داستان‌نويس تاثيرپذير و تاثيرگذار

صادق هدايت به عنوان يكي از پيشتازان داستان‌نويسي مدرن است كه هم تاثيرپذير بود، هم تاثيرگذار. يعني به عنوان يك نويسنده از ديگر نويسنده‌هاي فرنگي و نگاه غربي‌شان تاثير مي‌گرفت و همچنين به عنوان يك نويسنده در تربيت دو نسل از نويسندگان هم بسيار تاثيرگذار بود. اين دقيقا مصداق همان جمله معروفي است كه كارلوس فوئنتس مي‌گويد: « داستان هيچگاه يتيم نبوده است». يعني نويسنده‌هاي پرآوازه دنيا هميشه از هم تاثير گرفته و برهم تاثير گذاشته‌اند. نمونه مشخص تاثيرپذيري صادق هدايت از نويسنده‌هاي غربي، كتاب معروف او به نام «بوف كور» است كه نه‌تنها در آن دوران و زمان دور، بلكه امروز و هنوز با سرنوشت روشنفكران ايراني گره خورده است و تفسير و توضيح‌هاي زيادي از آن ارايه مي‌شود؛ «بوف كور» نمونه يك داستان كاملا مدرن و سوررئاليستي است كه با استفاده از خصوصيت تمثيل و نماد نوشته شده است. بخش‌هاي مختلف داستان «بوف كور» از موجود اثيري گرفته تا توصيف ساختمان‌ها و شهر و پيرمرد خنزرپنزري همه‌ نمونه‌هايي از استفاده نماد و تمثيل در داستاني است كه گستره و شالوده اصلي‌اش سوررئاليستي است. بدون‌شك زماني‌كه صادق هدايت چنين داستاني را نوشت و روانه بازار كرد، هيچ نويسنده‌اي به فكر نوشتن داستان‌هاي سوررئاليستي نبود و طبعا چنين نوشته‌اي تا اندازه‌اي حاصل همان تاثيرپذيري از نويسنده‌هاي غربي است. در عين حال مي‌بينيم كه اين نويسنده، به موازات تاثيرپذيري از نويسندگان غربي، آنچنان تاثيرگذاري هم بر نويسنده‌هاي ديگر داشته كه حاصل آن تربيت دو نوع نويسنده مختلف شده است؛ يكي نويسندگان واقع‌گرا مانند احمد محمود و ديگر نويسندگان خالق ادبيات وهمناك مانند غلامحسين ساعدي. علاوه بر همه اينها من فكر مي‌كنم صادق هدايت اولين كسي است كه داستان كوتاه را به معناي واقعي به ادبيات داستاني ايران آورد و نوعي تازگي را در داستان ايجاد كرد كه در عين اينكه مي‌توانست ناول باشد، ويژگي‌هاي داستان كوتاه را هم داشت. اينكه مي‌گويند محمدعلي جمالزاده پدر داستان كوتاه فارسي است، شايد از نظر زماني درست باشد اما به اعتقاد من پدر داستان‌نويسي كوتاه فارسي صادق هدايت است كه در خلق داستان‌هايش شيوه‌هاي نوين و تازه‌اي هم داشت.