه ما با محيط زيست داريم و بدون توجه به توان و قابليت اكوسيستم به بهانه اجراي پروژه‌هاي عمراني و خدماتي، از آن بهره مي‌گيريم با توجه به تغيير شرايط اقليمي كه در آن قرار گرفته‌ايم و با نظر به اينكه طبق اعلام سازمان فضايي امريكا (ناسا) در سال 2013، 45 كشور جهان دچار خشكسالي حاد شده‌اند كه ايران در رتبه چهارم اين ليست قرار دارد، مي‌تواند تمدن ايران را ظرف 20 تا 30 سال آينده با چالش جدي روبه‌رو سازد و يك مساله فني و تخصصي را كه هنوز راهكارهايي براي حل آن وجود دارد، به مساله‌اي سياسي و در نهايت بحران حاد امنيتي تبديل كند. انديشه كنيم و نگذاريم اين مسائل جامه تحقق به خود گيرد.
٭ رييس فراكسيون محيط زيست و توسعه پايدار مجلس شوراي اسلامي