آيا بحران بورس با استعفاي عشقي به پايان خواهد رسيد؟
نسخه نجات بورس
ندا جعفري
30 آبان ماه سال 1401 بود كه براي اولين‌بار خبر استعفاي مجيد عشقي مطرح شد، اما بلافاصله اين خبر از سوي پايگاه خبري بازار سرمايه -وابسته به سازمان بورس- تكذيب و در خبري كه در اين پايگاه اطلاع‌رساني منتشر شد، اعلام كردند كه شوراي عالي بورس با استعفاي عشقي مخالفت كرده است و مجيد عشقي در سمت رييس سازمان بورس و اوراق بهادار باقي خواهد ماند. هنوز يك‌سال از اين خبر نگذشته بود كه فاجعه 17 ارديبهشت ماه 1402 رخ داد و شاخص كل بورس۹۰ هزار واحد افت كرد و زمزمه‌هايي مبني بر اينكه اين ريزش پشت پرده‌اي داشته و افرادي با اطلاعات نهاني در مورد نرخ خوراك پتروشيمي خريد و فروش كردند باز هم شايعه استعفاي عشقي بر سر زبان‌ها افتاد كه البته با سكوت عشقي باز هم كار خاتمه پيدا كرد و پس از آن در نمايشگاه بورس، رييس سازمان در مورد برنامه‌هاي خود براي نيمه دوم سال 1402 سخنراني كرد. و در نهايت پنجشنبه هفته گذشته 15 شهريور ماه 1403 بود كه انتشار تصوير نامه سازمان بازرسي به وزير اقتصاد با واكنش‌هاي بسياري همراه شد. محتواي نامه نشان مي‌داد كه پنج عضو شوراي عالي بورس با مصوبه‌اي ۱۰ ميليارد و ۵۰۰ ميليون تومان به خودشان وام داده‌اند كه البته بيشترين مبلغ اين وام به مجيد عشقي، رييس هيات‌مديره سازمان بورس اختصاص يافته بود كه مبلغ آن ٢ميليارد و ۷۰۰ميليون تومان با دوره بازگشت ۱۰ ساله و سود چهار درصد اعلام شده بود و پس از آن مجيد عشقي استعفا داد و با آن موافقت شد.
كارنامه عشقي در اين مدت چگونه بود؟
آن‌گونه كه محاسبات نشان مي‌دهد از ابتداي شروع فعاليت دولت سيزدهم تا پايان سال 1400 در مجموع بيش از 43 هزار ميليارد تومان سرمايه حقيقي از بازار سهام و به‌طور ميانگين روزانه 288 ميليارد تومان پول حقيقي خارج شده است. در سال 1401 نيز در مجموع 42 هزار و 789 ميليارد تومان پول حقيقي خارج شد كه به‌طور متوسط روزانه 180 ميليارد تومان خروج پول را نشان مي‌دهد. همچنين در سال 1402 نيز در مجموع 39 هزار و 914 ميليارد تومان پول حقيقي خارج شد كه به‌طور متوسط روزانه 165 ميليارد تومان خروج پول را نشان مي‌دهد و در مجموع 31 ماه فعاليت دولت سيزدهم بيش از 167 هزار ميليارد تومان سرمايه حقيقي از بازار سهام خارج شده است. به بيان ديگر، به‌طور متوسط روزانه 267 ميليارد تومان فرار سرمايه ثبت شد. همچنين در اين مدت بازدهي بورس نسبت به ساير بازارها بسيار تامل‌برانگيز بوده است به گونه‌اي كه در دوره فعاليت مجيد عشقي در بورس، شاخص كل ۵۰.۴ درصد رشد داشت، اين در حالي است كه در همين بازه سكه ۲۶۶.۵ درصد و دلار ۱۱۸ درصد افزايش پيدا كرده است.
حالا و در حالي كه رييس سازمان بورس تغيير كرده است (البته هنوز خبري از انتصاب كسي در اين پست نيست) پيش‌بيني مي‌شود كه يكي از برنامه‌هاي وزارت اقتصاد براي بورس، نزديك كردن نرخ ارز نيمايي به نرخ ارز آزاد است تا با اين ساز و كار، ميزان سوددهي شركت‌هاي صادراتي بورسي نيز بهبود پيدا كند.
فرزين آقابزرگي، كارشناس ارشد بازار سرمايه در مورد كارنامه عشقي در سازمان بورس و نزديك كردن نرخ ارز نيمايي و نرخ ارز آزاد معتقد است؛ يكي از پتانسيل‌هاي رشد در بازار سرمايه كمتر شدن فاصله ميان نرخ ارز نيما يا دولتي با نرخ ارز آزاد است و اين اقدام از سوي دولت به مرور زمان با افزايش نرخ دلار نيمايي محقق خواهد شد.
آقابزرگي در ادامه به «اعتماد» گفت: البته يك زماني از سوي آقاي فرزين، رييس كل بانك مركزي كنوني مصرانه تاكيد مي‌شد كه نرخ ارز بيش از 28 هزار تومان توهم است و ما مرزبان نرخ ريال هستيم و نه نرخ دلار. او تصريح كرد: اين در حالي است كه در حال حاضر حدود 90 درصد نسبت به زماني كه اين سخنان مطرح شد، نرخ ارز نيمايي رشد داشته است و اين نرخ‌ها هم جا افتاده و اين پتانسيلي است كه براي شركت‌هاي صادرات‌محور و ارزآور وجود دارد.
بيش از 60درصد سوددهي مربوط به شركت‌هاي صادرات‌محور است
اين فعال حوزه بازار سرمايه در ادامه خاطرنشان كرد: بيش از 60 درصد سود شركت‌هاي بورسي و فرابورسي به شركت‌هاي پتروشيمي، پالايشي‌ها، فولاد و كانه‌هاي فلزي مربوط مي‌شود و از اين جهت مي‌توان به زمينه رشد و سودآوري و افزايش درآمد حاصل از فروش شركت‌ها اميد داشت. او در خصوص عملكرد مديريت قبلي سازمان بورس و اوراق بهادار نيز گفت: متاسفانه عملكرد ايشان بسيار كمرنگ‌تر و ضعيف‌تر از آن چيزي بود كه تصور مي‌شد و به دليل همراهي‌ها و همسويي كه با دولت داشتند اغلب تصميمات دولت كه آسيب زننده هم بود را انجام مي‌دادند و همين مساله باعث كاهش سود شركت‌ها و درآمد آنها مي‌شد. آقابزرگي تصريح كرد: البته نه تنها شركت‌هاي بزرگ، بلكه سهامداران خرد هم زيان ديدند كه اين امر ناشي از انفعال ايشان در اين جايگاه بود و به همين دليل نارضايتي شديدي در اين خصوص به وجود آمد، اين در حالي است كه ايشان بايد در جايگاه وكيل مدافع كل سهامداران براي استيفاي حقوق آنها تلاش مي‌كرد و به همين دليل بنده به عنوان يك فعال حوزه بازار سرمايه نمره ضعيفي به كارنامه ايشان در اين مدت مي‌دهم.
بازماندگي بازار سرمايه از ساير بازارها
او ادامه داد: ضمن آنكه انتظار مي‌رفت پيش از اين تصميم به جابه‌جايي ايشان در سازمان بورس گرفته مي‌شد و به نظر مي‌رسد رفع اين معضل و اين نقيصه در بازار سرمايه خود مي‌تواند قدمي رو به جلو باشد. آقابزرگي گفت: به دليل شاخص‌هايي از جمله بازماندگي بازار سرمايه نسبت به ساير بازارهاي موازي مسكن، خودرو و ارز و حتي سكه و طلا و كاهش P به Eنسبت به 4 سال گذشته و رسيدن آن از سطح 38 به كمتر از5 و پتانسيل رشد درآمد حاصل از فروش شركت‌هايي كه ارزآور و صادرات‌محور هستند و با كوتاه شدن فاصله ارز نيمايي و ارز آزاد همچنان پتانسيل رشد درآمد و سود عمليات شركت‌ها وجود دارد.