عمليات كربلاي پنج؛ نسبت با گذشته- تاثير بر آينده
ملاحظات مفهومي- نظري ياد شده در واقع راهنماي پاسخ به پرسش از طريق بررسي استراتژي نظامي ايران در جنگ با عراق است. به اين معنا كه عمليات كربلاي پنج در چارچوب استراتژي ايران، چه تاثيري از ساير عمليات‌ها پذيرفته و تاثيرگذاري آن بر روند جنگ چه بوده است؟
3- استراتژي ايران پس از فتح خرمشهر، چنانچه تاكنون در منابع مختلف مورد تاكيد قرار گرفته است، عبارت بود از كسب يك پيروزي نظامي در يك منطقه استراتژيك و سپس اتمام جنگ. اين استراتژي مانع از طراحي مجموعه‌يي از عمليات‌ها و پيوستگي در اجراي آن بود. به همين دليل وقتي عمليات فاو انجام شد، با وجود كسب پيروزي، مانع از تامين اهداف سياسي براي اتمام جنگ شد. با شكست عمليات كربلاي چهار نيز عمليات كربلاي پنج طراحي و اجرا شد. بر اساس توضيح ياد شده، نسبت ميان عمليات‌هاي سه گانه، تنها ضرورت انجام عمليات و كسب پيروزي براي اتمام جنگ بود. در برخي از وجوه تاكتيكي و تجربياتي كه وجود داشت، اين تشابه و پيوستگي قابل مشاهده است.
4- عمليات كربلاي پنج به لحاظ تاكتيكي، حاصل تجربه عمليــات كربلاي چهـــار، به ويژه تيپ 57 حضرت ابوالفضل (ع) و لشكر 19 فجر در منطقه شلمچه و خلاقيت و ابتكار عمل فرمانده وقت سپاه، برادر محسن رضايي، براي استفاده از اين تجربه بود. ملاحظه ياد شده سبب شد تا از ميانه‌هاي شكست نظامي در عمليات كربلاي چهار، روزنه‌هاي پيروزي در عمليات كربلاي پنج پديدار شود.
5- از نظر تاثيرات سياسي- نظامي عمليات كربلاي پنج، كسب پيروزي نظامي با درهم شكستن استحكامات دفاعي عراق و پيشروي به سمت منطقه بصره، استراتژي دفاع مطلق عراق را با چالش اساسي مواجه كرد. شايد نتيجه اين عمليات، يكي از دلايل اساسي تغيير استراتژي عراق از دفاع به تهاجم، با كمك مستشاري روس‌ها بود. علاوه بر اين، عراق براي خنثي‌سازي نتايج شكست نظامي در منطقه شرق بصره و مقابله با دستاوردهاي سياسي ايران، جنگ در خليج فارس را با حمله به نفتكش‌ها تشديد كرد و موجب اتخاذ سياست‌هاي جديد ايران براي مقابله به‌مثل شد.
6- فرآيند جديد در مجموع به سود عراق بود زيرا زمينه‌هاي اتمام جنگ را با صدور قطعنامه 598 فراهم كرد. اين قطعنامه هر چند نخستين‌بار به خواسته‌هاي ايران مبني بر تعيين متجاوز و پرداخت غرامت توجه كرد، اما ابزار فشار سياسي به ايران براي پايان دادن به جنگ شد. چنانچه عراق به بهانه امتناع ايران از پذيرش قطعنامه 598، فشار به ايران را با جنگ شهرها و حملات موشكي به تهران و تشديد حملات به نفتكش‌ها و زيرساخت‌هاي اقتصادي كشور، افزايش داد. عمليات كربلاي پنج در عين حال، آخرين عمليات نظامي بزرگ ايران در جنوب بود، زيرا پس از اين عمليات، جنگ در جنوب به لحاظ تاكتيكي به بن بست رسيد و حضور در منطقه شمالغرب در چارچوب استراتژي جديد، همچنين برهم زدن تمركز عراق از منطقه جنوب، انجام شد.
نتيجه‌گيري:
در جمع‌بندي نهايي در پاسخ به پرسش طرح شده در آغاز بحث، به نظر مي‌رسد عمليات كربلاي پنج نقطه عطف و سرنوشت ساز در جنگ بود. زيرا؛
1- قدرت تهاجمي ايران و ابعاد آن را به نمايش گذاشت، زيرا پس از عمليات در فاو، مقابله با استراتژي دفاع متحرك عراق، و اجراي عمليات‌هاي محدود و عمليات كربلاي چهار، عراق و حاميانش به‌شدت نگران شدند. چنانچه در مطبوعات غربي نوشتند؛ فتح فام و پيشروي در بصره نشان داد، چنانچه به ايران فرصت داده شود، مي‌تواند با يك سلسله عمليات بهم پيوسته ارتش عراق را متلاشي كند.
2- از بهمن سال 1364 تا پايان سال 1365، به مدت 14 ماه، سپاه محور تهاجم به ارتش عراق بود، چنانچه حداقل 500 گردان نيرو سازماندهي و به‌كار گرفت. در حالي كه پنجسال قبل سپاه تنها با 15 گردان در عمليات شكستن حصر آبادان مشاركت كرده بود.
3- پيروزي در عمليات كربلاي پنج، از تاثيرگذاري شكست در عمليات كربلاي چهار جلوگيري كرد، و با پيروزي نظامي در شرق بصره، نه تنها استراتژي عراق، بلكه سياست قدرت‌هاي جهاني همچنين استراتژي نظامي ايران را براي ادامه جنگ، تغيير داد. به همين دليل عمليات كربلاي پنج، نياز به بازخواني مجدد دارد. والسلام 8/9/93