كورسك نبرد زره خونين
رامين فخاري
اين روزها با حمله اوكراين به داخل خاك روسيه از جانب كورسك، نام اين شهر 81 سال بعد از جنگ جهاني دوم، دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است كه يادآور نبرد تاريخي كورسك در سال 1943 بين آلمان نازي و اتحاد جماهير شوروي بود. اين نبرد بزرگ‌ترين نبرد زرهي در تاريخ بود كه حدود ۶ هزار تانك، 200 هزار سرباز و چهار هزار هواپيما در اين نبرد حضور داشتند، برخي ديگر از آمارها تعداد تانك‌هاي حاضر در اين جنگ را بالغ بر ۸ هزار و تعداد سربازان حاضر در اين جنگ را بالغ بر ۳ ميليون نفر اعلام كرده‌اند و پيروزي شوروي در اين جنگ منجر به پايان توانايي تهاجمي آلمان در جبهه شرقي شد و راه را براي حملات بزرگ‌تر شوروي در سال‌هاي ۱۹۴۴ و 1945 باز نمود.
در اين نوشته قصد داريم به بررسي مختصر وقايع تاريخي نبرد كورسك در دوران جنگ جهاني دوم بپردازيم:
شهر كورسك يك شهر در منطقه شمال غربي روسيه است كه در محل تلاقي سه رودخانه «كور» و «سيم» و «توسكار» واقع شده است، در دوران جنگ جهاني دوم ۲۴۰ كيلومتر از شمال به جنوب و ۱۶۰ كيلومتر به سمت غرب از اين شهر در ميان خطوط آلماني‌ها واقع شده بود، آلماني‌ها قصد داشتند به رهبري فيلدمارشال اريش فون مانشتاين يك حمله غافلگيرانه را با نام رمز عمليات «ارگ» آغاز نمايند تا ابتكار عمل را دوباره در دست بگيرند و از خطوط دفاعي شوروي عبور كنند و آلماني‌ها باهدف به محاصره درآوردن نيروهاي اتحاد جماهير شوروي حمله خود را از شهر كورسك آغاز كردند، در اين نبرد آلماني‌ها از سلاح‌هاي جديد و قدرتمند ازجمله تانك تايگر كه قدرت آتش و زره مقاوم‌تري داشت استفاده كردند كه نيروهاي آلماني شامل تقريبا ۵۰ لشكر و 900 هزار سرباز و ۱۷ لشكر موتوري و 2700 تانك بود، هيتلر به‌دنبال اين بود كه به شكست ويرانگر توسط ارتش شوروي در نبرد استالينگراد پاسخ بدهد به‌علاوه هيتلر به دنبال اين بود كه يك جبهه جديد را به سمت مسكو از منطقه كورسك باز نمايد.
اما طرف مقابل شوروي، قبل از حمله آلمان به اين منطقه از اين حمله اطلاع پيدا كرده بود و در روز ۵ جولاي كه آلماني‌ها حملات خود را آغاز كردند با دفاع ضدتانك و ميادين مين شوروي مواجه شدند تا قبل‌از حمله آلماني‌ها ژنرال ژوكف فرمانده روسي نبرد كورسك با استفاده از ۳۰۰ هزار غيرنظامي خندق‌هاي عميق ضدتانك را حفر كرده و پنج ميليون مين ضدتانك در آن منطقه گذاشته بود و از شوروي تانك T34 كه يك تانك حريف سرسختي براي تانك‌هاي آلماني بود، استفاده كرد.
نبرد در ۵ جولاي 1943 با حمله آلمان به جناح‌هاي شمالي و جنوبي كورسك كه آغاز شد و در ابتداي پيشروي آلماني‌ها با مقاومت شديد مدافعان شوروي مواجه شدند و به دليل دفاع شوروي و كارآمدي تسليحات ضدتانك شوروي با خسارات سنگين مواجه شدند.
در ابتداي نبرد روس‌ها سعي كردند كه با بمباران‌هاي شديد مانع از آغاز حمله شوند اما پس از چند ساعت بمباران شديد آلماني‌ها حمله خود را آغاز كردند و در ابتداي نبرد به موفقيت‌هايي دست يافتند اما پس‌از موفقيت‌هاي اوليه آلمان، روس‌ها دست به ضدحمله زدند و بيش‌از ۱۲۰۰ تانك در هر دو طرف مبارزه درگير نبرد شدند و در زمان رويارويي ادوات زرهي شوروي با آلمان‌ها هر دو طرف كنترل نيروهاي خود را از دست دادند و يك هرج‌ومرج و يك جنگ آزادانه در صحنه نبرد حاكم شد.
در صحنه نبرد فاصله بين تانك‌ها زير صد متر بود و مانور دادن براي تانك‌ها غيرممكن بود و فقط مي‌توانستند آنها را كمي جلو و عقب كند و صحنه نبرد مبدل به كشتارگاه تانك‌ها شده بود همه‌چيز مي‌سوخت و بوي تعفن وصف‌ناپذيري برفراز ميدان جنگ در هوا معلق شده بود سروصدا و گرما و دود همه ميدان نبردها را گرفت. ميدان نبرد به يك صحنه پر از هرج‌ومرج مبدل شده بود. تشخيص دوست و دشمن در ميدان نبرد به‌دليل گردوغبار و دود سنگين بسيار سخت شده بود.
در مدت كوتاهي 2900 تانك از بين رفت. يك ميليون سرباز از هر دو طرف كشته شدند، ۷۰درصد زره‌پوش‌هاي آلماني در جبهه شرقي متمركز بود و بخش اعظم نيروهاي زرهي آلمان‌ها در اين نبرد از بين رفت، آلماني‌ها درنهايت توانستند تنها ۱۶ كيلومتر به سمت شمال پيشروي كنند.
با پيروزي شوروي در نبرد كورسك با وجود اينكه روياهاي هيتلر براي تسخير شوروي پايان يافت اما خود شوروي نيز با هزينه‌اي گزاف پيروز شد، تلفات شوروي بيشتر بود، تخمين زده مي‌شود كه تلفات شوروي بين 500 تا ۸۰۰ هزار نفر و تلفات آلمان تا ۲۰۰ هزار نفر بود، پس‌از نبرد كورسك، اين منطقه به يك زمين باير پر از لاشه‌هاي فولادي تانك‌ها و سربازهاي مرده بود. در پايان ۱۲ جولاي اين منطقه گورستاني از تانك‌هاي سوخته شوروي و آلمان‌ها بود.
در اين تاريخ كه نبرد به اوج خود رسيد، صد مايل بين دو نيروي آلماني فاصله افتاد، همزمان در ۱۳ جولاي به دليل حمله متفقين به سيسيل و شكست ايتاليايي‌ها در دفاع از سيسيل، هيتلر ناگزير شد براي ارسال نيروهاي كمكي آلماني به ايتاليا پايان عمليات «ارگ» را اعلام كند و هيتلر ناگزير شد دستور عقب‌نشيني بدهد، اين نخستين عقب‌نشيني هيتلر بود، شكست كورسك همه اميدهاي آلمان را براي تثبيت موقعيت خود در جبهه شرقي پايان داد و شوروي را در مسير برلين قرار داد.