چرا سيستان و بلوچستان پديده سال شد؟
محمد بلوچ‌زهي
طي نزديك به يك دهه اخير اقبال عمومي براي سفر به سيستانوبلوچستان در ايامي چون نوروز و يا حتي ساير فصول گردشگرخيز سال چون پاييز و زمستان چنان بالا بوده و حضور پرشمار مسافران و مشتاقان ملموس، كه علي‌رغم ضعف‌هاي زيرساختي و خلأهاي موجود بر سر راه صنعت نوپاي توريسم در اين استان، مردم رنج كمبودهاي موجود را با جان‌ودل خريده و پي مشقتِ نبودِ خدمات مطلوب را به تن ماليده تا با علم به همين نامطلوبي وضعيت و كمبود امكانات، شگفتي‌هاي كم‌نظير و پتانسيل‌ها و ظرفيت‌هاي بكر اين استان متكثر و پرقابليت توريستي را از نزديك ببينند و با اشتياق بسيار به تماشاي آن بنشينند. چند روز پيش وزير ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در گفت‌وگويي از رشد 14 درصدي تردد مسافرت‌هاي نوروزي در سيستانوبلوچستان نسبت به سال گذشته خبر داده و نيز افزايش 128 درصدي اقامت مسافران و از همه مهم‌تر كاهش چهل درصدي تلفات جادهاي. ضرغامي ضمن اينكه بر برجسته بودن اين استان و نيز امنيت آن تاكيد نموده گفته است كه مردم ميهمان‌نواز سيستانوبلوچستان بهترين عملكرد را در جذب گردشگر داخلي در سال ۱۴۰۳داشته‌اند و اين استان را پديده سال گردشگري عنوان نموده است. دست‌يابي به چنين موفقيتي در حوزه صنعت گردشگري نيازمند تمركز بر مولفه‌هاي مهم تقويت و جذب توريسم است و در گروي تحقق برنامه‌هاي پايدار فرهنگي و زيرساختي كه متاسفانه طي دهه‌هاي اخير هيچ گام جدي و اثربخشي در اين راستا براي اين استان تاپ گردشگرمحور برداشته نشده! شايد در وهله نخست اين پرسش پيش بيايد كه باوجود نبود مطلوب خدمات و نيز ضعف‌های مشهود زيرساخت‌هاي مربوط به حوزه گردشگري دليل استقبال گرم هموطنان از اين استان طي سال‌هاي اخير چه بوده و چه عواملي در رونق مداوم سفرهاي تفريحي آن در حدود يك دهه اخير نقش داشته است؟ آيا اين دستاورد محصول نگاه كوتاه‌مدت تخصصي دولت فعلي به مقوله گردشگري و برنامه‌ريزي جامع و راهبردي جذب توريسم طي يكي‌دو سال اخير در اين استان غني از پتانسيل‌هاي توريستي بوده است و يا اينكه نشان از تلاش‌هاي ناديده انگاشته شده دولت‌هاي گذشته براي تقويت زيرساخت‌هاي لازم و تحقق اهداف مترقي ميان‌مدت ايشان؟! بايد اذعان داشت كه علي‌رغم موفقيت‌هاي ساليان گذشته اين استان در حوزه جذب توريسم متاسفانه دولت‌ها تاكنون نتوانسته‌اند متناسب با ظرفيت‌هاي بالا و بي‌شمار فرهنگي و گردشگري در اين استان اقدامات نه مطلوب بلكه حتي حداقلي را انجام دهند كه حالا مي‌بايست ثمره چنين نوع نگاه توسعه‌اي و برنامه‌محوري را در استقبال امسال هموطنان از سيستانوبلوچستان موثر دانست و كارساز و دخيل! نبايد از نظر دور داشت كه اين استان حتي باوجود اينكه از ابتدايي‌ترين امكانات، خدمات و زيرساخت‌هاي حوزه گردشگري محروم است و بي‌نصيب، به ادعاي بالاترين مقام گردشگري كشور توانسته يك موفقيت قابل ملاحظه را در رشد جذب گردشگر و كاهش مخاطرات تردد از جمله تصادفات و حوادث جادهاي نسبت به ساير استان‌ها كسب نمايند كه به نوع خود قابل توجه است و تأمل. البته كه نمي‌توان چندان با دل قرص و اطمينان كامل از آمارهاي ارايه شده و مكانيزم آمارگيري در اين حوزه سخن گفت. از سويي نيز يكي از تاپ‌ترين برنامه‌هاي ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري در دولت سيزدهم متمركز بوده است بر گسترش احداث سرویس‌هاي بهداشتي در مناطق گردشگرمحور كه از حق نگذريم يك اولويت و نياز اساسي براي استان‌هاي نوپاي گردشگري چون سيستانوبلوچستان است كه پايين‌ترين ميزان بهره‌مندي و دسترسي از اين امكان را دارد.
اما متاسفانه حتي در اين زمينه نيز متوليان به اهداف و برنامه‌هاي خويش دست نيافته‌‌اند.
حال در اينجا باز پرسش پيش خواهد آمد كه پس چه عوامل و كاريزمايي اينچنين به استناد آمار و ارقام‌هاي ارايه شده دولتي در زمينه رشد گردشگر و جذب توريسم در استاني با پايين‌ترين زيرساخت‌هاي گردشگري نقش داشته است؟ و به‌راستي اين موفقيت محصول كدام نگاه و راهبرد مديريتي مي‌تواند باشد؟! در اين بين نبايد از يك عنصر كاريزماتيك جذب توريسم غفلت نمود كه بي‌ترديد اگر موفقيتي حاصل گرديده و دستاوردي چنين چشمگير كسب، باید آن را محصول شخصيت والاي فرهنگي منطقه دانست و ظرفيت‌هاي سرشار انساني و عملكرد شايسته جامعه محلي.
حسن‌شهرت ميهمان‌نوازي، رفتار حرفه‌اي مردمان منطقه در برخورد و پذيرش و استقبال از ميهمانان و مسافران سبب جبران و پوشش بسياري از ضعف‌هاي زيرساختي از جمله پايين بودن خدمات دولتي سفر، كمبود اقامت‌گاه‌ها، گران و در دسترس نبودن سوخت، ضعف مفرط در سيستم حمل و نقل زميني و هوايي و غيره شده و همه را مردم يك‌تنه براي رونق گردشگري و توسعه اقتصادي و معيشتي آن به‌دوش كشيده‌اند كه بي‌ترديد اين موفقيت محصول همين نوع‌نگاه مردم‌مدارانه در اين استان بوده است نه سيستم همواره نظاره‌گر و صرفا فخرفروش دولتي كه مدام از مردم عقب مانده است!
بنابراين اگرچه وزير ميراث فرهنگي در اظهارت خويش در اين باره كمتر با نگاه مصادره‌گونه از موفقيت مورد بحث سخن به ميان‌آورده و بيشتر تاثير جامعه محلي و نقش مردم منطقه را بارز و برجسته دانسته اما حال با اين دستاورد و در سالي كه سيستانوبلوچستان به عنوان يك پديده و اتفاق از سوي بالاترين مقام گردشگري كشور نام نهاده شده اميدواريم در اين سال لااقل شاهد توسعه و تقويت همه‌جانبه زيرساخت‌هاي گردشگري اين استان باشيم تا در آينده از آن به عنوان يك پديده بتوان ياد نمود.