عربستان توليد روزانه نفت خام را دو ميليون بشكه افزايش مي‌دهد
ايران در دستور كار نشست جده
شهاب شهسواري
جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا در دومين روز از حضورش در عربستان سعودي و آخرين روز از سفر به منطقه غرب آسيا در جده در نشستي با حضور سران و نمايندگان ۹ كشور عربي شركت كرد. جو بايدن در اين نشست در اظهاراتي خصمانه ايران را «عامل بي‌ثباتي در منطقه» توصيف كرد. محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي در اين نشست خواستار «همكاري ايران با كشورهاي منطقه و پايبندي اين كشور به قوانين بين‌المللي» شد. در نشست روز شنبه با عنوان «نشست جده براي انرژي و توسعه» يك روز بعد از سفر بايدن به اسراييل و سرزمين اشغالي فلسطيني همه رهبران عربي حاضر بر ضرورت حل فوري و عادلانه مساله فلسطين به عنوان پيش‌شرط ثبات در منطقه تاكيد كردند. جو بايدن كه گفته مي‌شد با توجه به افزايش قيمت جهاني نفت خام و افزايش تورم در امريكا به دليل افزايش قيمت سوخت به عربستان رفته است، در پي اين سفر به دستاوردي چشمگير دست پيدا كرد. محمد بن سلمان در سخنراني خود در نشست جده اعلام كرد كه عربستان سعودي با حداكثر توان به بازار جهاني، نفت صادر مي‌كند. به گفته بن سلمان، عربستان توليد نفت خام خود را به ۱۳ ميليون بشكه نفت در روز مي‌رساند اما بيش از اين ميزان توان توليد نفت خام ندارد. بر اساس آمار، عربستان سعودي تا پيش از اين روزانه نزديك به ۱۱ ميليون بشكه نفت توليد مي‌كرد كه با اعلام اين خبر ۲ ميليون به عرضه نفت اين كشور در بازار اضافه مي‌شود، موضوعي كه مي‌تواند پيش از برگزاري نشست اوپك در ماه آينده باعث ناخرسندي روسيه شود كه انتظار داشت براساس توافق اوپك‌پلاس، دولت عربستان به سقف عرضه نفت در بازار انرژي پايبند بماند. جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا پيش از شركت در نشست موسوم به «انرژي و توسعه» در جده در ديدارهاي جداگانه با تعدادي از رهبران كشورهاي عربي ديدار و گفت‌وگو كرد. در ديدارهاي بايدن با محمد بن سلمان، وليعهد سعودي و مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق، بيانيه‌هاي مشتركي ميان امريكا و اين دو كشور امضا شد. بيانيه امريكا و عربستان سعودي طيف وسيعي از مسائل، از جمله موضوعات مرتبط با انرژي، همكاري‌هاي امنيتي و دفاعي، گشايش حريم هوايي عربستان بر هواپيماهاي اسراييل و واگذاري حاكميت جزاير تيران و صنافير به رياض در كنار موضوعات مرتبط با كشورهاي سوريه، يمن، عراق، فلسطين، لبنان، سودان و ليبي، مورد اشاره قرار گرفته است.
جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در نشست كشورهاي عربي با عنوان «نشست جده براي انرژي و توسعه» اتهام‌زني‌هاي خود عليه تهران را ادامه داد و مدعي شد كه ايران عامل بر هم زدن ثبات در منطقه است. به گزارش ميدل‌ايست‌نيوز، وي با بيان اينكه امريكا منطقه را براي ايران، روسيه و چين خالي نمي‌گذارد، گفت: «به زودي اعضاي جديدي از جمله اسراييل وارد همكاري بين كشورهاي منطقه خواهند شد.» بايدن تاكيد كرد به هيچ كشوري در منطقه اجازه نمي‌دهيم كه از راه نظامي بر كشور ديگري تسلط يابد. بايدن در ادامه بيان كرد كه ما به آزادي دريانوردي در منطقه پايبند هستيم و تاكيد كرد كه تلاش‌هاي ديپلماتيك امريكا براي فشار بر برنامه هسته‌اي ايران ادامه خواهد داشت و امريكا به عدم دستيابي تهران به سلاح هسته‌اي اهتمام دارد. وليعهد عربستان سعودي در اين نشست در خصوص ايران با لحني آشتي‌جويانه‌تر نسبت به رييس‌جمهور امريكا گفت: «ما از ايران مي‌خواهيم همكاري كرده و در امور كشورهاي منطقه دخالت نكند.» مشعل الاحمد الصباح، وليعهد كويت، در سخنراني خود در اين نشست از ايران خواست كه با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي منع انتشار سلاح هسته‌اي و نيز با كشورهاي منطقه همكاري‌هاي بيشتري داشته باشد. در اين نشست، مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق هم بدون اشاره به نام ايران خاطرنشان كرد كه اين كشور براي تقويت گفت‌وگو در منطقه تلاش مي‌كند و از مسير گفت‌وگو و مذاكره براي دور نگه داشتن منطقه از سلاح‌هاي هسته‌اي حمايت مي‌كند. عبدالله دوم، پادشاه اردن در بخشي از سخنراني خود به «ايجاد مشكل جديد قاچاق مواد مخدر و سلاح در مرزهاي» خود اشاره كرد؛ پيش از اين اردن گروه‌هاي متحد ايران را متهم به قاچاق سلاح و مواد مخدر در مرز سوريه و اردن كرده بود. تميم بن حمد آل ثاني، امير قطر هم بر اهميت پاك نگه داشتن منطقه از سلاح هسته‌اي در عين تاكيد بر حق استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌اي تاكيد كرد. حمد بن عيسي آل خليفه، پادشاه بحرين هم در اين نشست گفت: «مداخله مستقيم در امور داخلي كشورها همچنان يكي از جدي‌ترين چالش‌هاي موجود است زيرا اصول و حقوق تضمين‌شده توسط قوانين بين‌المللي را نقض مي‌كند.» عبدالفتاح سيسي، رييس‌جمهور مصر هم در سخنراني خود گفت: «مفهوم شبه‌نظاميان و مزدوران و گروه‌هاي مسلح در منطقه معني ندارد و حاميان اين گروه‌ها بايد در محاسبات خود تجديدنظر كنند.»
فلسطين و عادي‌سازي روابط با اسراييل
يكي از مسائلي كه روز گذشته در سخنراني همه رهبران عربي حاضر در نشست جده مورد تاكيد قرار گرفت، رسيدن به راه‌حلي پايدار براي مساله فلسطين بود. رييس‌جمهوري مصر بر ضرورت حل عادلانه و فراگير مساله فلسطين بر اساس راه‌حل دو كشوري تاكيد كرد و خواستار افزايش تلاش‌ها در اين عرصه شد. وليعهد كويت همچنين ابراز اميدواري كرد كه روند صلح دايم و فراگير بر اساس قوانين بين‌المللي در اراضي فلسطيني به نهايت برسد و كشور مستقل فلسطين تشكيل شود. نخست‌وزير عراق به موضوع فلسطين هم اشاره كرد و گفت كه اولويت، يافتن راه‌حلي جامع، عادلانه و پايدار براي مساله فلسطين است كه خواسته‌ها و حقوق مشروع مردم فلسطين را برآورده كند. پادشاه اردن تاكيد كرد كه بدون حل موضوع فلسطين و برپايي دولت فلسطيني در مرزهاي ۱۹۶۷، منطقه شاهد امنيت و ثبات نخواهد بود. محمد بن سلمان، وليعهد سعودي هم بر حل عادلانه مساله فلسطين بر اساس طرح صلح عربي تاكيد كرد.
امير قطر هم با اشاره به مناقشه فلسطين و اسراييل بر اهميت اجراي طرح صلح عربي براي حل بحران فلسطين تاكيد كرد و از امريكا خواست كه براي آغاز گفت‌وگوهاي فلسطين و اسراييل بر اساس قوانين بين‌المللي تاكيد كند. به گزارش ايسنا وي افزود: «خطراتي كه منطقه را در سايه وضعيت بين‌المللي متشنج فراگرفته است، دستيابي به يك راه‌حل عادلانه و دايمي براي مساله فلسطين را مي‌طلبد.» امير قطر خاطرنشان كرد: «تا زماني كه اسراييل نقض‌هاي خود درخصوص قانون بين‌المللي را متوقف نكند، يكي از مهم‌ترين عوامل تنش و بي‌ثباتي پابرجا خواهد ماند. تا زماني كه اسراييل ساخت شهرك‌هاي يهودي‌نشين و تغيير ماهيت قدس و ادامه محاصره غزه را متوقف نكند، تنش پابرجا خواهد ماند.» وي افزود: «كشورهاي عربي با وجود اختلافات‌شان درمورد ابتكار عمل صلح عربي اتفاق نظر دارند و نبايد از اين ابتكار عمل صرفا به اين دليل كه اسراييل با آن مخالف است، شانه خالي كرد. درك ادامه اشغالگري به دليل سياست‌هاي گزينشي در اجراي قطعنامه‌هاي بين‌المللي ديگر ممكن نيست.» تميم بن حمد همچنين گفت: «جايز نيست كه عرب‌ها نقش‌شان پيشنهاد سازش‌ها و نقش اسراييل مخالفت با اين پيشنهادها و افزايش لجاجت‌ها باشد، در حالي كه عرب‌ها اقدام به امتيازدهي مي‌كنند. ما خواهان نقش كارآمد امريكا در دعوت به مذاكرات جدي جهت حل‌و‌فصل مساله فلسطين هستيم.» پيش از نشست جده، عادل الجبير وزير مشاور در امور خارجه عربستان سعودي در گفت‌وگويي با شبكه خبري سي‌ان‌ان در خصوص گمانه‌زني‌ها در مورد عادي‌سازي روابط عربستان و اسراييل، اين مساله را منوط به حل مساله فلسطين دانست. وي گفت: «صلح با اسراييل ممكن و يك گزينه راهبردي است اما بايد پيش از تحقق آن شرايطي فراهم شود و بدون اجراي عملي راه‌حل دو كشوري، برقراري روابط ديپلماتيك ميان عربستان و اسراييل ممكن نخواهد بود.» او گفت كه تصميم برخي كشورها درباره امضاي توافقنامه برقراري روابط با اسراييل تصميم حاكميتي آن كشورهاست و ابراز اميدواري كرد كه اين تصميمات تاثير سازنده در داخل اسراييل داشته باشد. الجبير در پاسخ به اين پرسش كه آيا عربستان آماده امضاي توافقي مشابه با اسراييل است، گفت كه امضاي چنين توافقي نيازمند اجراي طرح صلح عربي پيشنهادي عربستان باشد و افزود كه اجراي اين طرح به معناي تشكيل كشور مستقل فلسطين در اراضي اشغالي با پايتختي قدس شرقي است و تاكيد كرد كه خواست عربستان براي صلح همين است.
خون خاشقجي بر دستان بايدن
رييس‌جمهور امريكا كه سفرش به عربستان به دليل اتهامات وليعهد سعودي در خصوص دست داشتن در قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار عربستاني مقيم امريكا مورد انتقاد واقع شده‌بود، در جده مدعي شد كه موضوع قتل خاشقجي را با محمد بن سلمان مطرح كرده است. رييس‌جمهوري امريكا در خصوص پاسخ وليعهد عربستان به اين موضوع اظهار داشت: محمد بن سلمان اساسا گفت كه او مسوول آن نبوده است. اما واكنش من اين بود كه من فكر مي‌كردم او بوده است. به گفته بايدن، بن سلمان به او گفته است كه مسوولان اين قتل را مورد بازخواست و محاكمه قرار داده است. رسانه‌هاي سعودي همچنين با اشاره به صحبت‌هاي منتشرنشده بن سلمان و بايدن، مدعي شده‌اند كه وليعهد سعودي با موضعي طلبكارانه با بايدن برخورد كرده است و از جمله استاندارد دوگانه امريكا را به او يادآوري كرده و به جنايات امريكا در زندان ابوغريب اشاره كرده است. وي در عين حال گفته است كه در حالي كه امريكا حاضر به پيگيري قتل شهروند خود، شيرين ابوعاقله و محاكمه عاملان آن نيست، عربستان سعودي قتل شهروند خودش، جمال خاشقجي را پيگيري كرده و عاملان آن را محاكمه مي‌كند. انتشار عكس ورود بايدن به كاخ پادشاهي عربستان در جده با مشت كوبيدن به مشت وليعهد عربستان، با واكنش‌هاي گسترده‌اي در شبكه‌هاي اجتماعي مواجه شده بود. خديجه چنگيز، نامزد جمال خاشقجي، بايدن را بابت ديدارش با وليعهد عربستان مورد انتقاد قرار داده و گفت: «دست بايدن به خون قرباني بعدي وليعهد سعودي آلوده است.» چنگيز همچنين در توييتي، تصويري از جو بايدن و بن سلمان را در حالي كه دارند مشت‌هاي‌شان را به هم مي‌زنند، منتشر كرد. وي در اين توييت نوشت است: «هي آقاي رييس‌جمهوري امريكا! اين همان مسووليت‌پذيري‌اي بود كه بابت قتل جمال به من وعده داده بودي؟ دست تو به خون قرباني بعدي وليعهد عربستان آلوده است.» بايدن از سوي روزنامه واشنگتن‌پست كه جمال خاشقجي ستون‌نويس آن بود نيز مورد انتقاد قرار گرفت و فرد ريان، مدير مسوول اين روزنامه نوشت: «اين مشت زدن بين بايدن و محمد بن سلمان بدتر از دست دادن است؛ اين واقعا شرم‌آور بود. اين مشت زدن سطحي از صميميت و راحتي را نشان مي‌دهد كه به محمد بن سلمان رستگاري بي‌دليلي را ارايه مي‌دهد كه او به‌شدت به دنبال آن بوده است.» آدام شيف، رييس كميته اطلاعات مجلس نمايندگان امريكا هم در توييتي نوشت: «اگر زماني نياز به يادآوري بصري از تسلط مستبدان نفت‌خيز بر سياست خارجي ايالات متحده در خاورميانه داشته باشيم، امروز آن را به دست آورديم. يك مشت به اندازه هزار كلمه ارزش دارد.»
برق عربستان و شوراي همكاري جانشين برق ايران در عراق
در حاشيه اجلاس روز گذشته سران كشورهاي عربي با رييس‌جمهور امريكا، عراق و عربستان سعودي، موافقتنامه اصولي اتصال خطوط انتقال برق دو كشور به يكديگر را امضا كردند. اين موافقنامه اصولي با هدف اجراي تفاهمنامه امضا شده در زمستان سال گذشته امضا مي‌شود. بر اساس اين توافقنامه قرار است خط انتقال برق عربستان به امارات متحده عربي به طول ۴۳۵ كيلومتر از شهر عرعر در شمال عربستان سعودي به شهر يوسفيه در نزديكي بغداد كشيده خواهد شد و سالانه ۱۰۰۰ مگاوات برق با ولتاژ ۴۰۰ كيلوولت به عراق منتقل مي‌كند. عراق سالانه ۲۳۰۰ مگاوات برق توليد مي‌كند، اما براي تامين مصرف داخلي خود به ۳۵۰۰ مگاوات برق نياز دارد. برق مورد نياز عراق تاكنون از طريق واردات از ايران تامين مي‌شد. سه خط انتقال برق ميان ايران و عراق سالانه ۱۲۰۰ مگاوات برق به اين كشور صادر مي‌كنند. بعد از خروج امريكا از برجام، دولت دونالد ترامپ فشار شديدي بر دولت عراق وارد كرد تا واردات برق از ايران را متوقف كند و به جاي ايران از عربستان برق وارد كند، اما اصرار امريكايي‌ها در دوران ترامپ با مقاومت عراق مواجه شد و سال ۱۳۹۸ ايران يك قرارداد صادرات برق به عراق را به مدت دو سال تمديد كرد. با اين حال بعد از كنار رفتن دولت ترامپ در امريكا و روي كار آمدن دولت رييسي در ايران، به نظر مي‌رسد كه پروژه انتقال برق عربستان به عراق، جان تازه‌اي گرفته است. ۱۰۰۰ مگاوات برق صادراتي عربستان به عراق در كنار تلاش عراق براي افزايش ظرفيت توليد داخلي، مي‌تواند بغداد را از برق ايران بي‌نياز كند. در توافق ديگري كه روز گذشته ميان عراق و اداره اتصالات مشترك خليج [فارس] (GCCIA) امضا شد همچنين برنامه‌اي براي كشيده شدن يك خط انتقال نيرو از كويت با توان ۵۰۰ مگاوات به فاو در عراق كشيده شود. قرار است پروژه انتقال نيرو با توان انتقال ۱۸۰۰ مگاوات در طول ۲۴ ماه آينده به عراق تكميل شود.