الكساندر ناوالني در زندان درگذشت
مرگ مبهم بزرگ‌ترین رقیب پوتین
سازمان زندان‌هاي روسيه اعلام كرد: الكسي ناوالني، رهبر اپوزيسيون زنداني اين كشور و منتقد صريح كرملين كه مسموميتش با سم اعصاب در سال 2020 خبرساز شد، در 47 سالگي درگذشت. به گفته ناظران ناوالني مدت‌ها بسان خاري در چشم ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور پوتين بود، چراكه فساد در نهادهاي بالادست را افشا كرد، عليه حزب حاكم روسيه متحد مي‌جنگيد و برخي بزرگ‌ترين اعتراضات ضد دولتي در سال‌هاي اخير را سازماندهي مي‌كرد. او در سال 2021 از آلمان به روسيه بازگشت، جايي كه پس از مسموميت با نوويچوك، سم اعصاب دوران شوروي، تحت درمان قرار گرفته بود. ناوالني پس از بازگشت، به سرعت به اتهاماتي كه به باورش به واسطه‌هاي انگيزه‌هاي سياسي مطرح شده بود، بازدشت شد. او از آن زمان تاكنون در بحبوحه نگراني‌هاي طولاني مدت در باب سلامتي‌اش در شمال دايره قطب شمال در زندان به سر مي‌برد.
حالا در ميانه بهت همگان، سرويس زندان روز جمعه اعلام كرد كه ناوالني «پس از پياده‌روي احساس ناراحتي كرد» و «تقريبا بلافاصله» هوشياري خود را از دست داد. اين سازمان گفت كه در حال بررسي «مرگ ناگهاني» او است. همزمان ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين اعلام كرد كه پوتين از اين گزارش‌ها مطلع شده و اين وظيفه پزشكان است كه علت مرگ ناوالني را مشخص كنند. پسكوف در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرد: «تا آنجا كه ما اطلاع داريم، طبق تمام قوانين، سازمان زندان در حال بررسي و شفاف‌سازي است.» او در پاسخ به سوالي درباره گزارش‌هايي مبني بر اينكه مرگ ناشي از لخته شدن خون بوده، پاسخ داد: «نمي‌دانم. پزشكان بايد علت مرگ را ريشه‌يابي كنند.» در همين راستا، كيرا يارميش، سخنگوي ناوالني گفت كه وكيل او در حال سفر به خارپ است، جايي كه ناوالني از دسامبر در آنجا نگهداري مي‌شود. يارميش در شبكه ايكس نوشت: «به محض اينكه اطلاعاتي به دست بياوريم، آن را گزارش خواهيم كرد.»
مرگ گزارش شده ناوالني اندكي قبل از انتخابات رياست‌جمهوري روسيه رخ داد؛ كارزاري كه قرار است 17 مارس برگزار شود و گفته مي‌شود پوتين براي پنجمين دوره در نتخابات رياست‌جمهوري برگزيده شده و حداقل تا سال 2030 در قدرت مي‌ماند. ناوالني ماه آگوست به اتهام‌هايي چون تعريف نهادي افراطي، تامين مالي فعالان افراطي و جرايم مختلف ديگر به ۱۹ سال زندان محكوم شد. او قبلا به دليل كلاهبرداري و ساير اتهاماتي كه انكار كرد، محكوميت‌هاي 11 سال و نيم خود را در يك مركز امنيتي مي‌گذراند. چهار ماه بعد، وكلاي او گفتند كه ارتباط خود را با ناوالني كه گمان مي‌رود در يك مستعمره كيفري در حدود 150 مايلي شرق مسكو زنداني است، از دست داده‌اند. ناوالني در چند جلسه دادگاه برنامه‌ريزي شده در ماه دسامبر حاضر نشد. تيم حقوقي‌اش در 22 دسامبر اعلام كرد كه او 17 روز ناپديد شده است. به گزارش سي‌ان‌ان، پس از ارايه 680 درخواست براي يافتن ناوالني، تيم او در 25 دسامبر اعلام كرد كه اين چهره مخالف را بيش از هزار مايل دورتر در مستعمره كيفري IK-3 در خارپ، معروف به «گرگ قطبي» پيدا كرده‌اند.
ناوالني يكي از جدي‌ترين تهديدات عليه پوتين در دو دهه رياستش بود. او سازماندهي اعتراضات خياباني ضد دولتي را عهده‌دار شد و از وبلاگ و رسانه‌هاي اجتماعي خود براي افشاي فساد ادعايي در كرملين و تجارت در روسيه استفاده كرد. مبارزات او زماني كه در سال 2020 با نوويچوك مسموم شد، شهرت جهاني برايش به ارمغان آورد. ناوالني با هواپيما از شهر سيبري اومسك منتقل شد و در بيمارستاني در برلين به كما رفت. در آن بازه زماني داده‌هاي به دست آمده از تحقيقات مشترك سي‌ان‌ان و گروه بلينگ‌كت نشان داد كه سرويس امنيتي روسيه (FSB) در مسموميت ناوالني نقش داشته است. تحقيقات نشان داد كه تيم سموم FSB متشكل از حدود 6 تا 10 مامور، ناوالني را براي بيش از سه سال دنبال مي‌كردند. ناوالني بعدا يكي از جاسوسان، كنستانتين كودرياتسف را فريب داد تا نحوه مسموم شدن خود را فاش كند. او به عنوان يكي از مقامات ارشد شوراي امنيت ملي روسيه كه وظيفه انجام تجزيه و تحليل عمليات مسموميت را دارد، ظاهر شد و با كودرياوتسف تماس گرفت و او گزارش مفصلي از نحوه استفاده از مواد اعصاب روي يك جفت زيرشلواري ناوالني ارايه كرد. روسيه دست داشتن در مسموميت ناوالني در سال 2020 را رد كرد. پوتين در آن زمان گفت كه اگر سرويس امنيتي روسيه مي‌خواست ناوالني را بكشد، كار را يكسره مي‌كرد.
حالا بسياري از ناظران و حاميان ناوالني با استناد به پيشينه خصومت كرملين و اين چهره منتقد و سرنوشت كساني كه رو به روي پوتين قرار گرفتند، افرادي چون پريگوژين مي‌گويند، ناوالني كشته شده است. در همين راستا، لئونيد ولكوف، يكي از متحدان نزديك به اين چهره منتقد با انتشار پستي در شبكه ايكس نوشت: «اظهارات منتشر شده مقام‌هاي روس نشان ضمني از تاييد مرگ ناوالني توسط آنهاست.» ميخاييل خودوركوفسكي، اليگارشي سابق تبعيدي كه به چهره اپوزيسيون تبديل شده نيز در شبكه ايكس نوشت: «اگر اين درست باشد، پس صرف‌نظر از علت رسمي مرگ، مسووليت مرگ زودرس ناوالني بر عهده ولاديمير پوتين است كه ابتدا مجوز مسموميت الكسي را صادر كرد و سپس او را به زندان انداخت.»
گروهي از تحليلگران مي‌گويند، فارغ از چگونگي مرگ منتقد پوتين، نكته قابل تامل اين است كه با مرگ ناوالني مخالفان كرملين كه به دليل سال‌ها آزار و اذيت و پيگرد قانوني زخمي شده‌اند، رهبرشان را از دست داده‌اند. بالاخص آن كه سرشناس‌ترين منتقدان پوتين اكنون يا مرده‌اند يا زنداني شده‌اند يا در تبعيد هستند. از منظر بسياري ناوالني بدون شك بزرگ‌ترين خار در چشم كرملين بود. ناوالني كه در سال 1976 در شهر كوچك بيتين در نزديكي مسكو به دنيا آمد، به عنوان وكيل و اقتصاددان تحصيل كرد، اما در سال 2008 وارد عرصه سياست شد و سه سال بعد صندوق مبارزه با فساد خود به نام FBK را راه‌اندازي كرد. او به خاطر مهارت سخنوري‌اش و همچنين استفاده از فضاي آنلاين براي تبليغ نتايج تحقيقات خود و گسترش ايده‌آل‌اش در مورد آنچه «روسيه شگفت‌انگيز فردا» مي‌خواند، مشهور بود. هوش ديجيتالي‌اش باعث محبوبيت ويژه او در بين نوجوانان و جوانان روسيه شد كه داراي تفكر دموكراتيك هستند. ناوالني پس از رهبري يكسري تحقيقات ضد فساد در مورد اعضاي نخبگان روسيه، به عنوان صريح‌ترين منتقد كرملين روسيه به شهرت رسيد.
افشاي سبك زندگي مجلل ديميتري مدودف، رييس‌جمهور سابق و نخست‌وزير در سال 2017، به اعتراضات گسترده‌اي منجر شد و تحقيق درباره يك «كاخ مخفي» مجلل در سواحل درياي سياه روسيه كه ظاهرا متعلق به پوتين است، در سال 2021 به موجي از خشم در سراسر روسيه دامن زد. ناوالني سعي كرد در انتخابات رياست‌جمهوري 2018 رودرروي پوتين قرار بگيرد، اما به دليل اينكه در سال 2014 به واسطه دور نگه داشتنش از سياست به اختلاس متهمش كردند، از ورود به رقابت منع شد. مقامات روسي به منظور اجتناب از مطرح كردن نام ناوالني در ملاءعام، بردن نامش را جرم مي‌دانستند. با اين همه اين چهره منتقد ساكت نشد و حتي زماني كه در خارپ، مستعمره روسيه در قطب شمال در بازداشت بود با لحني كنايه‌آميز سيستم ندامتگاه‌هاي روسيه را تشريح و تحقيقات تازه‌اي را در باب فساد مقام‌هاي حكومتي آغاز كرد و همزمان حمله روسيه به اوكراين را به چالش كشيد. حالا با مرگ ناگهاني‌اش، گروهي مي‌گويند او به سرنوشت مخالفان ديگر پوتين دچار و كشته شده است.