محله عمودي!
بهروز مرباغي
مي‌توان چندصد خانواده را به جاي آنكه در خانه‌هاي شخصي براي هر خانواده و در يك محله اسكان دارند، مجتمع مسكوني بلندمرتبه‌اي در زميني به اندازه يك بيستم يا يك چندم آن محله ساخت و همه را در آن مستقر نمود. به عنوان شاهد مثال، مساحت مفيد و اصلي شهرك اكباتان، حدود 100 هكتار است. حتي اگر تمام محدوده آن را كه از جمله شامل اتوبان و گذرهاي شهري هم هست، به حساب اين شهرك بگذاريم، مي‌شود 200 هكتار. ظرفيت پذيرش مسكوني اين شهرك 64 هزار نفر است. اين را مقايسه كنيم با مساحت 1700 هكتاري شهر دامغان كه كل جمعيت آن 53 هزار نفر است. پس در اينكه بلندمرتبه‌سازي نه تنها گريزناپذير، بلكه منطقي‌تر هم هست، نبايد ترديد كرد. به عبارتي، مجتمع‌هاي بلندمرتبه مسكوني نوعي محله عمودي هستند. واحدهاي مسكوني به جاي گسترده شدن در سطح، در ارتفاع مستقر شده‌اند. اما اين بلندمرتبه‌ها چند ويژگي مهم شهري هم دارند. مهم‌ترين ويژگي آنها توليد منظر شهري است. هر متجمع بلند و حجم‌دار شهري، به ناگزير تبديل به يك منظر شهري هم مي‌شود و بايد در خدمت منظر عمومي آن شهر باشد. از اين لحاظ ساخت بلندمرتبه‌ها در شهر شخصيت تازه‌اي به آن مي‌دهد كه فراتر از ظرفيت و تاثير خانه‌هاي تك‌طبقه و كوتاه در شهر است. اما، اين تمام مساله نيست. در يك مجتمع بلند و بزرگ مسكوني با تمرين دموكراسي طرف هستيم. وقتي در يك برج يا مجتمع بزرگ، چندصد خانواده مستقر هستند، بلاشك و به ناگزير بايد ساختاري جمعي براي حل مسائل آن داشته باشند. از ساده‌ترين مسائل مثل تقسيم هزينه‌هاي عمومي تا اقدامات مرتبط با نگهداري و احيانا توسعه مجتمع. پس ناگزير بايد يك هيات مديره مسوول و مدير براي مجتمع انتخاب شود. اين انتخاب، قطعا، خيلي جدي و كاملا واقعي است. مربوط به زندگي روزمره تك‌تك ساكنان مجتمع است. پس همه در برابرش مسوول هستند. همين انتخاب هيات مديره در چنين مقياسي، تمرين دموكراسي است. در روزها و سال‌هاي آتي، كه بايد شوراي شهر يا مجلس را انتخاب كنيم، اين تمرين به كار مي‌آيد. زندگي در يك مجتمع چندصد واحدي، در حكم آزمايشگاه جامعه‌شناسي شهري براي رسيدن به يك ساختار دموكراتيك است. بنابراين سكونت در اين مجتمع‌ها تنها گزينه جوامع بشري در دهه‌هاي آتي است. در همين مجتمع‌ها امكانات رفع نيازهاي روزمره پيش‌بيني مي‌شود و براي ساكنان نيازي به مراجعه به واحدهاي خدمت‌رسان شهري در نقاط ديگر نخواهد بود. بگذريم از خدماتي چون مهدكودك كه وجودش در دل يك مجتمع مسكوني بزرگ، علاوه بر ايمني و آرامش رواني، سبب‌ساز دوستي و مودت بين ساكنان كه پدران و مادران اين كودكان هستند، مي‌شود. به عبارتي خلاصه‌تر، مجتمع مسكوني بلندمرتبه، نياز زندگي امروز است. چه بهتر از اين.معمار و مدرس دانشگاه