ضربه چيني به اتحاد دو سوي آتلانتيك
رييس‌جمهوري چين اميدوار است فرانسه بتواند جلوي نفوذ بيشتر ايالات متحده بر اتحاديه اروپا را بگيرد
محمدحسين لطف‌الهي
سفر سه روزه امانوئل مكرون، رييس‌جمهوري فرانسه به چين روز جمعه در شرايطي پايان يافت كه طي اين مدت رهبران دو كشور درباره طيف متنوعي از موضوعات از مطالعه نمونه‌برداري‌ها از سطح ماه تا مرمت كليساي نوتردام در پاريس گفت‌وگو كردند، اما در پايان برخلاف انتظارات اوليه و در حالي كه كارشناسان پيش‌بيني مي‌كردند مساله اوكراين يكي از اصلي‌ترين موضوعات گفت‌وگو ميان طرفين باشد، در بيانيه مشترك پاياني صحبت‌هاي زيادي پيرامون جنگ اوكراين مطرح نشده است.
در اين بيانيه 51بندي تنها در يك بند به‌طور مستقيم به اوكراين اشاره شده و آمده است كه هر دو كشور بر اساس قوانين بين‌المللي و اصول منشور سازمان ملل متحد از تلاش‌ها براي برقراري مجدد صلح در اوكراين حمايت مي‌كنند. همچنين دو كشور بدون اشاره به كشوري مشخص مخالفت قاطع خود را با جنگ هسته‌اي
اعلام كرده‌اند.
رييس‌جمهوري فرانسه روز پنجشنبه ۶ آوريل در پكن و در ديدار با همتاي چيني خود، شي جين‌پينگ از او خواسته بود تا براي راضي كردن روسيه در جهت پايان دادن به جنگ تلاش كند. مكرون در حالي كه در كنار رييس‌جمهوري چين ايستاده بود به شي جين‌پينگ گفت: «تجاوز روسيه به اوكراين ضربه‌اي به ثبات بين‌المللي وارد كرده است. مي‌دانم كه مي‌توانم روي شما حساب كنم تا روسيه را بر سر عقل بياوريد تا همه به ميز مذاكره بازگردند.»
چين بزرگ‌ترين خريدار نفت و گاز روسيه است و دو كشور همراه با يكديگر در مخالفت با آنچه «تسلط ايالات متحده بر امور جهاني» مي‌نامند، همراه هستند. شراكت اقتصادي قابل توجه چين و روسيه بسياري را ترغيب كرده كه از پكن بخواهند از نفوذ خود براي پايان دادن به جنگ روسيه و اوكراين استفاده كند. با اين حال برخي ناظران بر اين باورند كه شي تمايلي ندارد كه شراكت خود با پوتين را با فشار به روسيه به خطر بيندازد. به گزارش يورونيوز، در همين حال، ۳۱ كشور عضو ناتو روز چهارشنبه هشدار دادند در صورتي كه چين بخواهد به روسيه سلاح و مهمات ارسال كند، بايد منتظر «عواقب شديد» آن باشد. ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو گفت كه ارايه «كمك‌هاي مرگبار» از سوي پكن به مسكو يك «اشتباه تاريخي» خواهد بود. او هرچند هشدار داد كه عواقب شديدي در اين صورت دامنگير چين خواهد شد، اما از ارايه جزييات در اين خصوص خودداري كرد.
ديداره اي شي جين‌پينگ، رييس‌جمهوري چين با مكرون شامل يك شام خصوصي و يك سفر مشترك به جنوب چين بود كه مي‌توان آن را بخشي از تلاش چين براي تقويت روابط خود با اروپا همزمان با تشديد تنش‌ها ميان پكن و واشنگتن دانست.
لي مينگيجانگ، استاد روابط بين‌الملل در سنگاپور و كارشناس مسائل چين در اين باره به روزنامه نيويورك‌تايمز گفته است: «پكن اميدوار است كه مكرون بتواند نقش موثري را در بازگرداندن ثبات به روابط چين و اتحاديه اروپا ايفا كند. زماني كه روابط چين و امريكا روز به روز بدتر مي‌شود و واشنگتن مي‌كوشد متحدان اروپايي خود را عليه چين بشوراند، اين يك هدف ديپلماتيك بسيار مهم براي چين است.»
اين تلاش چيني‌ها براي ايجاد شكاف ميان اروپا و امريكا در حالي صورت مي‌گيرد كه ايالات متحده طي سال‌هاي اخير سياست‌هاي زيادي را براي مهار چين طراحي و اجرا كرده و كوشيده است تا از طريق حملات تبليغاتي، تحريم‌هاي اقتصادي و فشار نظامي مانع از افزايش قدرت و نفوذ بين‌المللي پكن شود.
حمله نظامي روسيه به اوكراين در فوريه 2022 كه بيش از يك‌سال به درازا كشيده اتحاد ميان اروپا و ايالات متحده را تقويت كرد، شرايط جديدي براي تجارت جهاني پديد آورد و بسياري از دولت‌ها را وادار كرد كه يك ارزيابي جدي در سياست‌هاي گذشته‌شان داشته باشند. قدرت‌هاي اروپايي كه در پي سقوط ناگهاني سطح روابط اقتصادي با روسيه دچار آسيب‌هاي زيادي شده بودند، به فكر كاهش وابستگي به چين افتادند و اين براي چين كه مي‌كوشيد روند رشد اقتصادي خود را پس از يك دوره ركود يا رشد اندك ناشي از شيوع بيماري كوويد 19 باز يابد خبر خوبي
به حساب نمي‌آمد.
پوليتيكو نوشته است: رييس‌جمهوري چين تلاش كرد تا طي سفر سه روزه امانوئل مكرون، همتاي فرانسوي خود يك پيام واضح و آشكار براي رهبران اروپايي داشته باشد: اجازه ندهيد اروپا بيش از اين به ابزاري براي پيشبرد خواسته‌هاي ايالات متحده تبديل شود. اورسولا ون در لاين، رييس كميسيون اروپا كه همراه با مكرون عازم چين شده بود و يك روز زودتر در روز پنجشنبه به سفر خود پايان داد، نقل كرده است كه در ديدار مشترك رييس‌جمهور چين تنها حاضر شده اعلام كند كه وقتي «زمان و شرايط مناسب» فراهم باشد با ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين به صورت تلفني گفت‌وگو خواهد كرد.
برخي تحليلگران، شيوه ميزباني چين از مكرون و همچنين پيامي را كه شي جين‌پينگ سعي در انتقال آن داشت، نوعي «ضدحمله» مي‌دانند. استوارت لايو مي‌نويسد: «چين سرعت و شدت ضدحمله‌هاي خود را براي مقابله با سياست‌هاي امريكا افزايش داده است. آنها استقبالي با شكوه از امانوئل مكرون و اورسولا ون در لاين برگزار كردند كه تفاوتي محسوس با شيوه برخورد آنها با مقام‌هاي امريكايي داشت.»
ايالات متحده و تعدادي از كشورهاي شرق اروپا نيز از اين سفر مكرون خشمگين به نظر مي‌رسند. رونالد فرودنشتاين، معاون اجرايي انديشكده گلوبسك در اسلواكي به وبگاه امريكايي هيل گفته است: «در شرايطي كه ما سعي داريم به چيني‌ها بقبولانيم كه نبايد به روسيه سلاح بفروشند، سفر به چين در حالي كه هيات اقتصادي و تجاري بلندپايه همراه شماست و آنها ايده‌هاي زيادي براي تجارت با چين دارند، يك سيگنال اشتباه است.» به گفته او، «اين اقدام به معناي آن است كه شما با هويج و بدون چماق به سوي دشمن خود رفته‌ايد و در اين موقعيت، هيچ صحبتي نمي‌تواند نقش چماق را ايفا كند.»
ماتياس ماتيس، پژوهشگر شوراي روابط خارجي اتحاديه اروپا معتقد است: «هم ايالات متحده و هم كشورهاي اروپايي چين را مجموعه‌اي مي‌بينند كه مي‌تواند دشمن يا رقيب يا شريك باشد.» او مي‌گويد: «براي امريكايي‌ها اولين گزينه دشمني چين است و آنها چين را در نگاه اول يك دشمن مي‌دانند، اما براي كشورهاي اروپايي اين روند برعكس بود. حالا اروپايي‌ها دارند به آرامي به سوي نگاه امريكا مايل مي‌شوند، اما ايالات متحده در دوره‌اي با سرعت خيلي زياد به سوي دشمني با چين حركت كرد و اروپايي‌ها هنوز آماده رسيدن به امريكا در اين زمينه نيستند، چراكه دليلي براي اين كار ندارند.»
سي‌ان‌ان نوشته است: «در شرايطي كه امريكا مي‌خواهد كنترل‌هاي شديدي را بر صادرات به چين اعمال كند و نگذارد كه فناوري‌هاي حياتي به چين صادر شوند، تقويت همكاري‌ها با قدرت‌هاي اروپايي مانند فرانسه اهميت زيادي براي چين دارد.»