اسكان زلزله‌زدگان سرپل‌ذهاب
مهدي زارع
زلزله با بزرگاي 7.3 ازگله سرپل‌ذهاب در 12 آبان 1396 در مرز خميدگي جبهه كوهستان زاگرس رخ داد. اين زلزله 640 نفر كشته و 8000 نفر زخمي شده‌اند. اين زلزله بزرگ‌ترين زمين لرزه ثبت شده در زاگرس چين خورده بود. شهر سرپل‌ذهاب و در حد كمتري شهرهاي قصرشيرين و اسلام‌آباد غرب و ثلاث باباجاني و كرند و روستاهاي پيرامون سرپل‌ذهاب دچار آسيب و خرابي شدند. در مرداد و آبان 1397 نيز دو زمين لرزه شديد با بزرگاهاي 6.0 و 6.4 به ترتيب در حدود 40 كيلومتري شرق و 60 كيلومتري جنوب كانون سرپل‌ذهاب رخ داد و توالي پس‌لرزه‌هاي مربوط به آنها موجب شد تا منطقه غرب استان كرمانشاه تا حدود 24 ماه بعد از زلزله ازگله آبان 96 همچنان در اثر لرزه‌هاي پي‌درپي بلرزد و هراس و اضطراب نيز نزد ساكنان منطقه ادامه‌دار باشد. از سوي ديگر رودخانه الوند كه از سرپل‌ذهاب مي‌گذرد در 5 فروردين 1398 دچار طغيان شد و در سيلاب حاصله، آسيب‌هاي مجددي به ويژه به مردماني كه همچنان در اسكان موقت مي‌زيستند وارد شود. صفحه گسيختگي گسل زمين‌لرزه‌اي به سطح زمين نرسيد. البته مطالعات زلزله‌شناسي و ژئودزي نشان داد كه صفحه گسل مسبب در عمق حددو 18 كيلومتري و با شيب حدود 16 درجه به سمت شرق قرار گرفته است و البته گسيختگي تا حدود 8 كيلومتر سطح زمين بالا آمده ولي امكان رسيدن به سطح زمين به دليل همين شيب بسيار كم نيافته است. در عوض در سطح زمين و روي و در نزديكي پهنه گسيختگي كه در گستره‌اي در حدود 40 در 16 كيلومتر رخ داد و عمدتا در مجاورت كوه شاه‌نشين قرار داشت زمين‌لغزش بزرگ مله كبود (برگرفته از نام روستاي مله كبود در دامنه كوه شاه‌نشين) در اثر زمين‌لرزه ايجاد شد. اين زمين‌لغزش با جابه‌جايي بزرگ دامنه‌اي در طول حدود 2 كيلومتر و در پهناي حدود 4 كيلومتر همراه شد. پهناي زمين‌لغزش از طول آن بزرگ‌تر بود، چراكه زمين‌لغزش در گستره‌اي به پهناي حدود 4 كيلومتري در دامنه كوه شاه‌نشين رخ داد. يكي از مسائلي كه پس از زلزله ازگله سرپل‌ذهاب در پهنه رومركزي مشهود بود، اسكان مردم زلزله‌زده بود. اسكان اضطراري در چادر و كانكس‌ها بعضا ادامه‌دار شد و تا دو سال بعد از رخداد زلزله هم بعضا مردمي در كانكس‌ها ساكن بودند.
البته همه مناطق زلزله‌زده به دليل جذب و تمركز كمك‌ها، براي مهاجران از روستاها و حاشيه‌نشين‌هاي شهرهاي اطراف جذابند و بدين‌ترتيب بخشي از كمك‌ها از سوي مهاجران به منطقه زلزله‌زده دريافت مي‌شود. ولي مساله مهمي كه در زلزله سرپل‌ذهاب رخ داد آن بود كه مستاجران با دريافت كمك ۵ ميليوني و تسهيلات ۱۰ ميليوني مي‌توانستند در شهرهاي ديگر خانه ديگري را اجاره كنند اما امكان تحويل كانكس به آنها وجود نداشت چراكه اين دغدغه وجود داشت كه بعدها حاضر به بازگرداندن اين كانكس‌ها نباشند و اين كانكس‌ها در تمام نقاط شهر پراكنده باشند. كانكس تنها به مالكاني داده مي‌شد كه ملك آنها به‌طور كامل تخريب شده باشد. در عين حال بعضي كارشناسان در مورد روستاهاي نزديك سرپل‌ذهاب كه بعضا در نزديكي دامنه كوه شاه‌نشين واقعند مانند روستاهاي مله كبود، كاني عزيز، قورچي باشي، با توجه به وقوع زمين‌لغزش مله كبود، به بنياد مسكن مشورت داده بودند كه اين روستاها بايد تخليه شده و مردم جابه‌جا شوند كه با بررسي كارشناسي موقعيت اين روستاها، مشخص شد كه زمين‌لغزش تهديد بزرگي براي كل مردم اين روستاها ايجاد نكرده و صرفا در حد چند منزل مسكوني و آن هم جابه‌جايي در داخل روستا توصيه به جابه‌جايي شد. از اين طريق از بي‌خانمان شدن مردم اين روستاها و همچنين چندين روستاي ديگر اجتناب شد. ملاحظات فرهنگي- اجتماعي تخليه و جابه‌جا شدن مردم بعد از سوانح چنان است كه معمولا تلاش مي‌شود مردم حتي‌الامكان در همان محل روستا و شهر خود، در صورت نبودن خطر فوري و جدي براي ادامه سكونت، مكان‌يابي شوند و مجبور نباشند به محل و منطقه ديگري كوچ كنند.