دادستان اصفهان در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره تخريب ابنيه تاريخي:
ازميراث فرهنگي صيانت مي‌كنيم
اگر فعالان نهادهاي مردم‌نهاد مي‌بينند
كه تعرضي به ابنيه تاريخي وارد شده حتما به دادستاني اعلام كنند
سينا قنبرپور
«ميراث‌فرهنگي از آن جنس مسائلي است كه ما دادستان‌ها بايد از آن دفاع كنيم. دادستان‌ها يكي از وظايف‌شان ورود به مسائلي است كه مربوط به حقوق عامه است. مسائل ميراث فرهنگي هم از جمله مسائلي است كه دادستان‌هاي محترم بايد در آن حساسيت لازم را داشته باشند.» اين جمله تاكيد «علي اصفهاني» دادستان اصفهان است كه در نخستين روز مرداد99 با ارسال نامه‌اي صريح به وزير ميراث‌فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خواهان دقت نظر او در حوزه تحت امرش در مورد ابنيه تاريخي اصفهان شد. او از مهر دو سال قبل به اين سمت منصوب شد و البته اين نخستين‌بار نيست كه در مسائل اجتماعي وارد شده است؛ 5 اسفند سال گذشته و در حالي كه نگراني از شيوع ويروس كرونا به شدت اذهان جامعه را درگير كرده بود، او در مورد عدم تعطيلي مدارس اصفهان وارد عمل شد تا موضوع را پيگيري كند. حالا او از مفهومي سخن مي‌گويد كه كمتر در ادبيات دادستان‌ها شنيده بوديم؛ «به نظر من ابنيه تاريخي و ميراث‌هايي كه از گذشتگان‌مان داريم از مصاديق بارز حقوق عامه است كه دادستان‌هاي محترم و همكاران عزيز من بايد از آن صيانت كنند. اگر جايي ديدند كه مسوولان دارند كوتاهي مي‌كنند حتما به نظر من بايد ورود پيدا كنند و وظيفه قانوني و شرعي خود را انجام دهند.»
به عنوان خبرنگاري كه مدت‌ها در حوزه ميراث‌فرهنگي هم كار كردم، خاطرم نمي‌آيد كه دادستاني از ميان دادستانان كشور روزي در قبال تخريب آثار تاريخي و ميراث‌فرهنگي موضعي گرفته باشد. شما تا جايي كه حافظه من ياري مي‌كند نخستين دادستاني هستيد كه به عالي‌ترين مقام مسوول در حوزه حفاظت از ميراث‌فرهنگي كشور نامه نوشتيد و نامه تندي هم نوشتيد. چه شد كه ميراث فرهنگي و حفاظت از آن در اصفهان دغدغه شما شد و در اين عرصه دست به كار شديد؟
همان‌طوركه مستحضريد ما در حقوق عامه وظايفي داريم. دادستان‌ها يكي از وظايف‌شان ورود به مسائلي است كه مربوط به حقوق عامه است. مسائل ميراث‌فرهنگي هم از جمله مسائلي است كه دادستان‌هاي محترم بايد در آن حساسيت لازم را داشته باشند. ميراث‌فرهنگي از آن جنس مسائلي است كه ما بايد از آن دفاع كنيم. در مورد ميراث‌فرهنگي اصفهان من گزارش‌هايي دريافت كردم و ديدم كه مسوولان به وظايف خود عمل نكردند و به عنوان دادستان بايد به عنوان دفاع از حقوق عامه ورود پيدا كنم و عكس‌العمل نشان دهم. از جهتي كه در شهر اصفهان و در استان اصفهان آثار فرهنگي ارزشمندي دارد و ما همان‌طوركه گذشتگان از اين آثار براي ما نگهداري و حفاظت كردند بايد اين آثار را براي آيندگان نگهداري و محافظت كنيم. از اين جهت من ديدم مسوولان در وظايفي كه دارند اهمال مي‌كنند و به همين دليل ورود پيدا كردم و نامه‌اي كه مستحضر هستيد را به وزير محترم ميراث‌فرهنگي صنايع دستي و گردشگري نوشتم و ارسال كردم تا ورود پيدا كند و نظارتي بر عملكرد دستگاه‌هاي متولي كه در استان اصفهان هستند، داشته باشد.
بخشي از تخريب‌هايي كه صورت گرفته مربوط به مداخلات شهرداري اصفهان است. از سوي ديگر برخي تخريب‌ها ناشي از مجوزهاي ساخت و ساز صادر شده از سوي شهرداري اصفهان است. به شهرداري اصفهان هم نامه نوشته‌ايد يا تذكري داده‌ايد؟
از آنجايي كه دستگاه متولي در اين عرصه، وزارت ميراث‌فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري است و نقشه‌هايي كه براساس آن تغييرات بافت و ساخت‌و‌سازها در حال انجام است با مهر اين وزارتخانه سنديت يافته بود و از اين جهت شهرداري هم براساس همين تاييديه‌ها آمده بود جواز ساخت و اجازه ساخت داده بود ابتدا به وزارتخانه نامه نوشتم ولي به شكل غيرمستقيم به شهرداري هم تذكر داده‌ام وحتي موضوع را در شوراي شهر اصفهان هم مطرح كردم.
اين بخش را هم پيگيري خواهم كرد و اگر تخلفي از سوي شهرداري واقع شده باشد حتما آن را هم پيگيري مي‌كنم. هر مرجعي كه كوتاهي كرده باشد قصور كرده باشد، اگر تخلف باشد در مراجع مربوط موضوع بررسي مي‌شود و اگر عنوان مجرمانه باشد در دادسرا پيگيري و رسيدگي و برخورد مي‌شود.
در زمستان 1387 بابت اتفاقاتي كه پيرامون طرح و توسعه ميدان عتيق رخ داده بود براي تهيه گزارش به اصفهان آمديم. به عبارت ديگر مشكلات اصفهان و آثار تاريخي آن مربوط به امسال و سال قبل نيست. از دهه‌هاي قبل مشكلات اصفهان جريان داشت ولي كسي براي آن آستين بالا نمي‌زد. اگر خاطرتان باشد در ماجراي برج‌جهان‌نما كه حريم منظر ميدان نقش‌جهان را نقض مي‌كرد تا بحث خارج شدن از ميراث‌جهاني مطرح و كار ساخت و ساز متوقف نشد. براي همين عرض مي‌كنم كه براي نخستين‌بار است كه يك دادستان وارد ميدان شده است. با اين حساب آيا شما به روند و جرياني كه در سال‌هاي گذشته به تخريب آثار تاريخي در اصفهان مشغول بوده هم توجه داشتيد و وارد اين عرصه شديد؟
ما بايد همه شرايط را در نظر بگيريم. بعضي مناطق و بافت‌هاي شهري براي ساكنان آن محل مشكلاتي را ايجاد مي‌كنند. ما بايد حقوق آنها را هم در نظر بگيريم. با همه اين موارد بايد در نظر گرفت كه هم حقوق شهروندان و هم حقوق عامه و ميراثي كه بايد از آن نگهداري و محافظت كنيم را لحاظ و بعد اولويت‌بندي كنيم. بعد براساس اهم و مهم اقدام كنيم. يك‌جاهايي ناگزيريم. مثلا در مركز شهر كه محل عبور و مرور و نقطه حساسي شده بعضي‌اوقات لازم است كارهايي انجام شود و ما هم چشم‌پوشي كنيم. ولي در برخي موارد مي‌شود راه‌هاي ديگري را انتخاب كرد كه به بافت فرهنگي و ميراث‌فرهنگي آسيب وارد نشود. آنجا را ما دفاع و ورود پيدا مي‌كنيم. از زماني كه اين سمت را برعهده گرفتم تا جايي كه بتوانم از ميراث‌تاريخي دفاع مي‌كنم و تا جايي كه بشود نمي‌گذارم اتفاقي بيفتد كه خسارتي به ابنيه تاريخي و ميراث‌تاريخي ما وارد شود. تمام تلاش‌مان را مي‌كنيم كه از باب حقوق عامه عموم مردم از اين جهت آسيبي نبينند.
شايد اين موضوعي كه عرض مي‌كنم به حوزه تخصصي شما مربوط نباشد. اما تجربه‌هايي در يزد يا خود اصفهان داشتيم كه بيشتر انگيزه گردشگران را براي سفر و اقامت برانگيخته است تا هتل‌هاي لوكس و مدرن. هتل‌هايي كه در خانه‌هاي ارزشمند تاريخي راه‌اندازي شده است.
در كاشان نيز نمونه‌هايي از اين دست داريم. در كشورهاي اروپايي نظير فرانسه يا ايتاليا حتي نماها يا سازه اصلي را حفظ مي‌كنند تا منظر تاريخي و ارزشمند را حفظ كنند. آيا واقعا در اصفهان راهي جز بلندمرتبه‌سازي و دخالت در بافت تاريخي به شيوه‌هاي كنوني وجود نداشته است؟
اينجا هم همين ديدگاه جاري است كه خانه‌هاي قديمي و ارزشمند را بازسازي و تبديل به هتل و از آن استفاده كنند. ولي بعضا به سبب يكسري محدوديت‌هايي كه باعث شده براي گذر مردم ايجاد شود مجبور مي‌شوند كارهايي انجام دهند. ما هم تا بتوانيم و منافاتي با حقوق مردم نداشته باشد جلوگيري مي‌كنيم.
مثل گذر آقانجفي كه مجاور ميدان امام اصفهان است و عمليات آن را متوقف كرديم. مثل هتل چهارباغ يا جاهاي ديگري كه تشخيص بدهيم براساس سوءمديريتي يا مسائل ديگري اين كار انجام شده ما جلوگيري مي‌كنيم تا وضعيت كارشناسي صحيح براي آن تعيين تكليف كند. در چنين مواردي حتما كار را متوقف مي‌كنيم تا كار كارشناسي شود و بعد اگر مشخص شد كه مشكلي نبود به كار خود ادامه دهد و اگر مشكل داشت به حالت قبلي برگردانده شود.
يا در مواردي خانه‌هاي ارزشمند به جاي تخريب بازسازي و احيا و بعد استفاده شوند. و توسعه گردشگري و ورود گردشگر
ورود شما به عنوان دادستان يك كلانشهر مهم كشور مي‌تواند الگويي براي ساير دادستان‌ها به ويژه در شهرهايي باشد كه ميراث تاريخي و ارزشمند دارند. اگر دادستان‌ها فلسفه كار شما را درك كنند آنها نيز حساس مي‌شوند و آن وقت كمتر كسي به خود اجازه مي‌دهد كار غيرقانوني انجام دهد. به همكاران خودتان چه توصيه‌اي در اين عرصه داريد؟
همان‌طوركه عرض كردم يكي از وظايف دادستاني صيانت و حفاظت از حقوق عامه است. به نظر من ابنيه تاريخي و ميراث‌هايي كه از گذشتگان‌مان داريم از مصاديق بارز حقوق عامه است كه دادستان‌هاي محترم و همكاران عزيز من بايد از آن صيانت كنند.
اگر جايي ديدند كه مسوولان دارند كوتاهي مي‌كنند بايد ورود پيدا كنند و وظيفه قانوني و شرعي خود را انجام دهند. بحمدالله اين رويه بوده و با انتصاب آقاي رييسي به رياست قوه قضاييه اين رويه شدت پيدا كرده است. حتي ما دستورالعملي داريم كه دادستان محترم كل كشور آن را ابلاغ كرده‌اند كه بر همان اساس دادستان‌هاي محترم مي‌توانند وارد شده و نقش خود را ايفا و صيانت كنند از اين ميراثي كه داريم.
قطعا كساني كه وارد سرمايه‌گذاري در چنين ساخت و ساز‌هايي مي‌شوند و ريسك دورزدن قانون را به جان مي‌خرند ممكن است بتوانند از طريق اعمال لابي و روش‌هايي كه بلدند به تصميم شما فشار بياورند يا در شهر ديگري به دادستاني كه از ميراث‌تاريخي و ميراث‌طبيعي حفاظت كرده فشاري تحميل كنند تا از تصميم خود منصرف شود. قطعا اين افراد شبكه مالي قوي‌اي هم دارند. حتما شما پيش‌بيني‌هاي لازم را در اين زمينه كرده‌ايد؟
ملاك ما قانون است. اگر در جايي قانون گفته است ارتفاع مثلا 8 متر باشد ما هم مي‌گوييم طبق همان عمل كنيم.
اگر اجازه 22 متر داده ما هم طبق همان عمل مي‌كنيم. معيار و خط‌كش ما قانون است. اگر قانون را رعايت كنند ما هيچ مقاومتي نداريم اما اگر خلاف قانون و دستورالعمل‌ها و ضوابط قانوني باشد حتما دادستاني برخورد مي‌كند و هيچ موردي نمي‌تواند تاثيري داشته باشد تا از تصميمي كه براي صيانت از حقوق مردم گرفتيم و خواهيم گرفت بازگرديم.
توصيه من به همه عزيزان و همكارانم هم اين است كه اگر ما غير از قانون ملاك ديگري داشته باشيم سنگ روي سنگ بند نمي‌شود و هرج و مرج مي‌شود. همه هم و غم ما بايد اين باشد كه طبق معيارهاي قانوني عمل كنيم هيچ كاري انجام نمي‌دهيم. براساس قانون تصميم مي‌گيريم و براساس آن عمل مي‌كنيم.
ان‌شاءالله. در اين ميان نقش مردم در همراهي با دادستاني براي حفاظت از ميراث‌تاريخي چيست؟
مردم ما خودشان الحمدلله هوشيار هستند؛ هم خبرنگاران و هم مردم و هم فعالان مدني. اگر فعالان نهادهاي مردم‌نهاد مي‌بينند كه واقعا تعرضي به ابنيه تاريخي وارد شده يا فسادي جايي ديدند حتما به دادستاني اعلام كنند. ما حتما آن را پيگيري مي‌كنيم. ببينيد، بايد به اين نكته هم توجه داشته باشيم كه اگر بدون دليل و مستندات بيايند اعلام كنند يا در كانال‌هاي فضاي مجازي منتشر كنند اين كار پسنديده‌اي نيست. اگر همان موضوع را مستند به دستگاه قضايي اعلام كنند . مطمئن باشند كه ما رسيدگي مي‌كنيم و نتيجه آن را هم به آنها و مردم اعلام مي‌كنيم. ولي تا وقتي چيزي مشخص نشده كه تخلف و جرمي واقع شده و بررسي كارشناسي صورت نگرفته با آبروي افراد بازي نكنند. اما موضوع را مستند به دادستاني اعلام كنند. در همان فضاي مجازي مي‌توانند اين موضوع را اعلام كنند كه ما با سند و مدرك به دادستاني اعلام كرده‌ايم و منتظر پاسخ آنها هستيم. ما هم قول مي‌دهيم كه رسيدگي لازم را داشته باشيم.