هيات دولت فنلاند رسما ارايه درخواست
براي عضويت در ناتو را تصويب كرد
تعبير كابوس مسكو
محمدحسين لطف‌الهي
كمتر از سه ماه پس از آغاز جنگ اوكراين، يكي از بدترين تبعات حمله نظامي روسيه به همسايه شرقي خود نمايان شد و در حالي كه روسيه هنوز نتوانسته شكست را بر اوكراين تحميل كند، رهبران فنلاند روز يكشنبه رسما اعلام كردند كه اين كشور قصد دارد پس از سال‌ها بي‌طرفي براي عضويت در ناتو درخواست دهد.
سائولي نينيستو، رييس‌جمهور فنلاند روز گذشته در يك كنفرانس خبري اين تصميم را تصميمي بسيار مهم و روز اعلام آن را «روزي تاريخي» خوانده است: «من مي‌خواهم به نحوه كاركرد دموكراسي و كارآمد بودن اين سيستم در فنلاند اشاره كنم. مردم عادي به وسيله اعلام نظر مستقيم، احزاب سياسي، دولت و پارلمان خواسته‌هاي خود را نشان مي‌دهند و در دموكراسي قوي فنلاند، خواسته‌هاي آنها تحقق مي‌يابد. اكنون نيز با اين تصميم تاريخي، فنلاند امنيت خود را افزايش خواهد داد.» سنا مارين، نخست‌وزير فنلاند نيز تاكيد كرد كه دولت اميدوار است كه «پارلمان طي روزهاي آينده، تصميم دولت مبني بر ارايه درخواست عضويت در ناتو را تاييد كند.» او اضافه كرد: «ما هنوز فرآيند دريافت تاييد پارلمان را پيش روي خود داريم اما من به پارلمان اعتماد دارم و مطمئن هستم كه درباره اين مساله تاريخي با مسووليت‌پذيري به بحث و تبادل‌نظر خواهند پرداخت.» سائولي نينيستو به همراه سانا مارين، نخست‌وزير فنلاند تاكيد كردند كه پيوستن به اين سازمان «موجب تحكيم امنيت فنلاند خواهد شد.»
به گزارش «اعتماد»، روز پنجشنبه هفته گذشته رهبران فنلاند اعلام كرده بودند كه خواهان «عضويت بدون تاخير» در ناتو هستند، اما اين موضوع زماني جنبه رسمي پيدا كرد كه طرح درخواست عضويت در ناتو روز يكشنبه به تصويب هيات دولت رسيد و براي بررسي به پارلمان ارايه شد. هرچند به دليل ضرورت تصويب پذيرش درخواست عضويت جديد در پارلمان تمام 30 كشور فعلي عضو ناتو اين فرآيند ممكن است طولاني باشد اما در صورت پذيرفته شدن عضويت فنلاند در ناتو، طول مرزهاي مشترك كشورهاي عضو اين پيمان دفاعي با روسيه به بيش از 1300 كيلومتر خواهد رسيد.
خطر برانگيخته شدن خشم روسيه نيز از ديگر مواردي است كه از سوي فنلاندي‌ها بايد درنظر گرفته شود. براساس بيانيه‌اي كه كاخ كرملين روز شنبه منتشر كرد، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه روز شنبه در يك گفت‌وگوي تلفني به همتاي فنلاندي خود هشدار داده است كه كنار گذاشتن بي‌طرفي نظامي و پيوستن به يك ائتلاف نظامي تحت رهبري امريكا اقدامي «اشتباه» خواهد بود. به گزارش نشريه نيوزوويك، «الكسي ژوراوليوف»، معاون دوما نيز كه پيش از اين اظهاراتش در مورد جنگ با اوكراين و افتخار به توانايي‌هاي موشكي مسكو خبرساز شده بود، گفته است در صورت پيوستن فنلاند به ائتلاف نظامي ناتو موجوديت اين كشور كوچك شمال اروپا به خطر مي‌افتد. او اضافه كرده: «دو كشور سوئد و فنلاند به دنبال پيوستن به ائتلافي هستند كه هدف آن نابودي روسيه است و بنابراين ما مي‌خواهيم در مقام پاسخ آنها را نابود كنيم.» اقدامات روسيه اما تنها به طرح تهديدهاي كلامي محدود نمي‌شود؛ روسيه جمعه شب صادرات برق به فنلاند را قطع كرد و اپراتور روسي مدعي شد عدم پرداخت بدهي‌هاي معوقه از سوي فنلاند دليل اصلي اتخاذ چنين تصميمي بوده است.
از زمان پايان جنگ جهاني دوم كه طي آن فنلاند از سوي اتحاد جماهير شوروي مورد تهاجم قرار گرفت و با مقاومت سرسختانه در برابر مسكو توانست به عنوان يك كشور مستقل باقي بماند، فنلاند همواره در حوزه نظامي مسير بي‌طرفي را برگزيده بود تا ضمن برطرف كردن نگراني‌هاي امنيتي كرملين و تلاش براي حفظ روابط تجاري خود با مسكو از تحريك روسيه خودداري كند و امنيت خود را به خطر نيندازد. اين سياست و تمامي معادلاتي كه به اتخاذ اين سياست منجر شده بود، با آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين در بامداد 24 فوريه 2022 به كلي تغيير كرد. روز شنبه، سائولي نينيستو، رييس‌جمهور فنلاند در گفت‌وگو با ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه به همين مساله اشاره كرد و گفت: «در پي تهاجم مسكو به اوكراين از روز ۲۴ فوريه (بامداد پنجم اسفند) شرايط امنيتي فنلاند به كلي دگرگون شده است.»
در هفته‌هاي اخير، سوئد نيز تمايل خود را براي پيوستن احتمالي به ائتلاف ناتو اعلام كرده است. در حال حاضر هر دو كشور فنلاند و سوئد، بسياري از معيارهايي را كه براي عضويت در ناتو مورد نياز است، شامل داشتن يك سيستم سياسي دموكراتيك و كارآمد و مبتني بر اقتصاد بازار، رفتار منصفانه با اقليت‌ها، تعهد به حل مسالمت‌آميز مناقشات و داشتن توانايي و تمايل براي مشاركت نظامي در عمليات‌هاي ناتو، دارا هستند.
در صورت پيوستن آنها به ناتو، تنها چهار كشور از ۲۷ كشور عضو اتحاديه اروپا شامل اتريش، قبرس، ايرلند و مالت خارج از ناتو باقي خواهند ماند. همچنين اين اتفاق موجب خواهد شد كه ۲۴ عضو از ۳۲ عضو مفروض ناتو از اعضاي اتحاديه اروپا باشند.
تحليلگران مي‌گويند كه عضويت اين دو كشور در ناتو باعث تقويت اين ائتلاف خواهد شد، چراكه طبق داده‌هاي بانك جهاني، هر دو كشور جزو ثروتمندترين كشورهاي جهان هستند و بودجه نظامي هر دو كشور به‌طور كلي در راستاي ميانگين‌هاي اعلام شده از سوي ناتو به عنوان درصدي از توليد ناخالص داخلي اعضا است. النا سيسو، استاد حقوق بين‌الملل در دانشگاه رم در اين باره مي‌گويد: «اين به اين معني است كه روابط بين ناتو و اتحاديه اروپا حتي نزديك‌تر خواهد شد. در نظر بگيريد كه معاهده ليسبون اتحاديه اروپا از سال ۲۰۰۹ شامل يك بند در مورد دفاع متقابل و جمعي است همان‌طور كه ناتو چنين كاري را انجام مي‌دهد.» نيكولاي فون اوندارزا، يك كارشناس علوم سياسي و رييس بخش اتحاديه اروپا در موسسه آلماني امور بين‌الملل و امنيت گفت: فنلاند و سوئد در مورد مسائل امنيتي هرگز «كاملا بي‌طرف» نبوده‌اند. او متذكر شد، نيروهاي مسلح آنها سابقه هماهنگ كردن فعاليت‌هاي خود با نيروهاي مسلح كشورهاي عضو در ناتو را داشته و تبادل اطلاعاتي كرده‌اند. فون اوندارزا در ادامه افزود: «يكي از نتايج اين اتفاق اين است كه درياي بالتيك عمدتا به يك درياي تحت تسلط ناتو تبديل خواهد شد. من همچنين فكر مي‌كنم در سياست خارجي و نظامي شاهد تغييري خواهيم بود كه تمركزش را از مديريت بحران به دفاع ارضي تغيير خواهد داد.»
به گفته كارشناسان، تغيير وضعيت سوئد و فنلاند تبعاتي را نيز در منطقه آركتيك به همراه خواهد داشت و به گسترش اختلافات روسيه با ساير كشورهاي سهيم در اين منطقه منجر مي‌شود. حوزه درياي قطب شمال - يك منطقه تقريبا خالي از جمعيت بدون توده زميني عمده كه تصور مي‌شود حاوي ۱۶۰ ميليارد بشكه نفت و ۳۰ درصد از ذخاير گاز طبيعي كره‌زمين باشد، در حال حاضر توسط هشت كشور داراي مرز با آنكه پنج تاي‌شان عضو ناتو هستند شامل كانادا، دانمارك، ايسلند، نروژ و امريكا اداره مي‌شود. هنگامي كه فنلاند و سوئد به ناتو بپيوندند، اين تعداد از پنج تا به هفت تا خواهد رسيد و سبب خواهد شد كه از ميان آنها تنها روسيه خارج از ائتلاف ناتو باقي مانده باشد. اين مساله مهم است زيرا كشورهاي حاكم بر منطقه تحت سلطه ناتو خواهند بود. كشورهاي دخيل موظف به رعايت قوانين توافق شده براي اين منطقه در قبال مواردي همچون حقوق مربوط به ماهيگيري گرفته تا آزمايش هسته‌اي هستند، اما آنها همچنان داراي حاكميت خودشان هستند و دو مورد از آنها بزرگ‌ترين قدرت‌هاي هسته‌اي جهان به حساب مي‌آيند.
تركيه به عنوان يكي از اعضاي ناتو كه بايد پارلمان آن درخواست پيوستن كشورهاي جديد به اين ائتلاف نظامي را تاييد كند تا سوئد و فنلاند بتوانند عضويت خود را نهايي سازند، از طرح درخواست فنلاند و سوئد براي پيوستن به ناتو ابراز نگراني كرده است. رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه روز جمعه اعلام كرد كه به ايده پيوستن فنلاند و سوئد به اوكراين به عنوان يك «اتفاق مثبت» نگاه نمي‌كند. تركيه از زمان آغاز جنگ اوكراين كوشيده تا نقش ميانجي را ميان مسكو و كي‌يف ايفا كند و بر اين باور است كه گسترش ناتو مي‌تواند تلاش‌هاي ديپلماتيك براي متوقف كردن جنگ را به خطر بيندازد اما تحليلگران معتقدند تمايل روسيه به دريافت برخي امتيازها از فنلاند و سوئد نظير پايان دادن به حمايت سياسي از برخي چهره‌هاي اپوزيسيون به ويژه كردها و دريافت غلات از اين دو كشور عامل اصلي مخالفت آنكارا با پيوستن استكهلم و هلسينكي به ناتو به حساب مي‌آيد.
انگليس تشكيل «ناتوي جهاني» را خواستار شد
وزير خارجه انگليس خواهان ايجاد «پيمان ناتوي جهاني» شد كه اجازه پيگيري رخدادها در مناطق اقيانوس آرام و اقيانوس هند را بدهد. به گزارش روزنامه گاردين، ليز تراس، وزير خارجه انگليس در نشست غير رسمي وزراي خارجه كشورهاي عضو ناتو در برلين گفت: امنيت در اروپا در صورت عضويت فنلاند و سوئد در اين ائتلاف نظامي تقويت خواهد شد. سياست درهاي باز ناتو ضروري است و اگر اين دو كشور تصميم به پيوستن به اين ائتلاف بگيرند، مشخص است كه امنيت اروپا و ائتلاف تقويت مي‌شود. وي همچنين افزود: در نشست غير رسمي وزراي خارجي كشورهاي عضو ناتو توافق شد كه آنها بايد به حمايت از اوكراين بپردازند تا اين كشور بتواند روسيه را از خاك خود بيرون كند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه بايد با شكستي پايدار در اوكراين مواجه شود، روسيه بايد مهار شود و چنين تجاوزي هرگز نبايد تكرار شود. تراس تاكيد كرد: مهم است كه بر پيمان ناتوي جهاني تمركز كنيم، چراكه هنگام حفاظت از امنيت يورو- آتلانتيك به توجه همزمان به امنيت در منطقه اقيانوس‌هاي آرام و هند نياز داريم. وي ادامه داد: با اوكرايني‌ها و لهستاني‌ها و ديگر طرف‌ها براي تضمين اين امر تلاش مي‌كنيم تا اوكراين سلاحي در اختيار داشته باشد كه با استانداردهاي ناتو همخواني دارد. تراس حمايت قاطعانه خود براي پيوستن فنلاند و سوئد به پيمان ناتو را اعلام كرد.