ايران و پاكستان (۲)
سيد عطاءالله مهاجراني
سفر وزير امور خارجه ايران به پاكستان، بدرقه ايشان در فرودگاه مهرآباد توسط سفير پاكستان، ملاقات با نخست‌وزير انور الحق و رييس ستاد ارتش ژنرال عاصم منير و وزير خارجه پاكستان جليل عباس گيلاني سفر بااهميتي بود. نقطه پاياني بر تنش سياسي- تبليغاتي كه پس از حملات موشكي اتفاق افتاده بود. در اين سفر به همكاري ايران و پاكستان در مقابله با تروريسم تاكيد شده است. به گمانم نكته قابل توجه و، تامل درباره ريشه‌هاي تروريسم است. چرا تروريسم ضد ايران در پاكستان با عنوان جيش‌العدل شكل گرفته است؟ چگونه موفق به تدارك پايگاه آموزش نظامي و عقيدتي در پاكستان در كوه سبز شده‌اند؟ در واقع جيش‌العدل، يك گروه تروريستي است كه بايست به مباني اعتقادي آنان و نظريه سياسي و حمايت تشكيلاتي و مالي و تسليحاتي آنان توجه كرد. اگر جيش‌العدل را در اندازه‌اي بزرگ‌تر تصور كنيم، مي‌شود همان طالبان پاكستان. آيا بقاي طالبان پاكستان و فعاليت‌هاي انتحاري و انفجاري آنان به مصلحت دولت و ملت پاكستان بوده است؟
در سال ميلادي گذشته، بيش از هزار نفر از مردم پاكستان در حملات تروريستي كشته شده‌اند. نيمي از اين تعداد، افسران و ماموران امنيتي و نظامي بوده‌اند. در طول شش سال گذشته، سال پيش درواقع خونبارترين سال تروريستي در پاكستان بوده است. بلوچستان پاكستان يكي از كانون‌هاي حملات تروريستي بوده است. گروه‌هاي تروريستي «تحريك طالبان پاكستان» و «تحريك جهاد پاكستان» و «چريك‌هاي جدايي‌طلب بلوچستان» و «دولت اسلامي خراسان» چهار گروهي هستند كه معمولا مسووليت عمليات تروريستي در پاكستان را برعهده مي‌گيرند. جيش‌العدل نيز شباهت ماهوي و ساختاري با اين گروه‌ها دارد، به ويژه عمليات منجر به فاجعه ۲۶ دي ماه كرمان، با همكاري داعش خراسان انجام شده بود. پاكستان معتقد است كه بسياري از تروريست‌ها از مرز طولاني ۲۶۰۰ كيلومتري بين افغانستان و پاكستان وارد قلمروي پاكستان مي‌شوند و دست به عمليات تروريستي مي‌زنند، در مورد ايران هم همين ماجرا تكرار مي‌شود.
طول مرز ايران و پاكستان و افغانستان، نزديك به دو هزار كيلومتر است. كنترل امنيتي چنين مرزهاي طولاني بدون همكاري ايران و پاكستان عملي نيست، حكومت طالبان فعلا خارج از مدار گفت‌وگوست. در واقع تلفيقي از همان گروه‌هاي تروريستي كه امنيت پاكستان را تهديد مي‌كنند، بر افغانستان حاكم شده‌اند. يا با حاكميت طالبان در افغانستان به تعبير ويتگنشتاين شباهت خانوادگي دارند!
اما نسبت ايران و پاكستان متفاوت است. گرايش تبليغ و ترويج وهابيت كه از زمان ضياءالحق در پاكستان با سرمايه‌گذاري برخي كشورهاي عربي آغاز شد، حاصلش همين گروه‌هاي تروريستي است كه نام بردم. تبليغ و ترويج تنفر نسبت به شيعيان و كينه‌ورزي و دشمني نسبت به ايران، از مباني اعتقاد آنان است. چنان‌كه مي‌دانيم فرهنگ پاكستان و نيز زبان اردو به عنوان مهم‌ترين حامل فرهنگ در پاكستان، با زبان فارسي آميخته است. علامه اقبال لاهوري، در واقع امتداد فرهنگ و ادب و عرفان و فلسفه اسلامي-ايراني در پاكستان و
شبه قاره است. كليات اشعار فارسي و حتي اردوي او براي هميشه سند اشتراك مباني فرهنگي ايران و پاكستان است. كشورهاي عربي حامي وهابيت، با سرمايه‌گذاري بسيار كوشيده‌اند كه زبان فارسي و ترويج آن را در نظام آموزشي و دانشگاهي پاكستان به حاشيه برانند يا حذف كنند. در واقع افزون بر مبارزه با زبان فارسي و حضور فرهنگي ايران در پاكستان، ترويج وهابيت، سناريوي ديگري بود كه اجرا شد. احسان الهي ظهير (۱۹۸۷-۱۹۴۵) عالم وهابي و ناصبي و بنيانگذار جماعت اهل حديث كه همچنان كتاب‌هايش در كتابفروشي‌هاي دور و بر مسجد النبي و مسجد الحرام توزيع مي‌شود، نقش موثري در ايجاد تنفر نسبت به شيعه و ايران داشت. همكاري سياسي و امنيتي و نظامي پاكستان و ايران در تقابل با تروريسم، اگر نگاهي به ترويج مبانيه اعتقادي تروريسم نداشته باشد؛ مبارزه با سرشاخه‌هاست، ريشه‌ها بر جاي مي‌ماند و زماني ديگر از جايي ديگر سر بر مي‌كشد و امنيت پاكستان و ايران را تهديد مي‌كند.