سپيد و سياه صادرات نفت ايران به چين
حميدرضا شكوهي
فروش نفت به چين در ماه فوريه به یک ميليون و 200 هزار بشكه در روز افزايش يافته است
اين روزها خبرهايي از افزايش صادرات نفت ايران به چين منتشر شده كه حكايت از آن دارد كه به دليل ارايه تخفيف بيشتر توسط ايران نسبت به روسيه، فروش نفت ايران به چين در ماه فوريه به‌طور ميانگين به یک ميليون و 200 هزار بشكه در روز افزايش يافته است. در شرايطي كه نفت ايران با تحريم مواجه است، اين خبر خوبي محسوب مي‌شود اما اين خبر زواياي ديگري هم دارد كه بايد به آنها هم توجه كرد.
1- ارايه تخفيف بيشتر نسبت به روسيه براي فروش نفت به چين، به معناي اين است كه بخشي از درآمد نفت ايران از صادرات نفت به چين كاهش مي‌يابد. پس فروش نفت با تخفيف بيشتر به چين، موجب افزايش ميزان صادرات مي‌شود اما به همان اندازه موجب افزايش درآمد نمي‌شود.
2- هنوز هم روسيه با وجود ارايه تخفيف كمتر نسبت به ايران براي فروش نفت، صادرات بيشتري به چين دارد. صادرات نفت روسيه به چين در ماه گذشته به روزانه 2 ميليون بشكه رسيده كه از صادرات عربستان به چين هم بيشتر است. پس تا اينجا برنده بازي صادرات نفت در دوران تحريم روسيه و ايران، نه ايران و نه حتي عربستان، بلكه روسيه بوده است.
3- فراموش نكنيم كه واردات نفت چين از روسيه و عربستان، بيش از واردات نفت اين كشور از ايران است. از سوي ديگر نياز چين به نفت، روزانه 10 ميليون بشكه است كه ايران كمي بيش از 10 درصد آن را، آن‌هم با تخفيف، تامين مي‌كند. ضمن اينكه همچنان پالايشگاه‌هاي دولتي چين تمايل چنداني به خريد نفت ايران در دوران تحريم ندارند و خريدار عمده نفت ايران در چين، پالايشگاه‌هاي خصوصي هستند.
4- اينكه خوشحال باشيم كه صادرات نفت ايران به چين در دوران تحريم بيشتر شده، البته كه اشتباه نيست.
اما ناديده گرفتن آثار تحريم و اينكه مي‌توانستيم در صورت مواجه نبودن با تحريم، حضوري فعال‌تر در بازار جهاني نفت داشته باشيم و نفت بيشتري را با قيمت واقعي - و نه با تخفيف - بفروشيم، كار صحيحي نيست. در سال 1395 يعني پس از برجام هم ايران 10 درصد بازار نفت چين را در اختيار داشت با اين تفاوت كه نفت ايران با قيمت واقعي و بدون تخفيف به فروش مي‌رسيد. ضمن اينكه چين تنها مشتري عمده نفت ايران نبود. در دوران پسابرجام، ايران يكي از مهم‌ترين تامين‌كنندگان نفت هند بود و هند با واردات بين 500 تا 800 هزار بشكه در روز، دومين خريدار نفت ايران بود. درحالي كه پس از تحريم، صادرات نفت ايران به هند متوقف شد. آنچه گفته شد به معناي ناديده گرفتن تلاش‌هايي كه براي افزايش صادرات نفت ايران به چين صورت گرفته، نيست چراكه بايد در دوران تحريم از هر منفذي براي افزايش صادرات نفت و درآمدزايي استفاده كرد. هدف اين است كه در بين اين خبرهاي نسبتا اميدبخش، از ياد نبريم كه تحريم، همچنان ما را از امتيازات بيشتري كه مي‌توانستيم داشته باشيم محروم كرده است.