بازي دو سر باخت«بي بي» در رفح

در پي شكست مذاكرات، صبح روز سه‌شنبه، ستوني از تانك‌هاي اسراييلي در امتداد كريدور فيلادلفي در امتداد مرز مصر با غزه، به راه افتاد و گذرگاه رفح، نقطه اصلي ورود كمك‌هاي بشردوستانه در طول بيشتر جنگ را تصرف كردند. تصرف و بستن گذرگاه رفح در غزه ازسوي اسراييل اين نگراني را ايجاد مي‌كند كه مواد غذايي و تجهيزات پزشكي كه پيش از اين نيز كمياب بود، بيشتر كاهش يافته و منجر به يك فاجعه انساني «ويرانگر» ‌شود. ديد‌ه‌بان حقوق بشر در اين باره مي‌گويد: «هر روز كه سران اسراييلي جلوي كمك‌هاي حياتي به غزه را مي‌گيرند، تعداد بيشتري از فلسطيني‌ها در معرض خطر مرگ قرار دارند. در حالي كه بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل مي‌گويد كه پيشنهاد آتش‌بس مورد موافقت حماس «بسيار كمتر از خواسته‌هاي اسراييل» است، اما به گزارش الجزيره، يك هيات اسراييلي براي گفت‌وگوهاي بيشتر وارد قاهره شده است.»

سفر برنز به سرزمين‌هاي اشغالي

همه اين هشدارها در حالي است كه ايالات‌متحده حمله اسراييل به رفح را كم اهميت جلوه داده و مدعي شده است كه اين عمليات كه در آن تانك‌ها گذرگاه مرزي رفح با مصر را تصرف و عملا سرزمين فلسطين را از جهان خارج محاصره كردند، به نظر مي‌رسد «محدود» باشد. با اين وجود، گزارش‌ها حاكي از آن است كه ده‌ها نفر در روز اول عمليات رفح اسراييل كشته شدند، در حالي كه به حدود يكصد هزار نفر از ساكنان بخش‌هاي شرقي شهر دستور تخليه داده شد. سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا و گروه‌هاي كمك‌هاي بشردوستانه نسبت به «فاجعه» در صورت تشديد عمليات نظامي هشدار داده‌اند.

در همين حال، منبعي ناشناس به رويترز گفت كه ويليام برنز روز چهارشنبه براي ديدار با بنيامين نتانياهو نخست وزير اسراييل به اسراييل سفر كرد. سفر رييس سيا در حالي صورت مي‌گيرد كه اسراييل عمليات نظامي خود را در رفح آغاز كرده، گذرگاه مرزي حياتي رفح با مصر را تصرف كرده و به بيش از يك ميليون فلسطيني كه در اين شهر در جنوب غزه پناه گرفته‌اند، دستور تخليه داده است. حمله اسراييل به رفح همچنين در مورد دوام مذاكرات آتش‌بس در حال انجام ترديد ايجاد كرده است و هيات‌هايي از اسراييل، حماس، ايالات متحده، قطر و مصر روز چهارشنبه بار ديگر در قاهره ديدار كردند.

آسوشيتدپرس نيز گزارش مي‌دهد كه ايالات‌متحده هفته گذشته ارسال محموله بمب به اسراييل را به دليل نگراني از اينكه اسراييل يك حمله تمام عيار به رفح انجام دهد، متوقف كرد. اين خبرگزاري با انتساب اين اطلاعات به «يكي از مقامات ارشد دولت» گفت كه اين محموله شامل بيش از 1800 بمب 900كيلوگرمي و 1700 بمب 226 كيلوگرمي است. اين مقام كه خواست نامش فاش نشود، گفت كه تصميم براي توقف اين محموله هفته گذشته گرفته شد و هنوز تصميم نهايي در مورد ادامه انتقال سلاح در تاريخ بعدي گرفته نشده است. فرمانده ارشد فرماندهي مركزي ارتش امريكا (سنتكام) نيز به مصر سفر كرده است و در آنجا با رهبران نظامي اين كشور در مورد امنيت منطقه و «كاهش رنج انساني در غزه» گفت‌وگو كرده است. اريك كوريلا گفت كه مصر در فراهم كردن «كمك‌هاي بشردوستانه براي مردم غزه» نقش مهمي داشته است. او گفت: «نشست‌هايي مانند امروز براي ايجاد درك عميق‌تر از چالش‌هاي منطقه‌اي و حفظ روابط ضروري براي بهبود امنيت، حياتي است.» اين مجموعه اقدامات و تلاش‌ها اما به نظر كافي نيست، چراكه در روزهاي آتي بايد شاهد افزايش ورود تانك‌ها و نيروهاي اسراييلي به رفح باشيم.

نتانياهو بر سر دوراهي!

بسياري در اسراييل بر اين باورندكه بنيامين نتانياهو خواهان آتش‌بس و معامله‌اي براي تبادل اسراي اسراييلي نيست. اين افراد تنها شامل خانواده كساني نمي‌شود كه هنوز در غزه در اسارت به سر مي‌برند، بلكه اين بدبيني در ميان بسياري ديگر از اسراييلي‌ها نيز در حال افزايش است. آنها فكر مي‌كنند كه نخست‌وزير اسراييل به دنبال حفظ قدرت خود است و به همين خاطر به جنگ در غزه ادامه مي‌دهد و به هر توافقي كه به نظر در دسترس قرار مي‌گيرد، پشت پا مي‌زند. نتانياهو و ديگر اعضاي كابينه‌اش بيشتر روز دوشنبه را صرف مقصر دانستن حماس براي فروپاشي مذاكرات آتش‌بس كردند. اين در حالي است كه در اين مذاكرات نمايندگاني از ايالات متحده نيز حضور داشتند و نسبت به رسيدن به توافق ابراز خوشبيني كرده بودند. آنتوني بلينكن تنها چند روز پيش اين پيشنهاد را «سخاوتمندانه» توصيف كرده بود و حماس نيز در دقايق پاياني آن را پذيرفته بود. با اين حال، به نظر مي‌رسد كابينه نتانياهو به اين توافق نه گفته است و تهاجم صبح روز سه‌شنبه به گذرگاه‌هاي رفح نيز در همين راستا تلقي مي‌شود.

پاسخ اوليه كابينه اسراييل به اين پيشنهاد جديد منفي بود با اين ادعا كه اين پيشنهاد متفاوت از آن چيزي است كه چندي پيش با آن موافقت كرده بود. اما طرف‌هايي در اين مذاكرات وجود دارند كه به خوبي مي‌دانند كه ادعاي اسراييل درست نيست. ويليام برنز، مدير سيا، در ماه‌هاي اخير زمان زيادي را در خاورميانه گذرانده و در چند روز گذشته بين قاهره، دوحه و تل‌آويو در حال رفت و آمد بوده است. او به‌طور كامل با هر كلمه از هر پيشنهاد و چگونگي تغيير زبان آشناست. او مي‌داند كه چه كسي با حسن نيت عمل مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه پس از پذيرش آتش‌بس ازسوي حماس، اين ‌بار توپ در زمين اسراييل است. از يك طرف فشارهاي داخلي و خارجي عليه كابينه نتانياهو براي پذيرش آتش‌بس و تبادل اسرا بيشتر شده است. از سوي ديگر، نتانياهو قدرت خود را در گرو ادامه جنگ مي‌داند و تن دادن به هر گونه آتش‌بس به معناي فروپاشي كابينه ائتلافي‌اش است كه تندروهايي در آن خواهان ادامه جنگ هستند. اخيرا بن گوير وزير داخلي و تندرو كابينه تهديد كرده بود در صورت تعلل در حمله به رفح، استعفا خواهد داد.

به عقيده آليستر بانكال، تحليلگر مسائل خاورميانه در گفت‌وگو با اسكاي‌نيوز، در اينجا دو نظر متضاد در اسراييل وجود دارد: يكي مي‌گويد تصميم نتانياهو براي ادامه جنگ و حمله به رفح نشان مي‌دهد كه او نمي‌خواهد جنگ را متوقف كند، زيرا مي‌داند كه اگر متحدان افراطي او در اعتراض استعفا دهند، آتش‌بس به احتمال زياد مي‌تواند پايان كابينه او باشد. ديدگاه ديگر اين است كه نتانياهو فشار نظامي بر حماس را براي دستيابي به معامله تبادل اسرا افزايش داده و اين درست در لحظه‌اي است كه مذاكرات در حال رسيدن به نقطه تعيين‌كننده است.

توهم پيروزي

به عقيده ديويد هرست، تحليلگر خاورميانه در پايگاه ميدل ايست‌اي، تهاجم اسراييل به رفح مستلزم قتل‌عام خواهد بود. اين امر نه باعث آزادي اسراي اسراييلي مي‌شود و نه به ادعا و روياي شوم اسراييل مبني بر نابودي حماس جامه عمل مي‌پوشاند. هرست مي‌نويسد كه اين سير وقايعي است كه منابعي آگاه از مذاكرات در قاهره و دوحه مخابره كرده‌اند: هيات حماس مدتي در قاهره بود. پيش‌نويس مذاكراتي در روند كار وجود داشت كه حماس پيشنهادهاي خود را به گروه ميانجيگران داده بود. به نظر اسراييلي‌ها نيز پيشنهادهاي خود را ارايه كرده بودند. اما توافقي صورت نگرفت. حماس تصميم گرفت هيات خود را به قطر برگردند. همين منابع گفتند هيات حماس در فرودگاه قاهره بود كه مصر پيشنهادي را ارايه كرد و آنها قول دادند آن را بررسي كنند. اين هيات روز يكشنبه به دوحه رفت. حماس سپس اعلام كرد كه روز دوشنبه جلسه‌اي براي بررسي پيشنهاد مصري‌ها و قطري‌ها برگزار خواهد كرد و در نهايت پيشنهاد مصري-قطري را پذيرفت. اما اين‌بار اسراييل با آن مخالفت كرد.

موافقت حماس با آخرين نسخه پيشنهاد آتش‌بس، اسراييل را به يك‌باره در شوك فرو برده و آنها را در تصميم‌گيري‌هاي بعدي سرگردان كرده است. همه انتظار داشتند حماس آن را رد كند. با اين حال، آنچه شگفت‌انگيز بود، حمايت دولت بايدن از رد پيشنهاد آتش‌بس از سوي اسراييل بود. يكي از منابع به ميدل ايست‌اي گفت نه اسراييل درحالي گفته شد كه ويليام برنز بين قاهره و دوحه در رفت و آمد بود تا بتواند پيشنهاد توافق را تسهيل كند. اما اين پيشنهاد كاملا مصري-قطري بود، با اين درك كه امريكا با حضور ويليام برنز از آن حمايت كرد. به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، يك مقام مصري و يك ديپلمات غربي گفتند كه پيش‌نويس مورد پذيرش حماس تنها حاوي تغييرات جزيي در متن نسخه‌اي است كه پيش‌تر امريكا با تاييد اسراييل براي آن تلاش كرده بود. اين تغييرات جزيي نيز با مشورت ويليام برنز انجام شد كه پيش‌نويس را قبل از ارسال آن به حماس پذيرفت. اين امر نشان‌دهنده احتمال اختلاف در داخل دولت ايالات‌متحده است، زيرا رييس سيا از توافقي حمايت مي‌كند كه ساير عناصر دولت بايدن از رد آن از سوي اسراييل پشتيباني كردند. منابع آگاه از مذاكرات گفتند در هر صورت حماس اين را مشكل خود نمي‌داند و معتقد است كه توپ در زمين اسراييل و امريكاست. يكي از منابع نزديك به حماس به ميدل ايست‌اي گفت: «اين نسخه‌اي از آتش‌بس كه طرف اسراييلي مي‌خواست، نبود. حماس براي رسيدن به آن امتيازاتي داده است، اما اگر اين توافق نيز از بين برود، نگران نيستند.» او همچنين هشدار داد: «اگر اين وضعيت حل نشود، حماس ممكن است تصميم بگيرد تا زماني كه آتش‌بس برقرار نشود، در هيچ مذاكره‌اي شركت نكند. حماس آماده ادامه جنگ است، تا زماني كه اسراييلي‌ها متوجه شوند كه بايد آتش‌بس برقرار شود.»

به نظر مي‌رسد پيروزي در غزه براي اسراييل و شخص نتانياهو توهمي بيش نباشد. به عقيده هرست، نتانياهو نيز دير يا زود متوجه مي‌شود كه ورود به رفح چيزي به همراه نخواهد داشت، بلكه برعكس او در باتلاق آن گرفتار خواهد شد، زيرا مشكلات داخلي و بين‌المللي او را ده‌ها بار تشديد مي‌كند. دستاوردي در حمله به رفح براي اسراييل متصور نمي‌توان شد، چراكه رزمندگان حماس هم‌اكنون علاوه بر رفح در ساير نقاط نوار غزه نيز مشغول عمليات عليه نيروهاي اسراييلي هستند. همچنين اسراييل تا ابد نمي‌تواند در رفح بماند و اين امر باعث مي‌شود تا حماس به راحتي تجديد قوا كند. به علاوه، برخي در اسراييل به نتانياهو هشدار مي‌دهند ادامه فاجعه در رفح مي‌تواند پيمان ابراهيم با برخي كشورهاي عربي را با خطر فروپاشي مواجه كند. آنها هشدار مي‌دهند كه حمله به رفح عواقب بسيار وخيمي براي اسراييل خواهد داشت: منزوي كردن كابينه اسراييل در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي و تحميل تحريم‌هاي تسليحاتي كه از قبل آغاز شده است. با ورود به رفح هيچ اسير اسراييلي زنده نمي‌ماند و قربانيان زيادي در غزه خواهيم داشت. بعد از رفح، نتانياهو حتي از اينكه هست، بيشتر در باتلاق خود فرو مي‌رود: چگونه مي‌توان پيروزي را اعلام كرد، وقتي شكست از هم‌اكنون نيز در پيش چشم است.

رفح در آستانه فاجعه‌اي انساني

دبيركل سازمان ملل هشدار داده است كه تهاجم تمام‌عيار نيروهاي اسراييلي به رفح «اشتباهي راهبردي، فاجعه‌اي سياسي و كابوسي انساني» خواهد بود. مقامات ارشد سازمان ملل نيز هشدار داده‌اند كه ذخاير حياتي سوخت موردنياز براي تامين انرژي پمپ‌هاي آب آشاميدني، حفظ ارتباطات و ارسال كمك‌هاي بشردوستانه در غزه امروز به پايان مي‌رسد. اين وضعيت به ويژه در شمال غزه خطرناك است، جايي كه تاسيسات آب آشاميدني به دليل كمبود سوخت به زودي از كار خواهند افتاد. درحالي كه اسراييل گذرگاه رفح در جنوب را تصرف و جريان كمك‌هاي حياتي را متوقف كرده است، آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل هشدار داده است كه نياز به افزايش گسترده كمك‌هاي حياتي به مناطق محاصره شده و بمباران شده وجود دارد.

مارتين گريفيتس، مسوول كمك‌هاي بشردوستانه سازمان ملل نيز مي‌گويد: تصميم‌هايي كه در بحبوحه تهاجم اسراييل به رفح و «رنج انساني» گرفته مي‌شود، فراموش نخواهد شد. گريفيتس در پستي در شبكه‌هاي اجتماعي ايكس گفت كه بيش از يك ميليون نفر از جمله 600 هزار كودك در رفح باقي مانده‌اند و دستور اسراييل به مردم براي فرار از منطقه «و عمليات زميني آنها باعث مرگ و آوارگي بيشتر خواهد شد.» او گفت كه بسته شدن گذرگاه مرزي رفح با مصر توسط اسراييل همچنين باعث كاهش عرضه سوخت و «وقفه در حركت كمك‌ها و كاركنان به و از غزه مي‌شود. تصميم‌هايي كه امروز گرفته مي‌شود و پيامدهاي آن در رنج‌هاي بشري توسط نسلي كه ما را دنبال مي‌كنند به خاطر خواهند آورد.»