گروه اقتصادي| حالا شمارش معكوس براي از راه رسيدن پس‌لرزه‌هاي اقتصادي توافق سياسي روز سه‌شنبه آغاز شده است. فضاي عمومي ايران پر از سوال است. كدام تحريم‌ها لغو خواهد شد؟ لغو كدام تحريم‌ها بر كدام بخش‌هاي اقتصادي تاثير مي‌گذارد؟ اقتصاد ايران پس از لغو تحريم‌ها، در چه وضعيتي قرار خواهد گرفت؟ آيا ايران در آستانه يك جهش بزرگ قرار گرفته است؟ تحريم‌ها آشناي ديرين اقتصاد ايران هستند. نه فقط در چند سال اخير كه پس از پيروزي انقلاب آغاز دوران حيات تحريم‌ها در ايران بود. تحريم‌ها پس از پايان جنگ شكل عوض كردند. درست وقتي ايران درصدد توسعه صنعت نفت و گاز برآمد، امريكا سرمايه‌گذاري در صنعت نفت و گاز ايران را مشمول تحريم‌هايش خواند و مراودات با ايران را در فضايي غيرعادي قرار داد. به تدريج دايره تحريم بزرگ و بزرگ‌تر شد و حالا براي نخستين بار پس از نزديك به چهار دهه توافقي حاصل مي‌شود كه قطر دايره تحريم‌ها را كوچك‌تر از قبل مي‌كند و بخش‌هايي از اقتصاد ايران را با هواي تازه آشنا مي‌كند. حالا مسووليت‌هايي كه امريكا و اتحاديه اروپا براي اجرايي شدن توافق هسته‌اي بر عهده گرفته‌اند فشار را از بخش‌هايي از اقتصاد ايران بر‌مي‌دارد. هنوز توافق هسته‌اي ايران و1+5 اتفاق نيفتاده بود كه صف شركت‌هاي اروپايي و آسيايي و... براي حضور در ايران تشكيل شد. كم نبود شمار شركت‌هايي كه آمادگي خود براي حضور در ايران را اعلام كرده بودند. نگاه توام با شگفتي فعالان اقتصادي غربي كه بازار ايران را مدتي بود نديده بودند، حكايت از دوران تازه داشت. بر اساس توافق صورت‌گرفته مقرر است اروپايي‌ها 19 تعهد را عهده‌دار شوند و امريكا در عين بر عهده داشتن 19 تعهد اصلي، با صادرات مواد غذايي و فرش از ايران به امريكا موافقت كرده است. مقرر است اتحاديه اروپا و ايالات متحده امريكا همزمان با اجراي اقدامات توافق شده مرتبط با هسته‌اي توسط ايران كه توسط آژانس راستي‌آزمايي شده باشد تحريم‌ها را لغو كنند. لغو كليه تحريم‌هاي اقتصادي و مالي مرتبط با هسته‌اي از جمله فهرست افراد مشخص شده نيز در اين قالب تعهد شده است. به گفته وزير امور خارجه اجرايي‌شدن توافقنامه سه تا چهار ماه طول مي‌كشد اما رسانه‌هاي غربي نزديك‌ترين زمان براي اجرايي شدن توافق را دسامبر (آذرماه) اعلام كرده‌اند. مقرر است كميته‌اي هر دو سال يك بار يا در صورت نياز زودتر براي بازنگري و ارزيابي پيشرفت صورت گرفته و اتخاذ تصميمات مقتضي با اجماع در سطح وزير ديدار خواهند كرد. در اين توافقنامه تمايل شوراي امنيت براي برقراري يك رابطه جديد با ايران اعلام شده است.
آنچه اتحاديه اروپا عهده‌دار است:
- نقل و انتقالات مالي بين اشخاص و نهادهاي اروپايي، ازجمله موسسات مالي و اشخاص و نهادهاي ايراني از جمله موسسات مالي
- فعاليت‌هاي بانكي، شامل ايجاد روابط كارگزاري بانكي جديد و افتتاح شعب و بانك‌هاي تابعه بانك‌هاي ايراني در قلمرو كشورهاي عضو اتحاديه
- ارايه خدمات بيمه و بيمه اتكايي
- ارايه خدمات پيام‌رساني مالي (از جمله سوئيفت) براي افراد و اشخاص حقوقي نامبرده شده در الحاقيه يك پيوست دو شامل بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران و موسسات مالي ايراني
- حمايت مالي از تجارت با ايران (اعتبارات صادراتي، تضامين، يا بيمه)
- تعهد به پرداخت وام‌هاي بلاعوض، خدمات مالي و وام‌هاي ترجيحي به دولت ايران
- معاملات راجع به اوراق مشاركت دولت ايران و اوراق تضمين شده توسط دولت
- واردات و حمل نفت، فرآورده‌هاي نفتي، گاز و فرآورده‌هاي پتروشيمي ايراني
- صادرات تجهيزات يا تكنولوژي كليدي براي بخش‌هاي نفت، گاز و پتروشيمي
- سرمايه‌گذاري در حوزه‌هاي نفت و گاز و پتروشيمي
- صادرات تجهيزات و تكنولوژي كليدي صنايع دريايي
- طراحي و ساخت كشتي‌هاي باري و تانكرهاي نفتي
- ارايه خدمات پرچم و تعيين وضعيت (classification)
- دسترسي به فرودگاه‌هاي اتحاديه اروپايي براي هواپيماهاي باري ايراني
-صادرات طلا، فلزات گرانبها و الماس
- تحويل مسكوكات و اسكناس ايراني
- صادرات گرافيت، فلزات خام و نيمه ساخته مانند آلومينيوم و فولاد و صادرات نرم افزار براي يكپارچه‌سازي فرآيندهاي صنعتي
- لغو فهرست اشخاص حقيقي، حقوقي و نهادها (مسدود شدن اموال و ممنوعيت ويزا)، (مذكور در الحاقيه يك پيوست شماره 2) و؛ خدمات تبعي براي هر يك از گروه‌هاي فوق.
آنچه امريكا عهده‌دار است:
- معاملات مالي و بانكي با بانك‌ها و موسسات مالي ايراني مشخص شده در پيوست 2، از جمله بانك مركزي ايران و افراد و موجوديت‌هايي كه به عنوان دولت ايران در فهرست Specially Designated National and Blocked Person مشخص شده‌اند، به نحوي كه در الحاقيه 3 پيوست2 آمده است (شامل افتتاح و نگهداري حساب‌هاي واسطه نزد موسسات مالي غيرامريكايي، سرمايه‌گذاري، خريد و فروش ارز و افتتاح اعتبارات اسنادي)
- معاملات به ريال ايران
- ارايه اسكناس دلار امريكايي به دولت ايران
- محدوديتهاي تجارت دوجانبه بر درآمدهاي ايران در خارج از كشور شامل محدوديت‌ها بر نقل و انتقال درآمدها
- خريد، پذيره نويسي يا تسهيل معاملات راجع به ديون حاكميتي ايران شامل اوراق قرضه دولتي
- خدمات پيام رساني مالي به بانك مركزي ايران و موسسات مالي ايراني (به نحو مندرج در الحاقيه شماره 3 پيوست 2)
- خدمات بيمه‌اي يا بيمه اتكايي
- توقف تلاش براي كاهش فروش نفت ايران
- سرمايه‌گذاري شامل مشاركت در سرمايه‌گذاري‌هاي مشترك، كالا، خدمات، اطلاعات، فناوري و دانش و كمك فني براي بخش‌هاي نفت، گاز و پتروشيمي
-خريد، تحصيل، فروش، حمل و نقل يا بازاريابي نفت، محصولات پتروشيمي يا گاز طبيعي از ايران
- صادرات، فروش يا عرضه فراورده‌هاي نفتي تصفيه شده و فراورده‌هاي پتروشيمي به ايران
- معاملات در حوزه انرژي ايران
- معاملات با بخش‌هاي كشتيراني و كشتي‌سازي و عاملان بنادر ايران
- خريد و فروش طلا و ساير فلزات گرانبها
- خريد و فروش گرافيت، فلزات خام يا نيمه‌ساخته مانند آلومينيوم، فولاد، زغال سنگ و نرم‌افزار براي يكپارچه‌سازي فرآيندهاي صنعتي
- فروش، عرضه يا انتقال كالاها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازي ايران
- تحريم‌هاي راجع به خدمات تبعي در مورد هريك از گروه‌هاي فوق
- برداشتن نام افراد و اشخاص حقيقي و حقوقي به شرح مندرج در الحاقيه 3 پيوست 2 از فهرست SDN يا ليست اشخاص تحريمي غيرSDN
- لغو دستورات اجرايي 13574، 13590، 13622 و 13645 و بخش‌هاي پنج تا هفت و 15 دستورالعمل اجرايي 13628
-ايالات متحده، اجازه فروش هواپيماهاي مسافري و قطعات و خدمات مربوطه به ايران؛ مجوز اينكه اشخاص غيرامريكايي كه در مالكيت يا كنترل اشخاص امريكايي هستند، به نحو منطبق با اين برجام با ايران مشاركت كنند و مجوز واردات فرش و مواد غذايي از مبدا ايران به امريكا را صادر خواهد كرد.