تاثیر حمله تروریستی اسرايیل بر سیمای خاورمیانه
عارف دهقاندار
با عمليات توفان‌الاقصي در 7 اكتبر 2023، معادلات خاورميانه وارد مرحله جديدي شد و اكنون با گذشت قريب به 6 ماه از نبرد غزه، سيماي منطقه آشوب‌زده خاورميانه دچار تغيير و تحولات جدي شده است ازجمله پيامدهاي نبرد 7 اكتبر در سطح منطقه، افزايش رفتارهاي تهاجمي اسراييل در قبال ايران به عنوان راس محور مقاومت و هدف قرار دادن مواضع ايران در لبنان و سوريه و ترور مستشاران و فرماندهان بلندپايه سپاه قدس انقلاب اسلامي است كه آخرين آنها هدف قرار دادن ساختمان كنسولگري ايران در دمشق به وسيله شش موشك هدايت شونده است كه منجر به شهادت و زخمي شدن تني چند از مستشاران ايراني حاضر در سوريه شد كه در ميان شهدا نام سردار محمد زاهدي، فرمانده سپاه قدس ايران در سوريه و لبنان به چشم مي‌خورد .
اسراييل كه در يك زماني سايت‌هاي نظامي و مراكز حساس هسته‌اي ايران را هدف قرار مي‌داد، اكنون سطح حملات خود را به هدف‌گيري فرماندهان نظامي و اطلاعاتي مياني و سپس عاليرتبه ارتقا داده است و با حمله به كنسولگري ايران در دمشق نشان داد كه با ترور سيستماتيك و حذف فرماندهان توانمند ميداني ايران به دنبال ايجاد اختلال در پيشبرد اهداف و برنامه‌هاي جبهه مقاومت است.
اكنون سوال اينجاست كه ريشه اين رفتارهاي تهاجمي اسراييل چيست و پاسخ ايران در قبال اين حمله چگونه خواهد بود و در ادامه اين تحولات، آينده خاورميانه به چه سمتي حركت خواهد كرد؟
يكي از ريشه‌هاي اصلي بحران در خاورميانه، عدم وجود توازن قوا و حضور اسراييل به عنوان تنها قدرت اتمي در اين منطقه است كه از يك‌سو منجر به رفتارهاي تهاجمي اين رژيم در سطح منطقه و هدف قرار دادن مواضع ايران در لبنان و سوريه شده و از سوي ديگر جسارت مسوولان جمهوري اسلامي را براي پاسخ متناسب به اسراييل كاهش داده است، چراكه به واسطه محدوديت‌هاي فراوان امنيتي و اطلاعاتي و نگراني از ورود كشور به جنگ تمام عيار، مسوولان ارشد نظام بايد براساس منطق هزينه-فايده، با دقت محاسبه كرده تا پاسخ به حملات اسراييل هم بازدارنده باشد و مانع از اقدامات احتمالي آينده اسراييل عليه مواضع ايران شود و هم كشور را وارد يك جنگ تمام عيار با يك قدرت اتمي نكند، چراكه اگر سطح پاسخ ايران سنگين و فراتر از حد تصور باشد، بعيد نيست كه اسراييل به واسطه محدوديت‌هاي جغرافيايي و ژئوپليتيك و همچنين مساله بقا، دست به اقدامي غيرعقلاني عليه ايران بزند. لذا بر اين اساس، احتمال حمله شديد و فراتر از تصور و همچنين انفعال ايران درقبال اقدام اخير اسراييل در حمله به كنسولگري ايران بسيار پايين بوده و به احتمال فراوان ايران پاسخي موثر و در چارچوب قواعد بازي به اسراييل خواهد داد.
اينكه كميت، كيفيت و مكان و زمان اين حمله به چه شكل خواهد بود، نيازمند داشتن اطلاعات دقيق از استعداد‌ها و توانايي‌هاي امنيتي، نظامي و لجستيكي ايران است كه با توجه به محرمانه بودن بخشي از اين اطلاعات، نمي‌توان برآورد دقيقي از آن داشت، اما به نظر مي‌رسد كه افزايش فشارها به اسراييل از طريق ساير گروه‌هاي مقاومت همچون حزب‌الله لبنان، انصارالله يمن و... يكي از گزينه‌هاي مكمل ايران در پاسخ به اسراييل خواهد بود و ايران به‌طور مستقيم نيز با در نظر گرفتن پيش‌فرض‌هاي مذكور، دست به حملاتي عليه مواضع اسراييلي خواهد زد و اين مساله را نيز از طريق كانال‌هاي ديپلماتيك و واسطه‌ها به طرف اسراييلي منتقل خواهد كرد كه پس از پاسخ ايران، طرف اسراييلي دست به اقدام ديگري نزند.
اهميت پاسخ ايران براي حفظ موازنه در منطقه خليج‌فارس
همان‌طور كه اشاره شد مساله اساسي اينجاست كه حمله اسراييل به كنسولگري ايران در دمشق، منجر به تضعيف بازدارندگي ايران در قبال اسراييل شده است و اگر ايران نتواند توازن را بازگرداند و بازدارندگي خود را در قبال اسراييل احيا كند، توازن در منطقه خليج‌فارس هم برهم خواهد خورد و ايران ديگر نفوذ گذشته خود را در منطقه خليج‌فارس نخواهد داشت و بعيد نيست كه يكي از اهداف اسراييل از تشديد حملات به مواضع ايران، اطمينان‌بخشي به كشورهاي محور تطبيع (عادي‌سازي) باشد و اسراييل از اين طريق بخواهد به اين كشورها نشان دهدكه ايران اراده و توان لازم براي واكنش نظامي به اين دست از اقدامات را ندارد و نگراني كشورهاي عربي محور تطبيع از رفتار ايران بي‌مورد و غير واقع‌بينانه است. لذا از اين جهت هم، پاسخ حساب شده ايران به اسراييل اهميت خواهد داشت.
آينده كريدور عرب -مديترانه نكته ديگري هم كه بايد به آن توجه كرد، كريدور عرب - مديترانه است كه ممكن است با گسترش جنگ در منطقه، آينده آن مورد مخاطره قرار گيرد، چراكه با حضور اسراييل در اين كريدور و تاثير آن بر روند عادي‌سازي روابط اعراب با اين رژيم، ايران هم به‌طور مستقيم و هم از طريق شبكه بازدارندگي منطقه‌اي خود مي‌تواند مانع از تحقق اين كريدور شود.
نكته پاياني
در پايان بايد اشاره داشت و تاكيد كرد كه مسوولان جمهوري اسلامي هرگز به دنبال ورود به يك جنگ تمام عيار با اسراييل نيستند و در پاسخ به حملات اسراييل، قطعا تمام جوانب را در نظر خواهند گرفت، اما اصل پاسخ از سوي ايران قطعي است و بايد منتظر ماند كه كميت و كيفيت آن چگونه خواهد بود و در پس آن، خاورميانه آشوب‌زده به چه سمت حركت خواهد كرد.
كارشناس مسائل خاورميانه