پهپادهاي ايراني در راه روسيه، سوژه جديد ايران‌هراسي امريكا
ادعاي واشنگتن: يك هيات از روسيه ماه گذشته حداقل دو بار از پايگاه هوايي كاشان در ايران بازديد كرد
سارا معصومي
چشم روسيه دنبال پهپادهاي ايران (با قابليت حمل سلاح) به منظور استفاده در جنگ اوكراين است. اين جمله خبري را نخستين‌بار جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي ايالات متحده به زبان آورد و ابتدا به ساكن با واكنش چند جمله‌اي سخنگوي وزارتخارجه ايران روبه‌رو شد كه ادبيات آن به گونه‌اي تنظيم شده بود كه هم تاييد و هم تكذيب خبر منتشرشده از دل آن قابل برداشت بود. ناصر كنعاني، سخنگوي وزارتخارجه در واكنش اوليه به اين خبر با اشاره به اينكه سابقه همكاري‌ها بين جمهوري اسلامي ايران و فدراسيون روسيه در حوزه برخي فناوري‌هاي نوين به پيش از آغاز جنگ در اوكراين بر مي‌گردد، تاكيد كرد كه در مقطع اخير هيچ تحول خاصي در اين ارتباط رخ نداده است. همزمان با طرح اين ادعا از سوي ايالات متحده و واكنش مبهم اوليه ايران فضاسازي‌ها در اين زمينه ادامه داشت و حتي مقام‌هاي امريكايي در آستانه سفر جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده به غرب آسيا ادعا كردند كه ايران در هدف قرار گرفتن شهروندان غيرنظامي در اوكراين توسط روسيه مقصر است. همزمان برخي از كارشناسان اين حوزه با توجه به عدم ارايه مداركي مستدل و مستند از سوي واشنگتن براي اثبات اين ادعا توانايي تهران براي فروش اين پهپادها به مسكو را زير سوال بردند و آن را به توطئه تازه واشنگتن در مسير جلب اجماع عليه توانمندي نظامي ايران همزمان با تداوم بن‌بست در مذاكرات احياي برجام تعبير كردند. در ميانه اين فضا، خبرنگار سي‌ان‌ان در نشست خبري هفته گذشته ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت خارجه از او درباره ادعاي امريكايي‌ها سوال كرد و اين‌بار پاسخ كنعاني با واكنش اوليه ايران تفاوت‌هايي داشت. او با اشاره به اينكه دولت امريكا نيازمند ايجاد بحران‌هاي جديد و جلب‌توجهات است، گفت: اين بحران‌آفريني‌ها در راستاي منافع امريكا است. دولت امريكا بهتر است نگاهي به خود و سياست‌هايش در مورد تبديل منطقه به انبار تسليحات كند. دولت امريكا با طرح مسائلي از اين دست به همكاريهاي سازنده ايران ورود نكند و به موضوعات اساسي خودش بپردازد. تداوم جدال ميان مسكو و غرب بر سر حمله نظامي روسيه به اوكراين هرگونه حمايت يا همراهي نظامي كشورها با روسيه را به مساله‌اي حساس در افكار عمومي كشورهاي اروپايي تبديل كرده و بر همين اساس خبرنگار يك روزنامه ايتاليايي هم در مصاحبه با حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه ايران در جريان سفر او به رم درباره صحت و سقم ادعاي جيك ساليوان سوال كرد كه وزير خارجه در پاسخ گفت: «ما همكاريهاي مختلفي را با روسيه از جمله در بخش دفاعي داريم، اما به هيچ‌‌يك از طرف‌هاي درگير در اين جنگ كمك نمي‌كنيم، زيرا معتقديم كه جنگ بايد متوقف شود.» جمهوري اسلامي ايران از ابتداي آغاز بحران در نتيجه حمله نظامي روسيه به اوكراين در زمستان سال گذشته موضع‌گيري خود را بر دو پايه ثابت متمركز كرده است: اشاره به نقش كشورهاي غربي در تهديد‌سازي براي روسيه و بي‌توجهي آنها به مطالبه‌هاي مسكو و مخالفت با جنگ و حمله نظامي به كشوري مستقل (رويكردي كه در سخنان رهبري نيز درباره جنگ اوكراين به چشم خورد.) بر همين اساس حسين امير عبداللهيان وزير خارجه تاكنون 5 بار با همتاي اوكرايني خود گفت‌وگوي تلفني داشته و هربار بر آمادگي ايران براي كمك به حل‌وفصل اختلاف ميان كي‌يف و مسكو تاكيد كرده است. به گفته امير عبداللهيان او چندين بار نيز حامل پيام‌هايي از جانب همتاي اوكرايني براي روسيه بوده است. بر همين اساس وزير خارجه ايران روز جمعه و به دنبال فضاسازي‌هاي به وجود آمده درباره همكاري نظامي ايران با روسيه با دميتري كولبا وزير امور خارجه اوكراين گفت‌وگو كرده و صراحتا ادعاي جيك ساليوان را رد كرد. او در اين گفت‌وگوي تلفني ضمن ابراز مخالفت ايران با جنگ در اوكراين تاكيد كرد كه در اين زمينه سياست اعمالي ايران نيز منطبق بر همين اصل بوده و تهران مخالف هرگونه اقدامي است كه منجر به ادامه و تشديد درگيري‌ها شود. براساس بيانيه وزارتخارجه ايران، وزير خارجه اوكراين نيز در اين گفت و گو تاكيد كرده كه دو طرف نبايد اجازه بدهند اين قبيل خبرسازي‌ها باعث تخريب روابط دوجانبه شود. به گزارش «اعتماد»، ساعتي پس از اين تماس تلفني، رسانه امريكايي سي‌ان‌ان در گزارشي اختصاصي جزييات بيشتري درباره ادعاي جيك ساليوان را منتشر كرد. سي‌ان‌ان به نقل از مقام‌هاي امريكايي ادعا كرد يك هيات روسيه ماه گذشته دست‌كم دوبار از پايگاه هوايي كاشان بازديد كرد و مقام‌هاي ايراني پهپادهاي شاهد-۱۹۱ و شاهد-۱۲۹ را به آنها نشان دادند. طبق اين گزارش، جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي امريكا، در بيانيه‌اي به سي‌ان‌ان گفت: «براساس اطلاعاتي كه داريم ايران براي ارايه چندصد پهپاد تهاجمي به روسيه خود را آماده مي‌كند. اطلاعات امريكا از بازديد هيات روسي از كاشان نشان مي‌دهد روسيه همچنان به دريافت اين پهپادهاي تهاجمي علاقه‌مند است.» به گزارش سي‌ان‌ان، جيك ساليوان تاييد كرد كه اولين بازديد هيات روسي از ايران در ماه گذشته بوده و ديگر مقام‌هاي امريكايي گفتند سفر دوم اين هيات در ۱۴ تير ماه صورت گرفته است. اين اظهارات در حالي مطرح شد كه پيش از آن در روز جمعه، يك مقام پنتاگون در جمع خبرنگاران گفت تاكنون هيچ مدركي مبني بر استفاده روسيه از پهپادهاي ايراني عليه اوكراين به دست نيامده و هيچ پهپاد ايراني در آسمان اوكراين رصد نشده است. به گزارش «اعتماد» اين نخستين‌بار از زمان آغاز جنگ اوكراين نيست كه غربي‌ها چنين ادعاهايي را عليه ايران مطرح مي‌كنند و چندي پيش روزنامه گاردين به نقل از منابع آگاه ادعا كرد كه روسيه با كمك ايران، در حال دريافت سلاح‌ها و تجهيزات نظامي براي تامين تسليحاتي نيروهاي خود در اوكراين است. ادعايي كه هيچگاه سندي در اثبات آن منتشر نشد و ايران نيز آن را خبرسازي خواند. الجزيره روز گذشته در خبري در اين باره نوشت: گزارش اختصاصي سي‌ان ان در تكميل ادعاي مشاور امنيت ملي امريكا در آستانه سفر ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه به ايران صورت گرفته است. هرچند كه گفته مي‌شود انگيزه اصلي سفر، ديدار سه‌جانبه سران كشورهاي عضو روند آستانه (ايران، تركيه و روسيه) است اما گفته شده كه رييس‌جمهور روسيه در تهران با رهبر ايران نيز ديدار خواهد كرد. در شرايطي كه ايران متهم به فروش پهپاد به روسيه شده، تركيه پهپادهايي را در اختيار اوكراين قرار داده كه در جنگ با روس‌ها از آنها استفاده شده است. ايران در حالي كه در چندماه اخير مخالفت خود را با جنگ اعلام كرده اما از محكوم كردن مستقيم روسيه سر باز زده و سياست گسترش ناتو را عامل اصلي ايجاد بحران مي‌داند. امريكايي‌ها پيش از اين هم در ماه مارس، چين را متهم به حمايت نظامي از روسيه در مقابل اوكراين كردند.
ادعاي امريكا، گشايش جبهه جديد در تقابل تهران – واشنگتن
هدف ايالات متحده از طرح اين ادعا چيست؟ كوروش احمدي، ديپلمات پيشين در پاسخ به اين پرسش «اعتماد» با اشاره به اينكه ايران و امريكا در حوزه‌هاي مختلفي از برجام تا مسائل موشكي و. .. با هم سر شاخ هستند، مي‌گويد: اخيرا سفر جو بايدن به اسراييل و عربستان و تاكيد او مبني بر اينكه قصد ماندن در منطقه را دارد، مسائل بين ايران و امريكا را وارد مرحله جديدي كرده است. اظهارات مشاور امنيت ملي امريكا در مورد ارسال پهپاد ايراني به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين شايد گشايش جبهه جديدي در تقابل دامنه‌دار بين دو كشور باشد.
تلاش واشنگتن براي متهم كردن تهران
به نقض قطعنامه
احمدي در ادامه با اشاره به تفاوت موضع اوليه و ثانويه ايران به اين خبر مي‌گويد: در حالي كه سخنگوي وزارت خارجه ما در ميان بهت و تعجب، مطلبي گفت كه ناظران آن را به تاييد ادعاي امريكا در مورد ارسال پهپاد به روسيه تعبير كردند، تكذيب حسين اميرعبدالهيان و صحبت او با وزير خارجه اوكراين را بايد به نوعي اصلاح سخنان قبلي سخنگوي وزارتخارجه به شمار آورد كه اقدامي بجا و ضروري بود. واقعيت اين است كه شماري از كشورهاي اثرگذار مانند هند و آفريقاي جنوبي و عربستان و ... مواضعي ميانه و بي‌طرفانه در ارتباط با جنگ اوكراين در پيش گرفته‌اند و ضمن اينكه روسيه را به اين خاطر محكوم نكرده‌اند و در راي‌گيري مربوطه در مجمع عمومي سازمان ملل راي ممتنع داده‌اند، اما در ارتباط با آنها بحث ارسال كمك‌هاي نظامي و سلاح به روسيه هيچگاه مطرح نبوده و ادعايي در اين رابطه نيز از سوي امريكا و اوكراين نشده است. همچنين واقعيت اين است كه حساسيت زيادي در اين رابطه وجود دارد؛ خاصه آنكه يك قطعنامه مجمع عمومي با 141 راي مثبت داريم كه آنچه را كه «تجاوز نظامي به اوكراين توسط روسيه» دانسته، محكوم كرده است. طبعا امريكا و اوكراين و ديگران مترصد هستند تا رقباي خود را به حمايت از روسيه در اين جنگ و بي‌اعتنايي به قطعنامه مجمع عمومي متهم كرده و از اين طريق رقبا را تحت فشار قرار دهند.
خط‌كشي امريكا در جنگ سرد جديد با روسيه
كوروش احمدي در ادامه پاسخ به «اعتماد» با تاكيد بر اينكه امريكا به دنبال افزايش فشار بر ايران است، گفت: طبعا در شرايطي كه ما در آن قرار داريم، طرح اتهاماتي جديد از اين نوع، مي‌تواند به كار افزايش فشار بر ايران و استفاده از آن در ساير جبهه‌هاي تقابل بين دو كشور هم بيايد. اين اتهام همچنين مي‌تواند حربه جديدي براي اثبات قرار گرفتن ايران در كنار روسيه در نوعي از جنگ سرد جديد كه در حال گستردن سايه خود بر روابط بين‌الملل است، نيز باشد. اين در حالي است كه همزمان امريكا تلاش كرده كه ديگر كشورهاي رقيب مانند ونزوئلا را با دادن امتيازاتي از همراه شدن با روسيه و چين باز دارد و تنش در روابط خود با برخي ديگر مانند عربستان را برطرف كند و برخي ديگر مانند هند را به سود خود از موضع بي‌طرفي خارج كند. جذب هند در مجمع گفت‌وگوي موسوم به كواد يا دخيل كردن آن در به اصطلاح I2U2 از جمله گام‌هايي در اينچنين جهاتي است. در چنين شرايطي كشورهايي كه جذب مدار امريكا نمي‌شوند يا بي‌طرفي اختيار نمي‌كنند، از نقطه‌نظر جنگ اوكراين و همراهي با روسيه هدف حمله قرار مي‌گيرند؛ لذا تهاجم اخير در سطح مشاور امنيت ملي كاخ سفيد و پيوست‌هاي رسانه‌اي آن در رابطه با ادعاي انتقال پهپاد توسط ايران به روسيه را صرف‌نظر از صحت و سقم آن مي‌توان گامي در جهت اجرا و پياده‌سازي سياست‌هاي امريكا در جريان جنگ سرد جديد به شمار آورد.
ادعايي در راستاي تقويت ايران هراسي
حسن بهشتي‌پور، كارشناس سياست خارجي در پاسخ به «اعتماد» درباره اهداف واشنگتن از طرح اين مساله با اشاره به تماس تلفني وزراي خارجه ايران و اوكراين مي‌گويد: حسين امير عبداللهيان رسما ادعاي جيك ساليوان را در گفت‌وگو با همتاي اوكرايني تكذيب كرده است. اين خبر ابتدا توسط يك رسانه امريكايي مطرح و پس از آن جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي امريكا آن را تاييد كرد كه اين مساله گوياي يك بازي سياسي و جريان‌سازي خبري است. انتشار اين خبر در آستانه سفر جو بايدن به عربستان سعودي معنا‌دار است و به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور امريكا نيم‌نگاهي هم به فروش سلاح به عربستان سعودي دارد و شايد براي متقاعد‌سازي رياض به خريد تسليحات بيشتر و همچنين پيشبرد طرح اسراييل براي راه‌اندازي سامانه دفاع هوايي مشترك با برخي كشورهاي عربي حوزه خليج فارس، به خبر جديدي در مسير تقويت سياست ايران‌هراسي خود نياز داشتند.
بهشتي‌پور در ادامه مي‌گويد: همواره گفته مي‌شد كه ايران در حال واردات سلاح و تجهيزات از ساير كشورها است و فراموش هم نكنيم كه ما در طول جنگ براي تامين نيازهاي دفاعي كشور با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو بوديم اما اكنون جاي خوشحالي است كه ايران در زمينه پهپاد و موشك به قدري پيشرفت كرده كه طرف روسي براي خريد به ايران مراجعه كرده است. حتي اگر اين خبر دروغ هم باشد از اين جهت كه موضوع برعكس شده و روسيه از ايران چنين درخواستي را مطرح مي‌كند قابل توجه است.