مقتدي صدر يك روز پس از اعتراضات خشونت‌بار هوادارانش:
از ملت عراق عذر مي‌خواهم
شهاب شهسواري
يك روز پس از آنكه هواداران سيد مقتدي صدر، سياستمدار جنجالي عراق، در بغداد و استان‌هاي جنوبي عراق اعتراضات گسترده‌اي را آغاز كردند، مقتدي صدر با حضور در يك نشست خبري در اقامتگاهش در نجف، به هوادارانش هشدار داد كه فورا خيابان‌ها را ترك كنند. ۱۸ ساعت توفاني و خونين در عراق، در پي اعلام كناره‌گيري مقتدي صدر از سياست با نشست خبري او پايان گرفت. اظهارات صدر در نشست خبري روز گذشته‌اش با استقبال بي‌سابقه شخصيت‌هاي سياسي از همه جناح‌ها مواجه شد.
صدر روز دوشنبه با انتشار بيانيه‌اي گفته بود كه براي هميشه از سياست كناره‌گيري مي‌كند، او روز گذشته نيز بار ديگر بر اين موضع خود پافشاري و تاكيد كرد كه كناره‌گيري او از سياست قطعي است. صدر با انتقاد از شبه‌نظاميان منتسب به خودش، گروه موسوم به سرايا السلام، از مردم عراق عذرخواهي كرد. اظهارات صدر با استقبال سران گروه‌هاي سياسي در عراق مواجه شد كه اقدام او را شجاعانه توصيف كردند.
بلافاصله بعد از اين سخنراني، هواداران جريان صدر، بعد از ۱۸ ساعت اعتراضات خشونت‌آميز و درگيري‌هاي مسلحانه در منطقه سبز بغداد از مواضع خود عقب‌نشيني كردند و بساط تحصن در مقابل نهادهاي حكومتي از جمله پارلمان، كاخ رياست‌جمهوري و شوراي عالي قضايي عراق را جمع كردند.
پايان تحصن و درگيري‌هاي مسلحانه در بغداد و ديگر شهرها باعث شد تا دولت حكم منع آمد و شد را كه از عصر روز دوشنبه اعلام كرده بود، لغو كند و شرايط نسبتا عادي بر شهرهاي عراق حاكم شود. از بعدازظهر دوشنبه تا زمان اظهارات مقتدي صدر، دست‌كم ۳۰ شهروند عراقي به شمول هواداران صدر و نيروهاي امنيتي در درگيري‌هاي مسلحانه در منطقه سبز بغداد كشته شدند.
همزمان با عقب‌نشيني شبه‌نظاميان و هواداران مقتدي صدر از منطقه سبز بغداد، چارچوب هماهنگي احزاب شيعي نيز از هواداران خود خواسته است تا اين منطقه را خالي كنند و به خانه‌هاي خود بازگردند.
متحصنان هواداران چارچوب هماهنگي كه با شعار دفاع از نهادهاي مشروع تجمع كرده‌بودند، پس از خروج نيروهاي صدر از منطقه سبز، اين منطقه را ترك كردند.
كميته هماهنگي تظاهرات دفاع از نهادهاي مشروع ضمن قدرداني از مشاركت‌كنندگان در اين تحصن، از آنان خواست كه به تحصن خود پايان دهند. به گزارش خبرگزاري رسمي عراق (واع) بيانيه اين كميته افزوده كه موضع ملي شجاعانه تحصن‌كنندگان در دفاع از ميهن و حكومت در برابر حملات تروريستي و آشوب‌طلبانه شايسته تحسين است.
در اين بيانيه از تحصن‌كنندگان خواسته شده كه به خانه‌هاي خود بازگردند و همواره آماده پذيرش نداي ميهن باشند. اين كميته از نيروهاي امنيتي و الحشد الشعبي و عشاير و ديگر مدافعان و حاميان اين تحصن قدرداني كرده است.
تعويق مجدد اعلام حكم دادگاه عالي فدرال
صبح روز سه‌شنبه قرار بود دادگاه عالي فدرال عراق، در پاسخ به شكايت‌هاي هواداران سيد مقتدي صدر نسبت به قانوني بودن فعاليت مجلس عراق، حكم خود را صادر كند، اما به دليل شرايط اضطراري پايتخت و منطقه سبز بغداد، اعلام اين حكم به تاخير افتاد. مقتدي صدر از هواداران خود خواسته بود با شكايت به دستگاه قضايي عراق در مورد غيرقانوني بودن ادامه فعاليت پارلمان، با استفاده از حكم قضايي مجلس را منحل و زمينه برگزاري انتخابات زودهنگام را فراهم كند. يك مقام عراق صبح سه‌شنبه به خبرگزاري رسمي اين كشور گفته بود: «با توجه به تعطيلي و تحولات امنيتي جاري در نزديكي منطقه خضرا جلسه دادگاه براي بررسي اين شكواييه برگزار نخواهد شد.»
نشست خبري صدر
۲۴ ساعت پس از اعلام كناره‌گيري مقتدي صدر از سياست، اين سياستمدار پرحاشيه عراقي، ظهر سه‌شنبه در اقامتگاه خود در نجف مقابل رسانه‌ها قرار گرفت تا به اتفاقات ۲۴ ساعت قبل واكنش نشان دهد.
وي در سخنان خود هشدار داد كه اگر خشونت‌ها پايان نگيرد، از جريان صدر اعلام برائت خواهد كرد. به گزارش فارس به نقل از واع (خبرگزاري رسمي عراق) سيد مقتدي صدر گفت: «من از آنچه در عراق اتفاق مي‌افتد، بسيار ناراحتم.
از ملت عراق عذرخواهي مي‌كنم. تنها متضرر اتفاقاتي كه در حال رخ دادن است، عراقي‌ها هستند. قاتل و مقتول هر دو در آتش هستند.» صدر تاكيد كرد: «كشور من پس از اينكه اسير فساد شد، با تاسف فراوان، اسير فساد و خشونت شد. چه بد انقلابي است كه خشونت و قتل مخدوش شده است. اين انقلاب نيست.»
رهبر جريان صدر تصريح كرد: «وطن امروز اسير فساد و خشونت است. ما اميدوار بوديم كه اعتراضات مسالمت‌آميز باشد نه با اسلحه. انقلابي كه با خشونت مخدوش باشد، انقلاب نيست. من اكنون از انقلاب جريان صدر انتقاد مي‌كنم. سرايا السلام شبه‌نظامياني بي‌شرم هستند. من از نيروهاي امنيتي و الحشد الشعبي كه بي‌طرف ايستادند، تشكر مي‌كنم. از فرماندهي كل نيروهاي مسلح نيز قدرداني مي‌كنم.»
وي از «سرايا السلام» و كليه تحصن‌كنندگان مقابل پارلمان در منطقه سبز عراق خواست كه طي ۶۰ دقيقه آينده به اين تحصن پايان دهند و عقب‌نشيني كنند و گفت: «اگر جريان صدر در عرض ۶۰ دقيقه آينده از تحصن خارج نشود، من از جريان صدر برائت مي‌جويم و موضع ديگري خواهم گرفت.»
رهبر جريان صدر ادامه داد: «من فقط يك شهروند عراقي هستم و كناره‌گيري‌ام از صحنه سياسي قطعي است.»
وي در پاسخ به سوال يكي از خبرنگاران درباره تماس‌ها با ساير رهبران سياسي گفت: «هيچ تماسي با گروه‌هاي سياسي وجود ندارد. من به‌طور كامل سياست را ترك كرده‌ام و بار ديگر به آن بر نمي‌گردم من مطيع مرجع خود، [آيت‌الله سيد كاظم حسيني] حائري هستم.»
واكنش‌ها به سخنان صدر
اظهارات مقتدي صدر با واكنش گسترده سياستمداران عراقي مواجه شده است كه عمدتا اظهارات او را شجاعانه و مسوولانه توصيف
كرده‌اند.
به گزارش ميدل‌ايست‌نيوز، مصطفي كاظمي، نخست‌وزير عراق دعوت مقتدي صدر، رهبر جريان صدر براي توقف خشونت را بالاترين سطح ملي گرايي و اهتمام به خون شهروند عراق دانست.
وي در پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «سخنراني صدر، مسووليت اخلاقي و ملي را بر عهده همه مي‌گذارد تا از مقدرات عراق حفاظت و تشديد سياسي و امنيتي را متوقف و گفت‌وگوي فوري براي به نتيجه رسيدن براي حل بحران را آغاز كنند.»
حيدر عبادي، رهبر جريان نصر در پارلمان عراق نيز با انتشار پيامي در توييتر نوشت: «همه افراد مسلح فورا عقب‌نشيني كنند، هيچ توجيهي براي دولت وجود ندارد كه عاجزانه بايستد و نظاره‌گر باشد به خصوص پس از سخنراني مقتدي كه خواستار عقب‌نشيني آناني شد كه ادعاي وابسته بودن به جريان صدر را مي‌كنند. اين مساله امتيازي براي صدر محسوب مي‌شود.» عبادي افزود كه عاقلان بايد راه‌حل‌هايي براي جلوگيري از بازگشت جنگ بيهوده و به خطر انداختن جان شهروندان غيرنظامي و تضعيف حكومت و منافع مردم وضع كنند.
هادي العامري رييس ائتلاف فتح نيز تاكيد كرد كه ابتكار عمل صدر براي پايان دادن به خشونت مسلحانه و اقدامي شجاعانه و شايسته تقدير است كه در مرحله‌اي حساس مطرح شد كه در آن بسياري بر گسترش جنگ ميان برادران شرط بسته بودند. او از همه خواست كه همين مسير را پيش بگيرند و براي جلوگيري از ريخته شدن خون و بستن راه فتنه تلاش و براي پايان دادن به بحران و خروج از بن‌بست سياسي وارد عمل شوند.
نچيروان بارزاني، رييس اقليم كردستان عراق نيز از موضع مقتدي صدر براي پايان دادن به تنش در منطقه خضرا استقبال، بر حمايت از موضع ملي مسوولانه وي تاكيد و ابراز اميدواري كرد كه امنيت و ثبات به عراق بازگردد.
او از همه نيروهاي سياسي عراق خواست كه براي حل مشكلات و نجات كشور از اين شرايط دشوار تلاش كنند. مثتي السامرايي، رييس ائتلاف عزم از مقتدي صدر و موضع تاريخي‌اش در خاموش كردن آتش فتنه و حفاظت از ميهن و ملت از خطر آن تقدير و تشكر كرد.
هوشيار زيباري از سران حزب دموكرات كردستان نيز نوشت كه از فتنه جلوگيري شد و اكنون سران مسوول بايد از زمان براي رفع اختلافات و پيشروي با مسووليتي عالي استفاده كنند و از دست دادن فرصت براي نجات كشور جايز نيست. قاسم الاعرجي، مشاور امنيت ملي عراق با تشكر از مقتدي صدر نوشت كه تو همان بزرگمرد هستي. محمد حلبوسي، رييس پارلمان عراق با تشكر از مقتدي صدر گفت كه موضع شما در شأن عراق بود كه سزاوار تلاش بيشتري از سوي ماست.
حنان الفتلاوي، نماينده پارلمان عراق نيز نوشت خوش به حال كسي كه مانع ريخته شدن خون شد و به فتنه ميان فرزندان يك كشور، دين و مذهب پايان داد. باسم خشان، نماينده پارلمان عراق گفت تصميم مقتدي تصميمي حكيمانه بود كه مانع از فتنه‌اي شد كه ديگر سودي نداشت، اميدواريم صلح تداوم يابد و اصلاحات و تغيير در سايه قانون اساسي محقق شود.
خميس الخنجر، رييس ائتلاف السياده عراق در توييتي با تشكر از مقتدي صدر بابت موضعش گفت كه نيروهاي ملي بايد مرحله جديد را با برگزاري انتخابات زودهنگام پس از آن آغاز كنند كه پارلمان قوانين لازم همانند قانون جديد انتخابات و بودجه و ساير قوانيني را كه مردم به آن نياز دارند، به نتيجه برساند.
ادامه انتقادهاي نوري مالكي از صدر
برخلاف سياستمداران ديگر عراقي كه از اظهارات ديروز صدر استقبال كردند، نوري مالكي، نخست‌وزير پيشين عراق و رهبر جريان دولت قانون با انتشار بيانيه‌اي تند از عملكرد صدر انتقاد كرده است. رابطه صدر و مالكي در طول سال‌هاي اخير بسيار پرتنش است و در ماه‌هاي گذشته، مقتدي صدر در پي انتشار فايل‌هاي صوتي منتسب به نوري مالكي كه در آنها به حشد الشعبي توهين و گوينده خواهان ترور صدر شده بود، خواستار محاكمه نوري مالكي شده بود. صدر همچنين به‌شدت مخالف مشاركت نوري مالكي در دولت آينده عراق است.
به گزارش ميدل‌ايست‌نيوز نوري مالكي با انتشار بيانيه‌اي تاكيد كرد كه حوادث اخير به همه ثابت كرد كه با منطق زورگويي نمي‌توان واقعيت‌هاي سياسي تازه‌اي را به كسي تحميل كرد. نوري‌المالكي، رييس ائتلاف دولت قانون، با انتشار بيانيه‌اي نوشت كه لازم مي‌داند بر نكاتي تاكيد كند كه اولين آنها آن است كه با منطق زورگويي نمي‌توان يك واقعيت سياسي را كه مخالفان بسياري دارد تحميل كرد. او افزود كه بايد دانست كه كسي كه جرقه اوليه جنگ را مي‌زند پايان‌دهنده جنگ نيست و امكان كنترل آن را ندارد همچنان كه از منافع آن هم بهره نمي‌برد بلكه عوامل داخلي و خارجي هستند كه صحنه خون‌بار را اداره يا متوقف مي‌كنند. در اين بيانيه تاكيد شده كه همه متعهد به حفظ نظام سياسي كشور تلاش در زير سايه قانون هستند و بايد هرگونه رفتار نادرست «از جانب هريك از ما كه باشد به دور از مجامله و تعارف» محكوم شود.
وي همچنين تاكيد كرد كه نهادهاي حكومت از مصونيت و احترام كامل برخوردارند و تعرض به آنها جرمي بزرگ و تخريب حيات سياسي و تعرض به دموكراسي است.
المالكي ادامه داد كه 10 ماه سياست‌هاي خشونت‌آميز و درگيري‌هاي بي‌حاصل كافي است و بايد با منطق و عقلانيت و در نظر گرفتن منافع ملي و شرعي در چارچوب‌هاي قانوني عملي كرد و افزود كه ملت منبع مشروعيت است و اقدامات غيرقانوني و نادرست جز براي رسيدن به اهداف نامشروع نيست و ملت بايد با آگاهي حقوقي خود آن را محاكمه و از آن انتقاد كند.
وي همچنين تاكيد كرد كه دوري از خشونت و قدرت‌هاي غيرقانوني و از تخريب نظام سياسي بخش جدايي‌ناپذير كنش سياسي ماست و افزود كه همه نيروهاي سياسي بايد به مقررات ناشي از راي ملت كه جلوه‌گاه آن مجلس عراق است پايبند باشند و افزود كه احترام به قانون و نهادهاي قانوني و رعايت منافع ملي سخني است كه همگان بايد بر سر آن اجماع كنند.
از سرگيري فرآيند تشكيل دولت؟
برخي رسانه‌هاي عراقي گزارش داده‌اند كه عقب‌نشيني هواداران صدر از اطراف ساختمان پارلمان عراق باعث خواهد شد تا مسير براي تشكيل جلسه پارلمان و انتخاب رييس‌جمهور و نخست‌وزير هموار شود. به نوشته بغداداليوم، برخي منابع گفته‌اند كه عقب‌نشيني هواداران صدر و اعلام بازنشستگي او از سياست، مسير را براي چارچوب هماهنگي احزاب شيعي هموار مي‌كند تا به پارلمان بازگردند و فرآيند تشكيل دولت جديد را به احتمال زياد بعد از هماهنگي و مذاكره با جريان صدر از سربگيرد.
تركي العتبي، از سران چارچوب هماهنگي احزاب شيعي به بغداد اليوم گفته است: «پايان وقايع منطقه سبز و عقب‌نشيني معترضان باعث خواهد شد كه جلسات پارلمان از سرگرفته‌شود و به افكار عمومي عراق اطمينان خاطر مي‌دهد.» وي گفت: «انتظار مي‌رود كه فرآيند تشكيل دولت از سوي چارچوب هماهنگي احزاب شيعي و ديگر نيروهاي سياسي تسريع شود كه به نوبه خود مي‌تواند شرايط را بهبود بدهد و راه‌حلي منصفانه براي مشكلات جاري به دست بيايد.»