انتخابات در انديشه امام خميني
احمد مازني
همه بيايند اما كسي حق تحميل ندارد.
كليد واژه انتخابات در آثار امام خميني حاكي از اهميت و جايگاه آن در نظام جمهوري اسلامي است.
بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران عنوان «جمهوري اسلامي» را ابتدا در پاريس مطرح كرد و در پاسخ به سوال خبرنگاري در تعريف حكومت در جمهوري اسلامي در تاريخ 20 مهر 57 مي‌گويد: «رژيم اسلامي و جمهوري اسلامي يك رژيمي است متكي بر آراي عمومي و رفراندوم عمومي.» و انتخابات به عنوان يكي از روش‌هاي تجلي مشاركت مردم به عنوان صاحبان اصلي نظام و ضامن تداوم جمهوريت نظام مي‌باشد. امام بر اين باور بودند كه ميزان مشاركت مردم بعد از انقلاب نبايد نسبت به قبل از انقلاب كمتر باشد و همواره بر اهميت آن در تمامي دوره‌ها تاكيد داشتند. شاخص‌هاي انتخابات مطلوب در نگاه امام خميني را در توصيه‌هاي انتخاباتي ايشان مي‌توان مشاهده كرد، يكي از شاخص‌هاي انتخابات مطلوب از نگاه امام، برابري آحاد مردم در انتخابات است. امام مي‌فرمايند:
«هيچ كس در انتخابات بر ديگري مقدم نيست، همه افراد ملت يك جور هستند در انتخابات، يعني همان آدمي كه يك كار كوچكي انجام مي‌دهد با آن كسي كه در راس همه امور هست در باب انتخابات هيچ با هم فرقي ندارند، اين يك راي دارد، آن‌هم يك راي دارد.» همان، ج ۱۸ص: 381
و شركت در انتخابات را وظيفه الهي و ملي مي‌دانستند:
«مردم شركت مي‌كنند و من اميدوارم كه هرچه بيشتر شركت بكنند در انتخابات. اين وظيفهاي است الهي، وظيفهاي است ملي، وظيفهاي است انساني، وظيفهاي است كه ما بايد عمل به آن بكنيم.
همهمان بايد در انتخابات شركت بكنيم.» همان.
از ديدگاه امام كسي حق ندارد فردي را بر مردم تحميل كند:
«بايد مردم را براي انتخابات آزاد گذاريم و نبايد كاري بكنيم كه فردي بر مردم تحميل شود.» همان، ج20، ص: 295
از نگاه امام خميني منتخب مردم بايد داراي گرايش اسلامي باشد و مخالف جمهوريت نباشد: «بايد منتخبين شما اشخاصي باشند كه توجه به اسلام داشته باشند، متعهد به اسلام باشند، بازيگر نباشند، به شرق و غرب توجه نداشته باشند. بايد تكليف كرد به مردم كه وقتي انتخابات پيش آمد بهطور شايسته... عمل كنند تا يك مجلسي داشته باشيم كه ديگر در آن هيچ اشخاصي كه مخالف با وجهه جمهوريت هستند نداشته باشيم.» همان، ص: 173
حضور در صحنه انتخابات يكي از وصاياي امام خميني است: «وصيت من به ملت شريف آن است كه در تمام انتخابات، چه انتخاب رييس‌جمهور و چه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و چه انتخاب خبرگان براي تعيين شوراي رهبري يا رهبر، در صحنه باشند.» همان، ج21، ص: 421
مراد امام از تكليف در انتخابات انجام وظيفه شرعي است نه الزام حكومتي و تحميلي:
«...ما اگر ميگوييم، تكليف شرعي ميگوييم، والّا نه اين است كه ما الزام‌شان بكنيم... مكلفند شرعا به اينكه حفظ بكنند جمهوري اسلامي را و حفظ به اين است كه در صحنه باشند.» همان، ج۲۱ ص: 413
از ديدگاه امام انتخابات در انحصار هيچ كس نيست و كسي حق تحميل به مردم را ندارد: «انتخابات در انحصار هيچ كس نيست، نه در انحصار روحانيين است، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروه‌هاست. انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است و انتخابات براي تاثير سرنوشت شما ملت است.» همان، ص: ۳۶۷
«هيچ قدرتي الان در ايران نمي‌تواند يك كاري را تحميل كند به ما... انتخابات مثل سابق نباشد كه از مركز دستور داده مي‌شد كه اين بايد وكيل بشود، ديگر كسي هم حقّ ندارد حرفي بزند. انتخابات دست مردم است، رييس‌جمهور و نخست‌وزير با آن رعيتي كه در كشاورزي كار مي‌كند و آن بازارياي كه در بازار كار مي‌كند، راجع به انتخابات يك جور هستند.» همان، ص: 283
منتخبين مردم بايد به توانايي اسلام در اداره جامعه باور داشته باشند: «قبلا در مورد انتخابات گفتم كه همه چيز ما بايد روي موازين اسلامي باشد. افرادي كه تعيين مي‌شوند بايد كساني باشند كه به درد اسلام و جمهوري اسلامي بخورند و عقيدهشان هم اين باشد كه اسلام خوب است.»
در انديشه امام عملكرد ظالمانه افراد را نبايد به اسلام نسبت داد: «همه در انتخابات شركت كنند... اگر يك ظالم خلاف كرد، اسلام كه نكرده است. پس بايد كاري كنيم كه ظلم نباشد و ظالم از بين برود. اگر... به افرادي ظلم شده بايد تلاش‌مان را بيشتر كنيم تا خلاف و ظلم را از بين ببريم نه اينكه كنار رويم و از صحنه خارج شويم، زيرا اگر از صحنه خارج شويم ظلم بيشتر مي‌شود.» همان، ص: 244
اكنون اين ماييم و سنت بنيانگذار، همه عناصر موثر در انتخابات از شوراي نگهبان تا وزارت كشور و احزاب و جناح‌هاي سياسي خود را با رهنمودهاي امام محك بزنند.
راستي آنچه امروز به عنوان انتخابات در كشور ما برگزار مي‌شود چه نسبتي با انديشه امام دارد؟