چند روز پس از آغاز سفر دبير كل جهاد اسلامي فلسطين اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس وارد تهران شد
ماموريت مقاومت فلسطيني در تهران
شهاب شهسواري
روز گذشته يك هيات بلندپايه از گروه حركت مقاومت اسلامي فلسطين (حماس) به تهران وارد شد تا با مقام‌هاي جمهوري اسلامي ايران گفت‌وگو كند. اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس با همراهي هياتي بلندپايه روز گذشته وارد تهران شد. اين سفر درحالي انجام مي‌شود كه زياد نخاله، دبيركل جهاد اسلامي فلسطين نيز از چند روز قبل در تهران به سر مي‌برد و ديدارهاي مختلفي را از جمله با رهبر انقلاب اسلامي، رييس‌جمهور، رييس مجلس شوراي اسلامي، دبير شوراي عالي امنيت ملي و وزير امورخارجه انجام داده است. اسماعيل هنيه را در اين سفر صالح العاروري، معاون دفتر سياسي حماس، خليل الحيه، نزار عوض‌الله و محمد نصر از رهبران بلندپايه حماس همراهي مي‌كنند و روز گذشته با علي‌اكبر احمديان، دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران ديدار و گفت‌وگو كرد. براساس بيانيه‌اي كه جنبش حماس درخصوص اين سفر منتشر كرد قرار است هيات حماس در تهران، ديدارهايي با مسوولان ايراني به منظور گفت‌وگو و تبادل نظر درخصوص تحولات سياسي و ميداني مربوط به فلسطين داشته باشد.
اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس و زياد نخاله، دبير كل جهاد اسلامي هر دو خارج از نواز غزه مستقر هستند. هنيه در حال حاضر ساكن قطر است و نخاله نيز در لبنان سكونت دارد. هر دوي اين شخصيت‌هاي فلسطيني دي‌ماه ۱۳۹۸، در پي شهادت سپهبد شهيد قاسم سليماني در عمليات تروريستي امريكا در بغداد، براي شركت در مراسم تشييع پيكر او به تهران سفر كرده بودند.
حماس و عادي‌سازي روابط ايران و عربستان
اسماعيل هنيه در شرايطي به تهران سفر مي‌كند كه دو ماه پيش هم در سفري كم‌سابقه به عربستان سعودي سفر كرده بود. اين نخستين سفر رهبران حماس به عربستان از سال ۲۰۱۵ محسوب مي‌شد. روابط حماس و پادشاهي عربستان سعودي پس از آنكه سال ۲۰۱۹ دولت عربستان اقدام به بازداشت محمد الخضري از رهبران جنبش حماس و نماينده پيشين حماس در عربستان سعودي و چند فلسطيني ديگر كرد، تنش‌آلود شده‌بود. چند ماه بعد عربستان محمد الخضري را به ۱۵ سال محكوم كرد، اما اين حكم در دادگاه تجديدنظر به سه سال كاهش يافت. رياض مهرماه سال گذشته اعلام كرد محمد الخضري را كه به سرطان مبتلا بود از زندان آزاد مي‌شود.
اعلام خبر سفر اسماعيل هنيه، رهبر حماس به تهران، دو ماه پس از سفر او به عربستان سعودي و درست همزمان با روزهايي كه قرار بود نخستين سفر وزير خارجه عربستان به تهران پس از ۱۷ سال انجام شود، گمانه‌هايي در مورد احتمال ارتباط اين رفت‌و‌آمدها با هم ايجاد كرد. قاسم محبعلي، ديپلمات بازنشسته در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «ارتباط حماس چه با تهران و چه با رياض، در طول سال‌هاي گذشته با فراز و نشيب‌هايي مواجه شده است. با اين حال من تصور نمي‌كنم كه سفر اخير مقام‌هاي ارشد حماس به تهران، ارتباط مستقيمي با عادي‌سازي روابط ميان جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي داشته باشد.» محبعلي معتقد تاكيد مي‌كند: «البته اين مساله براي جهاد اسلامي فلسطين و حزب‌الله لبنان كه روابط بسيار نزديك‌تري با تهران دارند متفاوت است و ممكن است كه عربستان سعودي از تهران بخواهد كه از نفوذ خود در اين گروه‌ها براي تغيير در سياست‌هاي آنها استفاده كند.» محبعلي مي‌گويد: «حماس برخلاف جهاد اسلامي با همه كشورهاي منطقه از جمله قطر، تركيه و حتي عربستان سعودي رابطه دارد و رهبران اين گروه به اين كشورها رفت و آمد مي‌كنند. در برابر جهاد اسلامي اختصاصا با نهادهاي نظامي در ايران رابطه نظامي نزديكي دارد.»
تغيير قواعد مواجهه در غزه
سفر همزمان رهبران حماس و جهاد اسلامي به تهران، نزديك به يك ماه بعد از جنگ پنج‌روزه غزه موسوم به عمليات ثارالاحوار انجام مي‌شود. ۱۹ ارديبهشت‌ماه سال جاري اسراييل با حمله به منازل تعدادي از رهبران نظامي سراياء القدس، شاخه نظامي جهاد اسلامي، اقدام به ترور اين فرماندهان كرد. در پي اين اقدام يك نبرد پنج‌روزه ميان جهاد اسلامي و اسراييل آغاز شد كه نهايتا با ميانجي‌گري مصر و قطر به آتش‌بس منتهي شد. اين نبرد دست‌كم باعث شهادت ۳۳ فلسطيني و مجروح شدن ۱۵۰ نفر ديگر شد و بر اثر عمليات موشكي طرف فلسطيني يك اسراييلي كشته و ۷ نفر ديگر مجروح شدند.
قاسم محبعلي، مديركل پيشين غرب آسياي وزارت امور خارجه به «اعتماد» مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد كه تحولاتي در منطقه در جريان است كه باعث تغييراتي در نحوه مواجهه گروه‌هاي مسلح فلسطيني در نواز غره مي‌شود. جهاد اسلامي هم بعد از درگيري اخير با اسراييل، همانند حماس با ميانجي‌گري مصر و قطر به توافق نانوشته‌اي با اسراييل رسيد و نواز غزه نسبت به گذشته وضعيت متفاوتي پيدا مي‌كند.»
برخي رسانه‌هاي غربي و اسراييلي در پي نبرد اخير غزه مدعي شدند كه برخلاف گذشته حماس حاضر به حمايت از جهاد اسلامي نشده است و براي پيشگيري از اينكه تاسيسات و فرماندهان حماس هدف حملات اسراييل قرار بگيرند و براي اينكه جريان حمل‌ونقل كالا به غزه متوقف نشود، از ورود به جنگ به نفع جهاد اسلامي خودداري كرده است. رهبران گروه‌هاي فلسطيني اين ادعا را كاملا تكذيب كرده‌اند و تاكيد مي‌كنند كه جهاد اسلامي و حماس در هماهنگي كامل با يكديگر هستند. هنيه و نخاله، دو هفته پيش و قبل از سفر به تهران در نشستي در قاهره، پايتخت مصر با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كرده بودند و بر مقاومت مشترك در مقابل اسراييل تاكيد كردند. برخي منابع مدعي شده‌بودند كه هدف از سفر رهبران جهاد اسلامي و حماس به قاهره و گفتوگوهاي اين دو با مقام‌هاي امنيتي مصر و محمد اشتيه، نخست‌وزير تشكيلات خودگردان فلسطيني با هدف رسيدن به سازوكاري براي يك آتش‌بس بلندمدت با اسراييل انجام شده است.
حازم قاسم سخنگوي جنبش حماس اعلام كرد: «انتشار برخي خبر‌هاي ادعايي مبني بر اينكه در مذاكرات اخير در قاهره درباره آتش‌بس بلندمدت با اسراييل بحث و گفت‌وگو شد، بي‌اساس و نادرست است.» صالح عاروري، نايب‌رييس دفتر سياسي حماس هم هفته پيش در مصاحبه‌اي با شبكه تلويزيوني الاقصي گفت: «حماس به ازاي هر گونه طرح اقتصادي يا سياسي از معادله مقاومت خارج نخواهد شد و غزه قلب تپنده مقاومت باقي خواهد ماند. ديدار ما با سران جهاد اسلامي در قاهره از نظر يكپارچه‌سازي نگرش مقاومت و تنظيم كردن حركت آن در راستاي منافع مردم فلسطين بسيار مهم است.» داود شهاب، سخنگوي جنبش جهاد اسلامي نيز اعلام كرده است كه گفتوگوهاي زياد نخاله، دبيركل جنبش جهاد اسلامي با «برادران ما» در مصر، درخصوص آتش‌بس درازمدت يا كوتاه‌مدت نبوده است. وي تاكيد كرد: «موضوع آتش‌بس مدت‌دار، مطرح نيست زيرا ما ملتي تحت اشغال هستيم و طبيعتا حق داريم مقاومت كنيم و به دفاع از خود بپردازيم.»
گفتوگوهاي منطقه‌اي؟
علاوه بر سفر اخير وزير خارجه عربستان سعودي به تهران، در طول هفته‌هاي گذشته سلسله‌اي از گزارش‌ها در مورد ديدارهاي مقام‌هاي ارشد سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران با مقام‌هاي اروپايي و امريكايي منتشر شده است. براساس ادعاي رسانه‌هاي غربي مقام‌هاي ايراني تاكنون سه دوره مذاكره غيرمستقيم در عمان با نمايندگان دولت امريكا داشته‌اند و ۵ دوره مذاكره محرمانه نيز ميان نماينده ايران در سازمان ملل متحد با نماينده ويژه وزارت خارجه امريكا در امور ايران در نيويورك انجام شده است. هفته گذشته علي باقري كني، معاون سياسي وزير امور خارجه و مذاكره‌كننده ارشد هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد كه در ابوظبي با همتايان خود از سه كشور اروپايي طرف برجام ديدار و گفت‌وگو كرده است. در طول سال‌هاي گذشته ازجمله در مذاكراتي كه منجر به امضاي برجام شد، طرف‌هاي غربي همواره خواستار گفت‌وگو با ايران درخصوص مسائل مرتبط با امنيت منطقه و همچنين وضعيت گروه‌هاي نظامي متحد با ايران در منطقه بودند. به گفته مقام‌هاي مسوول در دولت گذشته، مذاكره‌كنندگان ايراني در دولت‌هاي يازدهم و دوازدهم به هيچ‌وجه اختيار گفت‌وگو در مورد مساله‌اي غير از برنامه هسته‌اي نداشتند. اما شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه تيم مذاكره‌كننده دولت سيزدهم، از اختيارات بسيار وسيع‌تري ازجمله مجوز گفت‌وگوي مستقيم با طرف امريكايي (كه بعد از خروج امريكا از برجام لغو شده‌بود) و گفت‌وگو در مسائل غيرمرتبط با برنامه هسته‌اي برخوردارند. قاسم محبعلي در مورد اينكه آيا ممكن است دعوت از گروه‌هاي مقاومت فلسطيني براي سفر به تهران، ارتباطي با مذاكرات اخير با قدرت‌هاي غربي داشته باشد، مي‌گويد: «اطلاعات مشخصي در مورد جزييات رايزني‌هاي ايران با طرف‌هاي غربي وجود ندارد و نمي‌توان با اطمينان در خصوص آن نظر داد. اما بايد توجه داشت كه هرچند گفتوگوهاي مرتبط با برجام و هرگونه توافق ديگر با غرب در حال حاضر صرفا مربوط به توانايي‌هاي هسته‌اي ايران است، اما نهايتا اين مذاكرات مرتبط با كنترل اشاعه تسليحات و امنيت بين‌المللي و منطقه‌اي است. طبيعتا رابطه ايران با جريان‌ها مختلف منطقه كه تاثيرات امنيتي دارند، بر توفيق يا شكست مذاكرات هسته‌اي اثرگذار خواهد بود. در گذشته هم اگر برجام به اندازه كافي نتوانست انتظارات را برآورده كند، بخشي از آن به دليل اين بود كه به‌رغم برخي انتظارها پيوست امنيت منطقه‌اي براي آن ميسر نشد.»
ديدار هنيه و دبير شوراي عالي امنيت ملي
اسماعيل هنيه، روز گذشته علي‌اكبر احمديان، نماينده مقام معظم رهبري و دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان ديدار و پيرامون تحولات منطقه و آخرين تحولات سياسي و ميداني فلسطين و بررسي راه‌هاي تقويت وحدت و انسجام هرچه بيشتر ميان گروه‌هاي مقاومت با وي گفت‌وگو و تبادل نظر كرد. به گزارش ايسنا، در اين ديدار احمديان دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان با اشاره به تحولات جاري در سرزمين‌هاي اشغالي كه موجب هراس و سردرگمي سران رژيم صهيونيستي شده است تصريح كرد: «كارآمدترين راهبرد براي پايان دادن به بيش از ۷۵ سال اشغال فلسطين، مقاومت است.» احمديان با بيان اينكه امروز تمام جهان اسلام از دستاوردهاي مقاومت بهره مند است، گفت: «ورود مقاومت در نبرد سيف‌القدس نقطه عطفي در اين زمينه بود كه دستاوردهاي راهبردي براي مقاومت به همراه داشت.» دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان تصريح كرد: «اصلي‌ترين مساله جهان اسلام، فلسطين است و تقويت وحدت ميان مسلمانان به ويژه بازيگران منطقه‌اي مقاومت، بيشترين آسيب را به دشمن صهيونيستي و حاميانش وارد خواهد كرد.» احمديان با تبيين تلاش دشمنان براي ايجاد تفرقه ميان گروهاي مقاومت، تصريح كرد: «وحدت و حمايت گروه‌هاي مقاومت از جنبش جهاد اسلامي در جنگ اخير، دشمن صهيونيستي را نسبت به اين توطئه مايوس كرد.» دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان، با تجليل از مقاومت حماس در برابر دشمن صهيونيستي گفت: «مقاومت فلسطين كه زماني براي دفاع از خود در غزه مي‌جنگيد، به مرحله‌اي از آمادگي رسيده كه اكنون حضور خود را در كرانه باختري مستحكم مي‌كند.»
در اين ديدار اسماعيل هنيه، رييس دفتر سياسي حماس نيز با قدرداني و تجليل از نقش ممتاز و موثر جمهوري اسلامي در تقويت وحدت و همكاري در جهان اسلام و گروه‌هاي مقاومت فلسطيني، گزارشي از تحولات سياسي و ميداني فلسطين اشغالي و برنامه‌هاي مقاومت براي حفظ و تقويت ابتكار عمل در برابر رژيم صهيونيستي را ارايه كرد.
ديدار دبير كل جهاد اسلامي با وزير امور خارجه
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه كشورمان روز گذشته در ديدار زياد نخاله، دبير كل جنبش جهاد اسلامي فلسطين و هيات همراه ايشان، ضمن تبريك پيروزي بزرگ اخير رزمندگان مقاومت در جنگ ۵ روزه غزه و نقش موثر وحدت گروه‌هاي مقاومت در اين پيروزي، مساله فلسطين را مساله محوري جهان اسلام دانست و بر حمايت جمهوري اسلامي ايران از آرمان فلسطين و قدس شريف و پشتيباني از مقاومت مشروع ملت فلسطين عليه اشغالگران صهيونيست تاكيد كرد. وزير امور خارجه، رژيم نژادپرست صهيونيستي را منشا و منبع اصلي ايجاد ناامني و بي‌ثباتي در منطقه دانست و اقدام منسجم و موثر كشورها و دولت‌هاي اسلامي براي توقف جنايات ضدبشري صهيونيست‌ها عليه ملت مظلوم فلسطين و حمايت از مقدسات اسلامي در قدس شريف را خواستار شد.
زياد نخاله دبير كل جنبش جهاد اسلامي فلسطين نيز در اين ديدار ارزيابي خود از روند تحولات در فلسطين و سرزمين‌هاي اشغالي را ارايه و تاكيد كرد گروه‌هاي مقاومت فلسطيني در بهترين شرايط به لحاظ آمادگي و وحدت عمل در برابر رژيم صهيونيستي قرار دارند و قادر هستند با برخورداري از حمايت قاطع ملت فلسطين، در برابر هر نوع تجاوز رژيم غاصب صهيونيستي ايستادگي كنند و پيروزي‌هاي بزرگ را رقم بزنند.