الهه باقري‌سنجرئي
«ديروز رفتم شمع عوض كردم، با دستمزد مكانيك شده يه تومن، تازه جنس ايراني؛ مگه چقدر كرايه‌ها‌رو اضافه كردن. از صبح تا شب هم توي خيابونم. اگه بخوام مدام كولر روشن كنم كه ديگه موتور نمي‌مونه براي ماشينم.» اين جمله را آقا منوچهر، راننده تاكسي خطي در يكي از مسيرهاي پرتردد تهران مي‌گويد؛ وقتي كه ساعت يك ظهر يك روز گرم مرداد سوار ماشينش شدم و از او مي‌خواهم كولر روشن كند. گرما طاقت خودش را برده اما اينكه ماشينش هزينه اضافه روي دستش نگذارد، برايش مهم‌تر از اين است كه به خنكشدن مسافر و حتي خودش فكر كند.
در هُرم گرماي تابستان، درست زير تابش مستقيم آفتاب كه نور منعكس‌شده آن روي آهن در و ديوار و ماشين‌ها چشم را مي‌زند، در كنار خيابان‌هاي شهر، گعده رانندگان تاكسي را مي‌بينيم كه لنگ خيس روي سر انداخته و مدام با بطري آب تگري‌اي كه در دست دارند، سر و صورت خود را مي‌شويند تا مسافران بيايند و ظرفيت‌شان تكميل شود و راه بيفتند. ماشين‌هاي‌شان هم كه گويي هرآن ممكن است زير حرارت مستقيم خورشيد، ذوب شوند. حالا مسافرها رسيده‌اند و ظرفيت تكميل شده و قرار است حركت كنند. احتمالا با ديدن چهره گرمازده و آفتاب‌سوخته راننده، مسافر از همان لحظه اول متوجه مي‌شود كه اصلا نبايد به وسيله‌اي به نام كولر فكر كند. چون يا لابد كولر خودرو خراب است و غيرقابل‌استفاده، يا راننده تمايلي به استفاده از آن ندارد. وقتي در اين ميان مسافري دل را به دريا بزند و بپرسد كه «كولر روشن نمي‌كنيد؟ » اگر راننده بي‌حوصله باشد كه فقط به گفتن يك «نه » قاطع بسنده مي‌كند و گفت‌وگو را به پايان مي‌برد. اما اگر سر درددلش باز شود، احتمال دارد كاملا بي‌ربط از گراني قطعات خودرو بگويد. البته ظاهرا اين موضوع بي‌ربط است اما براي آن راننده تاكسي، بسيار مرتبط و بامفهوم است؛ معني حرف او اين است كه هرچه درمي‌آورد، بايد براي خريد و تعويض قطعات خودرو خرج كند و نمي‌تواند زير بار افزايش مصرف بنزين هم برود، يا اينكه به‌خاطر كولر، به ماشين خود فشار بياورد.
آقا سعيد، تاكسيراني است كه علاوه بر مسافربري گردشي، در تاکسی اینترنتی هم ثبت‌نام كرده. وقتي كه به عنوان مسافر تاکسی اینترنتی سوار ماشين او شدم، كولر روشن نبود. هرچند كه مشكلي با دماي هوا نداشتم اما درمورد الزام تاکسی‌های اینترنتی براي استفاده از كولر گفتم. آقا سعيد گفت: «برام منفي بزن. فرقي نداره، نهايتش يه روز نمي‌تونم مسافر بگيرم اما واقعا قصد اذيت‌كردن ندارم. ماشينم نمي‌كشه. موتور ماشينم قديمي شده، تعمير مي‌خواد. روغنش بايد عوض شه. پولش جور نمي‌شه. حالا فكر كن اين وسط هرچقدر هم قانون بذاره تاکسی اینترنتی، وقتي ماشين جواب نمي‌ده ديگه چي‌كار مي‌تونم بكنم؟ تازه ماشين من سمنده و اين‌همه داغون شده، شما حساب كن اون بدبختي كه پرايد قديمي داره چي‌كار بايد بكنه؟ اصلا من الان كولر رو روشن مي‌كنم، اينقدر بادش ضعيف و گرمه كه خودت پشيمون مي‌شي. سرويس مي‌خواد. منم ندارم بدم.»
نرخ كرايه تاكسي «با » يا «بي» كولر؟
21 تير سال گذشته، مهدي چمران، رييس شوراي شهر تهران در گفت‌وگويي اعلام كرده بود «با توجه به اينكه نرخ تاكسي‌هاي كولردار با بدو‌ن‌كولر متفاوت است، رانندگان بايد نسبت به روشن‌كردن كولرها توجه لازم را داشته باشند. در همين ارتباط، رانندگاني كه نرخ خود را بر اساس روشن‌كردن كولر دريافت مي‌كنند، بايد حتما به انجام اين موضوع توجه كنند و آن را جدي بگيرند. »
البته در همان زمان، درمورد تعيين نرخ كرايه تاكسي‌ها بر مبناي روشن كردن يا نكردن كولر، سيدجعفر تشكري‌هاشمي، رييس كميسيون حمل‌ونقل شوراي شهر تهران، بر اين باور بود كه «در تعيين نرخ كرايه تاكسي‌ها، با كولر يا بدون كولر مشخص نشده است. بنابراين با همين كرايه تاكسي بايد رانندگان كولر را روشن بگذارند، اما گاهي به‌دليل استهلاك خودرو با محدوديت روبه‌رو هستند. مي‌دانيم ۵۰ درصد ناوگان تاكسيراني، فرسوده شده و امكان خدمت با كولر روشن را ندارند، اما تاكسي‌هاي سالم، اين مورد را جزو وظايف خودشان بدانند. »
هرچند كه اين الزام و قانون‌گذاري ارزشمند و براي مسافر خوشايند است اما آيا در اين ميان، به تاكسي‌هاي فرسوده و خودروهاي مستهلكي كه هنوز در ناوگان مسافربري هستند هم فكر شده است؟ دقيقا معضلي كه آقا سعيد، راننده تاكسي به آن اشاره كرده بود: «هر چند وقت يه بار، خبررساني مي‌كنن كه مي‌تونيم بريم خودروي كاركرده‌مون رو بديم يه نو بگيريم. دستشون درد نكنه اما شرايطش رو ديديد شما؟ فكر كردن راننده تاكسي سر گنج نشسته. اين‌طور بهتون بگم كه توي اين طرح اسقاط و تعويض خودروي كاركرده با نو، هيچي‌ش به نفع راننده نيست. همه‌ش براي ما ضرره. از طرفي واقعا خود خودروساز، خود رييس تاكسيراني، خود رييس اسقاط خودرو، ماشين‌هايي كه قراره به ما بدن، سوار مي‌شن؟ نه. خودشون مي‌رن ماشين با كيفيت خارجي سوار مي‌شن اون‌وقت هرچي ماشين توي پاركينگ خودروسازي‌ها مونده، توي طرح اسقاط مي‌دن به ما. اصلا فكر كن من رفتم ماشينم رو نو كردم، واقعا فكر مي‌كني قراره اون ماشين جديد خيلي بهتر از اين كار كنه؟ نه‌والا، اونم سر يك ماه نشده موتور و همه‌چيزش به مشكل برمي‌خوره. مشكلمون كه يكي‌دو تا نيست.»
اين صحبت‌ها فقط مخصوص آقا سعيد نبود. تاكسيران‌هاي ديگري هم همين گله‌مندي‌ها را داشتند. اين صحبت‌ها در حالي مطرح شده كه 4 تير سال جاري، مهران سالاريه، رييس نوسازي ناوگان و اسقاط خودروهاي فرسوده، اعلام كرده بود: «در ابتداي سال 1402 در وزارت صمت ستادي تشكيل شد كه مسووليت آن در گذشته برعهده وزارت راه و شهرسازي بود ولي اين مسووليت امروز برعهده وزارت صمت گذاشته شده است. از سال گذشته يك حركت جهشي در اسقاط خودروهاي فرسوده ايجاد شد به‌طوري‌كه 25 درصد رشد اسقاط خودرو نسبت به 4 سال قبل را شاهد هستيم و امسال هم اميدواريم ركورد خوبي را در اين خصوص داشته باشيم. به‌طوركلي بيش از 69 هزار خودرو فقط در سال گذشته اسقاط شده است و تا امروز هم 542 دستگاه تاكسي فرسوده و 287 دستگاه تاكسي برون‌شهري از رده خارج شده است. خودروسازان بر اساس قانون موظف هستند كه 20 درصد توليدات خود را به خودروهاي فرسوده اختصاص بدهند، به‌طوركلي عمر ناوگان خودروهاي كشور فقط با كيفيت محصولات بالا خواهد رفت. »
با اينكه رييس نوسازي ناوگان و اسقاط خودروهاي فرسوده از افزايش اسقاط خودرو نسبت به 4 سال قبل خبر داد، اما بر اساس آمار منتشرشده در گزارش خبرگزاري مهر در 13 مرداد 1403، از ۴۰۰ هزار تاكسي در حال تردد در كشور ۱۹۰هزار دستگاه فرسوده است كه ۴۸ درصد اين ناوگان را تشكيل مي‌دهد.
خودروهاي جايگزين
تاكسي‌هاي فرسوده محدودند
محمود مشهدي‌شريف، رييس انجمن صنفي مراكز اسقاط، در گفت‌وگو با «اعتماد» شرحي از چالش‌هاي پيش روي مالكان خودرو در طرح اسقاط خودروهاي فرسوده مي‌دهد. او مي‌گويد: «مشكلات اصلي براي اسقاط ناوگان مسافربري، به‌خصوص تاكسي‌ها در چند موضوع خلاصه مي‌شوند. اول اينكه خودروي جايگزين براي تاكسي‌هاي فرسوده وجود ندارد، يا اگر هم باشد، بسيار محدود است. و اين موضوع به شرايط و مذاكرات با خودروساز مربوط مي‌شود. البته سال‌ها بحث بر اين بود كه اصلا چه خودرويي را به عنوان تاكسي قبول كنند. يك زماني، پرايد به عنوان تاكسي مورد قبول قرار مي‌گرفت كه امروز، ديگر پذيرفته نمي‌شود. تيبا را معرفي كردند كه تاكسيراني قبول نكرد. از طرفي، سمند و پژو كه زماني به عنوان تاكسي مطرح شده بود، امروز حذف شده‌اند و بايد ماشين‌هاي جديد معرفي شود كه تاكسيراني تأييد كند. مشكل بعدي اين است كه مبلغ وامي كه به‌رانندگان تاكسي براي تعويض خودروي فرسوده تخصيص داده مي‌شود، اندك است، بنابراين براي راننده دشوار است كه براي اسقاط خودروي خود اقدام كند.»
به‌گفته كارشناسان، يكي از دلايل اصلي اجرايي‌نشدن اسقاط فرسوده‌ها، نداشتن نقشه راه دقيق بوده است. بر همين اساس، ابلاغ آيين‌نامه اسقاط خودروهاي فرسوده كه اوايل سال 1402 تدوين شد، بيش از يك سال طول كشيد و درنهايت فروردين امسال، براي اجرا ابلاغ شد. مشهدي‌شريف درمورد اين آيين‌نامه توضيح مي‌دهد: «مشكل ديگر، مربوط به آيين‌نامه جديدي بهنام «آيين‌نامه اجرايي ماده 10 قانون ساماندهي صنعت خودرو » است كه 28 اسفند 1402 به تصويب رسيد و فروردين سال جاري ابلاغ شد. در اين آيين‌نامه گفته شده خودروهايي كه فرآيند ثبت‌نام آنها قبل از تصويب اين آيين‌نامه انجام شده، مشمول اين ابلاغ جديد نمي‌شوند. در اين آيين‌نامه از تعلق 4، 5، 6 گواهي اسقاط صحبت شده است اما نكته قابل‌توجه اين است كه در اين آيين‌نامه ذكر شده كه هر بخشي از فرآيندهاي مختلف ثبت‌نام قبل از سال 1402 باشد، تاكسي‌ها مشمول گواهي‌هاي بيشتر نمي‌شوند. يكي از اين فرآيندهاي اعلام‌شده هم ثبت‌نام در اتحاديه تاكسيراني است. از آنجا كه فرآيند ثبت‌نام تمامي خودروها در اتحاديه تاكسيراني قبل از 1402 بوده، مشمول اين آيين‌نامه نمي‌شوند و همان دو گواهي را دريافت مي‌كنند. مبلغ گواهي اسقاط درحال‌حاضر 35ميليون تومان است. اگر در اين آيين‌نامه محدوديت زماني بعد از سال 1402 لحاظ نشده بود، عايدي رانندگان تاكسي كه فرآيند ثبت‌نام‌شان قبل از اين سال بود، خيلي بيشتر از 70 ميليون مي‌شد و براي‌شان به‌صرفه بود. اين موضوع را هم در نظر بگيريد كه تاكسي‌ها در حالي مشمول دريافت دو گواهي اسقاط هستند كه خودروهاي شخصي مدل 79 تا 83، سه گواهي اسقاط دريافت مي‌كنند و قيمت آنها در بازار كمتر از تاكسي‌هاي فرسوده است، بنابراين مراكز اسقاط هم ديگر انگيزه‌اي ندارند كه به سراغ خريد تاكسي‌هاي كاركرده بروند و ترجيح مي‌دهند اين طرح را براي خودروهاي شخصي اجرا كنند.»
به‌گفته رييس انجمن صنفي مراكز اسقاط، مشكلات و موانع پيش روي ناوگان‌هاي حمل‌ونقل، به‌ويژه تاكسي‌هاي سواري، مربوط به يك عامل مشخص نيست؛ مجموعه عواملي دست‌به دست هم دادند تا نوسازي ناوگان مسافربري را به تعويق بيندازند.
قوانيني كه الزام‌آور نيست
به نظر مي‌رسد كه داستان تاكسي‌هاي اينترنتي بايد كمي متفاوت‌تر باشد، حداقل توقع و خواسته مسافران از آنها بيشتر است، چراكه هزينه بيشتري نسبت به حمل‌ونقل عمومي پرداخت مي‌كنند و مي‌خواهند در ازاي آن، امكانات بهتري دريافت كنند. اما تمامي اين صحبت‌ها درمورد تاكسي‌هاي اينترنتي هم در نظر گرفته مي‌شود؛ از فرسودگي خودرو گرفته تا گراني اجناس و هزينه تعمير خودرو. بسياري از رانندگان تاكسي‌هاي اينترنتي، در جاي ديگري شاغل هستند و براي كسب درآمدي بيشتر از حقوق‌شان به اين كار روي آوردند. بنابراين نمي‌خواهند يا نمي‌توانند كه ابزار كارشان -كه همان خودرو است- را به‌‍‌روز كنند. يا حتي تمايلي ندارند كه فشار زيادي به ماشين‌هاي‌شان وارد كنند كه در آينده به‌قول خودشان به خرج بيفتد. برخي ديگر اما تمام دارايي و امكان درآمدزايي‌شان، همان يك ماشين است و كاري جز جابه‌جاكردن مسافر ندارند. - حالا اگر از اينكه همان ماشين محل اسكان و خواب‌شان هم هست، بگذريم- اين افراد هم در سامانه‌هاي تاكسي اينترنتي ثبت‌نام كردند و در زمان ثبت‌نام، نظارتي بر سلامت و كيفيت خودروي آنها نشده است. در اين شرايط، شايد به‌ظاهر قوانين تاکسی‌های اینترنتی سختگيرانه‌تر باشد و نظارت بسياري بر عملكرد رانندگان داشته باشند، اما باز هم درنهايت اگر خودرو مستهلك بوده يا اشكالي در استفاده از كولر باشد، شايد نهايت اعتراض مسافر، به امتياز منفي براي راننده ختم شود.
در اين مورد، روابط عمومي یکی از تاکسی‌های اینترنتی در گفت‌وگو با «اعتماد» درمورد ضرورت استفاده از كولر در خودروها، مي‌گويد: «استفاده از كولر در سفرهاي تابستان جزو الزامات سفرهاي تاکسی اینترنتی است. تاکسی اینترنتی با اضافه‌كردن يك بنر در اپليكيشن خود از سال 99، اولين شركتي بود كه تهويه هوا در سفرهاي خود را به نظرسنجي گذاشت تا بتواند با رصد اين شرايط در حين سفر، براي بهبود آن اقدام كند. از 4 سال گذشته تا امروز اقدامات متنوعي در ارتباط با كولر تعريف شده تا سفرهاي خنكي در فصل تابستان براي كاربران فراهم شود.»
به‌گفته روابط عمومي یکی تاکسی اینترنتی، براي مثال در سال جاري طرح ويژه‌اي برنامه‌ريزي شده تا سفيران تاکسی اینترنتی به استفاده از كولر تشويق شوند. به اين ترتيب سفيران با هر مرتبه استفاده از كولر در سفرهاي‌شان امتياز دريافت مي‌كنند كه اين امتيازها در پايان هفته به مشوق مالي تبديل شده و از طرف شركت به كيف پول آنها واريز مي‌شود. همچنين براي تشويق آنها در اين مسير، تسهيلات ويژه نيز براي سرويس شارژ كولر در نظر گرفته شده تا با كمترين هزينه به تعميرگاه مراجعه و گاز كولر خودروي‌شان را شارژ كنند. ناگفته نماند كه رانندگاني كه طبق گزارش كاربران، در سفرهاي زيادي از كولر استفاده نمي‌كنند و باعث نارضايتي كاربران مي‌شوند، به‌صورت دوره‌اي از كاهش امتياز خود به اين دليل آگاه شده و با ارايه تخفيف ويژه براي شارژ گاز كولر، براي بهتركردن شرايط تهويه سفرهاي‌شان تشويق مي‌شوند. درنهايت رانندگاني كه نسبت به بهبود شرايط اقدام نكنند و ميانگين امتياز آنها از حداقل استاندارد كمتر شود، از ادامه همكاري با شركت منع خواهند شد.
این تاکسی اینترنتی هم ظاهرا در بيانيه‌اي كه به‌طور عمومي منتشر كرده، درمورد الزام رانندگان براي استفاده از كولر در سفرها گفته است. روابط عمومي این تاکسی اینترنتی، در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به اين بيانيه، مي‌گويد: «تاکسی اینترنتی، همزمان با شروع فصل گرما، در كانال‌هاي مختص كاربران راننده درمورد مزاياي روشن‌كردن كولر در سفر، راهكارهاي استفاده مناسب از كولر و همچنين الزامي‌بودن تهويه مناسب سفرها اطلاع‌رساني مي‌كند. از طرفي، راهكارهاي متعددي براي ترغيب كاربران راننده به استفاده از كولر در ساعات گرم روز دارد؛ باشگاه رانندگان این تاکسی اینترنتی در خرداد‌ماه «طرح تابستاني شارژ گاز كولر» را براي كاربران راننده سراسر كشور اجرا كرد. اين تخفيف به‌مدت محدود در دسترس كاربران راننده قرار گرفت تا با صرف كمترين هزينه بتوانند كولر خودروي خود را شارژ كنند. همچنين تاکسی اینترنتی با رصد كاربران، راننده‌اي كه به تهويه خودروي خود اهميت مي‌دهد، طرح‌هاي تشويقي ويژه ازجمله تخفيف يا معافيت از كميسيون در نظر مي‌گيرد. همچنين درحال‌حاضر، باشگاه رانندگان در «طرح سفرهاي خنك تاکسی اینترنتی » بر اساس تعداد نظرات مثبت و امتيازهاي دريافتي از كاربران مسافر (در رابطه با استفاده از كولر) تخفيف ۵۰درصدي پرداخت كميسيون به كاربران راننده تاکسی اینترنتی اختصاص مي‌دهد. به‌ازاي هر سفري كه مسافر نظر مثبت «استفاده از كولر» را براي آن ثبت كند، كميسيون همان سفر به‌صورت نيم‌بها محاسبه مي‌شود و مبلغ كسرشده بابت كميسيون پس از پايان طرح، به حساب كاربر راننده برگشت داده خواهد شد. گزارش‌هاي كاربران مسافر به این تاکسی اینترنتی كمك مي‌كند تا با شناسايي كاربران راننده‌اي كه در ساعت‌هاي اوج گرما به تهويه خودرو توجه نمي‌كنند، آنها را با روش‌هاي متعدد به استفاده از كولر تشويق و در صورت تكرار محدوديت‌هايي وضع كند.
زنگ بزن به راننده، كولر نداشت كنسل كن!
اين قوانين و الزامات، در حالي مطرح شده كه به‌تازگي خبري از درگيري يكي از رانندگان تاكسي‌هاي اينترنتي با مسافر، براي روشن‌كردن كولر منتشر شده است. در واقع هرچند كه توضيحات روابط عمومي یکی از تاکسی‌های اینترنتی، نشان از ضرورت استفاده از كولر و نظارت سامانه‌هاي تاكسي اينترنتي دارد اما باز هم همان سوال و معضل هميشگي مطرح است؛ وقتي مسافر هزينه بيشتري نسبت به حمل‌ونقل عمومي پرداخت مي‌كند تا سفر راحت‌تري داشته باشد، آيا لازم نيست نظارتي بر سلامت خودروها وجود داشته باشد؟ اگر خودروي راننده‌اي فرسوده بود چه اتفاقي مي‌افتد؟ هرچقدر هم مسافر امتياز منفي به او بدهد، باز هم بايد مسير را در گرما سپري كند يا اينكه هدررفت زمان خود را ناديده بگيرد و ماشين قبلي را كنسل كرده و دوباره ماشين جديد درخواست كند.
به‌گفته يكي از رانندگان تاكسي اينترنتي، هرچقدر هم كه قانون بگذارند، باز اگر ماشين قابليت استفاده از كولر را نداشته باشد، آن قوانين و الزامات هم راهگشا نخواهند بود. اين راننده توضيح مي‌دهد: «وقتي كه در تاکسی‌های اینترنتی ثبت‌نام مي‌كنيم، نظارتي روي ماشين ندارند، فقط مدل و پلاك ماشين و بحث‌هاي امنيتي رو بررسي مي‌كنن. بنابراين وقتي نمي‌پرسن كولرم سالمه يا نه، نمي‌تونن به‌خاطر كولرنداشتن به من بگن كار نكنم. بنابراين بهترين گزينه اينه كه مسافر قبل از رسيدن راننده، باهاش تماس بگيره و مطمئن بشه كه كولر روشن كرده يا نه.»
موضوع قابل‌توجه ديگر، اين است كه در مواردي، رانندگان تاكسي گردشي هم در سامانه تاكسي‌هاي اينترنتي ثبت‌نام مي‌كنند. وقتي اين رانندگان، به عنوان سفير تاکسی‌های اینترنتی مسافر را سوار مي‌كنند، با توجه به قوانين و الزامات، از كولر استفاده مي‌كنند اما وقتي به عنوان تاكسي گردشي در خيابان‌ها حركت مي‌كنند، بدون كولر تردد دارند. در اين مورد، آقاي اسماعيلي، يكي از تاكسيران‌هايي كه به عنوان راننده تاکسی اینترنتی سوار خودرو او شدم، مي‌گويد: «وقتي كه توي خيابون به‌صورت گردشي مسافر سوار مي‌كنم، در طول يك مسير 15، 20 دقيقه‌اي شايد 4، 5 بار در ماشين باز و بسته بشه. از طرفي، مجبورم حداقل يكي از شيشه‌ها رو پايين نگه دارم كه صداي مسافر رو بشنوم. توي اين شرايط، اگر كولر روشن كنم با هر بار بازشدن در، حجم زيادي گرما مي‌آد توي ماشين و تا دوباره كولر بخواد هوا را خنك كنه، فشار خيلي زيادي به ماشين مي‌آد. با اين هزينه‌ها واقعا جرات نمي‌كنم چنين ريسكي كنم كه موتور ماشينم آسيب ببينه. اما وقتي توي تاکسی اینترنتی هستم و شما رو سوار مي‌كنم، نهايتا يك بار در باز مي‌شه، سوار مي‌شيد و در مقصد پياده مي‌شيد. ضرورتي هم نداره كه شيشه ماشين رو پايين نگه دارم. بنابراين هم كولر خيلي خوب ماشين رو خنك مي‌كنه و هم فشار چنداني به ماشين نمي‌آره.»
مگه خوشمون مي‌آد توي اين هوا
اين‌طور نفسمون بره
اما ظاهرا اين توضيحات آقاي اسماعيلي هم، فقط درباره خودروهاي جديد صدق مي‌كند. آقاي مرادي، تاكسيران ديگري است كه پژو مدل 88 دارد. او به‌صورت گردشي در خيابان مسافر سوار مي‌كند و از چهره‌اش مشخص است كه گرما امانش را بريده؛ «واسه ماشين ما فرقي نداره كه در باز و بسته بشه يا نشه، كلا كولرش جواب نمي‌ده. نه اينكه خنك نكنه‌ها، اما سريع آمپر مي‌ره بالا و واشر سرسيلندرش مي‌سوزه و موتور رو داغون مي‌كنه. همكار خودم در عرض 3 ماه، دو بار موتور باز كرد. اگه تعميرگاه‌هاي مخصوص مي‌ذاشتن كه قسطي ماشينمون رو سرويس كنيم، اگه لوازم يدكي رو ارزون‌تر يا شرايطي به تاكسي‌دار مي‌فروختن، حرفي نبود، اما تا حالا هيچ خبري از اين اقدامات نبوده. وگرنه مگه خوشمون مي‌آد توي اين هوا اين‌طور نفسمون بره. چند ماه پيش هم خواستم ماشين رو توي طرح اسقاط عوض كنم، 250ميليون بايد خودم نقد مي‌دادم. وامش هم چيزي نيست آخه. يعني اول پول ماشين نو رو كامل مي‌گيرن. بعد بايد بريم اين ماشين‌رو تحويل مركز اسقاط بديم تا ماشين نو بهمون تحويل بدن، بعدش تازه بعد از يكي، دو ماه پول اسقاط به ما برگردونده مي‌شه. با اين شرايط وقتي نمي‌تونم ماشين عوض كنم، اگه كولر هم روشن كنم بايد هرچي كار كردم بدم براي تعمير، واسه همين چاره‌اي ندارم جز اينكه گرما رو تحمل كنم و صدام در نياد.»
هرچند كه در چالش ميان مسافران و رانندگان تاكسي، صحبت و درخواست مسافران استفاده از كولر است و بسياري از آنها افزايش كرايه‌ها را الزامي براي استفاده از كولر مي‌دانند، اما در اين گزارش به پاسخ دقيقي درمورد اينكه آيا افزايش نرخ كرايه‌ها به اين موضوع مربوط است يا خير، نرسيديم.
فرسودگي خودروهاي فعال موجب
عدم امكان استفاده از كولر شده است
شادي مالكي، مديرعامل سـازمان مديريت و نظارت بر تاكسيراني شهر تهران هم در گفت‌وگو با «اعتماد» مواردي را مطرح كرد كه باز هم شرايط نامساعد تاكسيرانان را تأييد مي‌كند. «بر اساس ضوابط تعيين‌شده، تاكسيران موظف است نسبت به استفاده از كولر يا بخاري خودرو متناسب با فصول سال اقدام كند، اما فرسودگي خودروهاي فعال و مصرف سوخت بالاي اين قبيل خودروها موجب عدم امكان اجراي اين امر شده است. همانطور كه بارها اعلام شده، درحال‌حاضر بيش از 50 درصد خودروهاي فعال در شهر در مرز فرسودگي بوده و براي دريافت معاينه فني با چالش جدي مواجه هستند و استفاده از كولر باعث افزايش استهلاك خودرو و از چرخه خارج شدن ناوگان مي‌شود.»
رانندگان تاكسي خودشان هم گرما
را دوست ندارند
سپهر، فرزند يكي از رانندگان تاكسي است. خودروي پدرش پرايد است و بر اساس همان مشكلاتي كه اشاره شد، شرايط تعويض خودرو را ندارد. در يك روز گرم سوار تاكسي اينترنتي بوده كه راننده با اشاره به يك تاكسي كه شيشه‌هاي ماشينش پايين بوده، مي‌گويد: «اين راننده تاكسي‌ها انگار اصلا آدم نيستن. زورشون مي‌آد كولر روشن كنن. توي اين گرما حاضره شرشر عرق بريزه اما دو قرون پول بنزين بيشتر نده.»
سپهر مي‌گويد:« اگر پدرم راننده تاكسي نبود، شايد رفتار رانندگان تاكسي در روزهاي گرم براي من هم عجيب بود اما واقعا خودشون هم گرما رو دوست ندارن، اون‌ها هم آدمند. يا بايد گرما رو تحمل كنند، يا بايد قيد سلامت ماشين را بزنند و به سوختن موتور تن بدهند، يا اينكه زير بار شرايط سنگين اسقاط بروند.»
مالكي هم با اشاره به اينكه استفاده از كولر، براي خود رانندگان مفيد است، توضيح مي‌دهد: «قطعا تاكسيران تمايل به استفاده از كولر در فصول گرم سال دارد، از اين جهت كه خود او هم منتفع مي‌شود. به‌هرحال تاكسيرانان در طول روز از 8 تا 12 ساعت مشغول رانندگي در اين شرايط طاقت‌فرسا هستند اما متأسفانه شرايط يادشده باعث شده به تمام شرايط سخت رانندگي، بحث گرما هم افزوده شود و سختي كار را براي اين عزيزان دوچندان كند.»
به‌گفته مالكي در راستاي كاهش آلودگي هوا، حمايت از هواي پاك و محيط زيست، حامي طرح نوسازي ناوگان است و با پيگيري‌هاي صورت گرفته به جهت كمك به تاكسيرانان در انتخاب خودرو براي طرح‌هاي نوسازي امسال سه گزينه خودرو به عنوان خودروهاي بنزيني و دوگانه‌سوز و يك خودروي برقي در سبد نوسازي قرار گرفته است. او در اين باره مي‌گويد: «تاكسيرانان مي‌توانند از اين خودروهاي برقي و بنزيني و دوگانه‌سوز براي نوسازي ناوگان خود استفاده كنند. البته تنوع خودروهاي برقي پيشنهادي به رانندگان عزيز نيز در طرح نوسازي افزوده خواهد شد. ضمن اينكه براي نخستين‌بار هم تسهيلات بسيار خوب با كارمزد پايين براي تعميرات خودرو در حال واگذاري به تاكسيرانان است. تاكنون 1600 نفر از تاكسيرانان براي استفاده از اين تسهيلات ثبت نام كرده‌اند كه ان‌شاء‌الله از شهريورماه اعطاي اين تسهيلات آغاز خواهد شد.»
نه‌فقط در ساعات شلوغي كه در تمام طول شبانه‌روز، شايد به‌ندرت خياباني را خالي از خودرو ببينيم. ديگر خلوتي از خيابان‌هاي اين شهر رخت بسته است؛ تمام شهر پر است از خودروهاي شخصي تك‌سرنشين كه تمايلي به استفاده از حمل‌ونقل عمومي ندارند. اگر بحث مسائل و ضرورت‌هاي شخصي را كنار بگذاريم، بي‌شك يكي از دلايل اين بي‌رغبتي، مسائل و معضلات متعدد ناوگان حمل‌ونقل عمومي، به‌خصوص تاكسي‌هاست. شايد اين بخش از ناوگان مسافربري، بيشتر از باقي بخش‌ها نيازمند توجه، نوسازي و افزايش بهره‌وري هستند. نه خودشان آسايش دارند، نه مسافران مي‌توانند سفر مطلوبي با آنها داشته باشند.