غم بزرگ را به كار بزرگ بدل كنيم...
علی ربیعی
حادثه تاسف‌بار انفجار معدن زغال‌سنگ در طبس، كه منجر به از دست رفتن جان جمعي از كارگراني كه با جان كار مي‌كنند و كار جان، ضايعه‌اي تلخ است كه متاسفانه هر از چندگاهي، در اقصي نقاط جهان و به خصوص كشورهاي كمتر توسعه يافته شاهد آن هستيم. با وجود انجام سالانه 12 هزار بازرسي توسط بازرسان كار از حدود ۶ هزار معدن فعال در سطح كشور (كه يكصد هزار كارگر شاغل را تحت پوشش دارد) و اعلام نواقص غيرايمن به كارفرمايان، باز هم ۲/۳ درصد حوادث كار كشور در بخش معادن رخ مي‌دهد. سرنوشت معدنكاران در همه جاي جهان كمابيش شبيه يكديگر است. چندي پيش در معدن شهر سوماي تركيه، بيش از 200 نفر در اثر حادثه جان باختند. ياد حادثه جانسوز معدن زمستان يورت آزادشهر سال ۱۳۹۶ در ذهنم زنده مي‌شود، هنوز هم غم بزرگش بر دلم سنگيني مي‌كند و با انديشيدن به آن، بغض راه گلويم را مي‌بندد. من آن روزها شاهد بودم كه چطور معدنكاران زحمتكش و خسته در عمق هزار متري زمين، جنازه‌هاي همكاران‌شان را از دل خاك و سنگ بيرون مي‌كشند! در آن تاريكي نفسگير كه تنها با نور چراغ كلاه‌ها روشن مي‌شد هر جا كه نگاه مي‌كردم، مي‌ديدم برادر جنازه برادر، وطن‌آبادي جنازه آزادشهري و پسر جنازه پدر را از زير آوار بيرون مي‌كشد. متاسفانه شايد اين حادثه، آخرين فاجعه معدني نباشد. امروز كه دولت، نماينده گروه‌هاي خاموش است صداي اين كارگراني كه براي هميشه خاموش شده‌اند را خواهد شنيد و پاسخ اين صداها، سياستگذاري منسجمي است كه با همكاري بين دستگاهي، بخش خصوصي و تشكل‌هاي كارگران معدن ممكن مي‌شود و كاري بزرگ به انجام مي‌رسد. وزارتخانه‌هاي صمت، كار، كشور، بهداشت و درمان با قرار گرفتن در كانون اين سياستگذاري‌ها، مي‌توانند در بهينه‌سازي این وضعيت نقش موثري داشته باشند. برخي مشكلات، پيش روي اعمال سياست‌ها بوده كه نيازمند حمايت است. غالب معادن (عمدتا در بخش خصوصي) فاقد ايمني لازم بر اساس استانداردهاي تعريف شده وزارت كار هستند، منتهي اعمال قانون منجر به تعطيلي و در نهايت بيكاري تعداد زيادي كارگر خواهد شد، لذا برنامه‌ريزي تدريجي بر اساس طبقه‌بندي ايمني معادن ضروري است. وادار كردن بخش خصوصي به نصب تجهيزات ايمني با توجه به هزينه‌هاي بالاي آن با مقاومت كارفرمايان مواجه مي‌شود. در گذشته وزارت كار پيشنهاد كرد كه وزارت اقتصاد، بخش قابل ملاحظه‌اي از هزينه ارتقاي ايمني معادن را به عنوان ماليات در بازه زماني مشخص بپذيرد. در طرح ديگري كه قبلا مورد بررسي قرار گرفته و به صورت محدود به مرحله اجرا نيز رسيده بود، وزارت صمت از محل افزايش بهره مالكانه، خود اقدام به خريد تجهيزات و الزام به نصب با هماهنگي وزارت كار كند. در اين فرآيند، باید رعايت آيين‌نامه‌هاي حفاظت فني با هماهنگي قوه قضاييه اجباري شود. همچنين از طريق اختصاص يك درصد پرداخت مجوز معادن به بحث ايمني مي‌توان تا حدودي اين امر را ساماندهي كرد. در ادوار گذشته، ايجاد تشكل‌هاي كارگري معادن در دستور كار قرار گرفته و تا حدودي نيز پيشرفت داشته است. تحقق اين امر مي‌تواند مطالبه‌گري ايمني در سطح معادن را افزايش بدهد. از ديگر اقدامات حمايتي دولت مي‌توان به اجازه استخدام افراد براي بازرسي كار و مجهز كردن اين افراد به دانش روز و تجهيزات نوين باشد.
همچنين توجه و ترتيب اثر دادن مقامات استاني و قضايي به گزارش‌های بازرسان كار در پيشگيري از چنين حوادثي بسيار اثربخش است.
مكانيزه كردن معادن كشور و خروج آن به شكل كامل از حالت سنتي، از ديگر راهكارهاي كاهش چشمگير حوادث است. متاسفانه در حال حاضر كارفرمايان به دليل بهاي بالاي ماشين‌آلات و وجود تحريم‌هاي ظالمانه در خيلي از موارد اجازه به‌روزرساني تجهيزات و وسايل ايمني مورد نياز براي معادن را نمي‌دهند.