نیمی از جمعیت ایران
با آلودگی هوا درگیر هستند
زندگي با دود
تا مرگ
گروه اجتماعي
اين روزها ، با تغييرگسترده شهرداران در كلانشهرها ، شهروندان اين شهرهاي چند ميليوني اميدوارند كه وضعيت زندگي در شهرهاي‌شان بهتر شود و مشكلات ترافيكی، آلودگي هوا و... تا حدودي بهبود پيدا كند. اين درحالي است كه هر سال در فصل‌هاي پاييز و زمستان، به دليل بروز پديده وارونگي هوا، روزهاي آلوده‌تري را از لحاظ آلودگي هوا شاهد هستیم. ضمن آنكه مردم تهران از آن بيم دارند كه نكند مانند سال قبل، از اواسط پاييز، شاهد ترافيك‌هاي عصرگاهي و قفل شدن خیابان‌ها باشند. ترافيك‌هايي كه در سال 95 ، تهران را در ساعت‌هاي عصرگاهي و شامگاهي براي حدود 2 ماه عملا فلج كرده بود و هيچ يك از مسوولين نيز پاسخ درستي به «چرايي» به وجود آمدن آن نمي‌داد و راه حلي برايش نداشت. امسال اما با شعارهايي كه شهرداران منتخب جديد كلانشهرها داده‌اند، مردم چشم انتظار تحولاتي بنيادين در شهرهاي‌شان هستند. به‌خصوص در تهران كه معضلاتش به گفته كارشناسان از لحاظ شدت، 5 برابر ساير شهرهاست؛ مشكلاتي كه بي‌شك در راس آنها ، آلودگي هوا قرار دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی ویژه و در آستانه فصل پاییز به موضوع «وضعيت آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ كشور ، بيماري هاي ناشي از آلودگي هوا و وضعيت شهرهاي كشور از نقطه نظر بيماران ناشي از اين آلودگي و همچنين پيشنهادهاي كارشناسي براي حل اين گره كور ديرينه شهرها» پرداخته است.
ما و جهان
خسارت‌هاي ناشي از آلودگي هوا در ايران و در مقايسه با جهان چقدر است؟ در پاسخ به این سوال مهم کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس و البته به استناد بانک جهانی نوشته‌اند: «مصرف فزاينده سوخت‌هاي فسيلي طي سال‌هاي گذشته، علاوه بر تحميل هزينه‌هاي گزاف به اقتصاد ملي، بحران آلودگي هوا را به‌ويژه در كلانشهرها ايجاد كرده است. هشدار بانك جهاني درباره تشديد آلودگي هوا در ايران مويد اين مطلب است؛ طبق اعلام اين مرجع، خسارت آلودگي هوا در ايران از 1/7 ميليارد دلار در سال 2001 به 8 ميليارد دلار در سال 2006 رسيده است كه 8/1 ميليارد دلار آن مربوط به خسارت ناشي از آلودگي هوا در پايتخت بوده است . ضمن آنكه بانك جهاني اين خسارت را در سال 2013 بالغ بر 30 ميليارد دلار (30 ميليارد و پانصدونودونه ميليون دلار) برآورد كرده است.»
قاتل خاموش
همان‌طور كه همه مي‌دانند آلودگي هوا پيامدهاي زيانباري بر سلامت افراد جامعه دارد؛ موضوعي كه در اين گزارش در دو بخش مجزا به آن اشاره شده است. اين گزارش بيماري‌هايي مانند مشکلات قلبي و عروقي، برونشيت،اختلالات تنفسي، سرطان و مرگ زودرس را ناشي از عوارض همين آلودگي عنوان مي‌كند.
براساس گزارش مركز بيماري‌هاي جهاني، آلودگي هوا ، هفتمين عامل مرگ در دنيا و هفتمين عامل خطر در ايران است. سازمان بهداشت جهانی برآورد كرده است كه در سال 2012 آلودگي هواي آزاد مناطق شهري و روستايي به ايجاد 7/3 ميليون مورد مرگ زودرس در دنيا انجاميده كه حدود 88 درصد از اين موارد در كشورهايي با درآمد كم و متوسط اتفاق افتاده است. همچنين، در مجموع تعداد مرگ منتسب به آلودگي هواي آزاد و هواي داخل اماكن در سال حدود هفت ميليون نفر برآورد شده است. آلودگي هوا پيامدهاي منفي اقتصادي شديدي نيز دارد و ميزان خسارت ناشي از مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در اتحاديه اروپا حدود 161 ميليارد يورو برآورد شده است. در بسياري از شهرهاي بزرگ ايران ازجمله تهران، كرج، اصفهان، مشهد، تبريز، اراك، اهواز و شيراز غلظت بعضي از آلاينده‌هاي هوا از استانداردهاي ملي به مراتب بالاتر است. براساس برآوردها (با احتساب پديده ريزگردها)، جمعيتي بالغ بر 35 ميليون نفر، يعني حدود نيمي از جمعيت كل كشور ، به نوعي در معرض يكي از انواع آلودگي هاي هوا قرار دارند. اين مشكل نه‌تنها سلامت مردم را به خطر مي‌اندازد، بلكه به علت افزايش نياز به خدمات مراقبتي، بهداشتي و فوريت‌هاي پزشكي كه براي جمعيت تحت تاثير انجام مي‌شود، هزينه‌هاي سرباري را نيز بر حوزه سلامت تحميل مي‌كند.
برآوردهاي بانك جهاني درباره پيامدهاي آلودگي هوا
دراين بين آمار سازمان بهداشت جهاني نيز در نوع خود قابل تامل است. به گفته محققان اين گزارش ، براساس اعلام اين سازمان بيش از سه ميليون نفر ساليانه در اثر تنفس در فضاي شهري در دنیا جان خود را از دست مي‌دهند . اين مساله به حدي جدي است كه به گفته اين سازمان ، اگر فكري براي كاهش اين روند نشود، اين رقم تا 2050 ميلادي دو برابر مي‌شود. اما در عمل و در واقعيت ، بيشتر شهرهاي بزرگي كه در كشورهاي درحال توسعه‌اند، درحال نقض كردن راهبردهاي آلودگي هوا هستند تاجايي كه در پنج سال اخير، آلودگي هوا هشت درصد افزايش يافته است. براساس تخمين‌هاي سازمان بهداشت جهاني (WHO) اين آلودگي سه ميليون مرگ (نابالغ) را ساليانه رقم مي‌زند كه باعث شده تا آلودگي هوا يكي از بزرگ‌ترين خطرات براي سلامتي انسان‌ها به‌شمار آيد. آخرين آمار آلودگي هواي شهري كه از سال‌هاي 2011 تا 2015 جمع‌آوري شده نشان مي‌دهد 98 درصد شهرها با بيش از 100 هزار نفر جمعيت در كشورهايي با درآمد متوسط و پايين، راهبردهاي WHO را رعايت نمي‌كنند. شهرهايي كه بدترين كيفيت هوا را به لحاظ ذرات معلق 10 ميكروني دارند از ميان سه هزار شهري كه سازمان بهداشت جهاني آنها را بررسي كرده، آلوده‌ترين شهر «اونيتشا» در نيجريه است كه 30 برابر بيشتر از استاندارد، ذرات معلق 10 ميكروني دارد «پيشاور» پاكستان در رتبه دوم قرار گرفته و بعد از آن «زابل» ايران به چشم مي‌خورد.
پيامدهاي آلودگي هوا بر سلامت انسان
اين گزارش در ادامه با توجه به اهميت تاثير آلودگي هوا بر سلامت شهروندان باز هم اشاره‌اي دارد به پيامدهاي آلودگي هوا بر سلامت انسان. اين گزارش در اين خصوص آورده است: همان‌طور كه گفته شد آلودگي هوا بر سلامت انسان تاثيرات جبران ناپديري را به‌جا مي‌گذارد. براساس گزارش موسسه بين‌المللي تحقيقات سرطان، وابسته به سازمان بهداشت جهاني در سال 2013، آلودگي هوا و ذرات معلق در هوا به‌عنوان تركيبات سرطانزا براي انسان (گروه يك) طبقه‌بندي شده است. چهار گروه آسيب‌پذير كه بيشتر در معرض آثار و تبعات ناشي از آلودگي هوا هستند عبارتند از: زنان باردار، كودكان، سالمندان و ورزشكاران. براساس مطالعات انجام شده، مشخص مي‌شود كه آلودگي و آلاينده‌ها از دوران جنيني تا سالمندي تهديدي جدي براي سلامتي محسوب مي‌شوند.
عوارض آلاينده‌ها بر دستگاه‌هاي مختلف بدن به اختصار به اين شرح است:
1- بيماري‌هاي دستگاه تنفس: شواهد بسياري در ارتباط با تشديد آسم، بيماري انسدادي مزمن تنفسي (COPD)، سرطان ريه و كاهش عملكرد ريوي با آلودگي هوا وجود دارد ولي شواهد در زمينه ارتباط آلودگي هوا و بروز آسم و COPD كم و ناپايدار است.
2- بيماري‌هاي قلبي- عروقي: مواجهه با آلودگي هوا را مي‌توان به‌عنوان يك ريسك فاكتور درحال ظهور جدي براي ايجاد و توسعه بيماري‌هاي قلبي- عروقي دانست. مواجهه كوتاه‌مدت با آلاينده‌هاي هوا باعث بيماري‌هاي حاد قلبي و فشارخون مي‌شود.
3- بيماري‌هاي دستگاه عصبي: آلودگي هوا موجب افزايش شيوع بيماري نورودژنراتيو مثل آلزايمر، پاركينسون، افزايش احتمال ابتلا به MS مي‌شود. مرگ ناگهاني در بيماران مبتلا به صرع افزايش مي‌يابد. همچنين باعث اختلالات تكاملي و افزايش احتمال ابتلا به اوتيسم بر اثر مواجهه مادران باردار و كودكان مي‌شود.
4- بيماري‌هاي پوستي: آلودگي هوا مي‌تواند باعث پيري زودرس پوست، كاهش ميكروفلور نرمال پوست، افزايش شيوع درماتيت آتوپيك و شدت يافتن كهير شود.
5- بيماري‌هاي دستگاه گوارش: آلودگي هوا و آلاينده‌هاي مرتبط با آن مانندPM ، ازن، اكسيدهاي نيتروژن و فلزات سنگين و برخي از آلاينده‌هاي آلي در بروز بيماري‌ها و به‌ويژه بيماري‌هاي التهابي مرتبط با دستگاه گوارش مانند فيبروز كبدي، آپانديسيت و سرطان‌هاي دستگاه گوارش نقش دارند.
6- بيماري‌هاي چشم و بيني: آلودگي هوا التهاب مخاط بيني و سينوس‌ها را تشديد مي‌كند و در مزمن شدن عفونت سينوس‌ها و بيني نقش دارد. شيوع رينيت آلرژي به‌طور چشمگيري با سطوح غلظت‌هايNO ، SO2 و CO با هواي تنفسي ارتباط دارد.
جوامع از طريق كاهش سطح آلاينده‌هاي هوا مي‌توانند بار بيماري‌ها مربوط به سكته، بيماري‌هاي قلبي، سرطان ريه و بيماري‌هاي تنفسي حاد و مزمن را كاهش دهند. پيامدهاي آلودگي هوا براي سلامت شامل پيامدهاي برگشت‌‌پذير مانند سوزش چشم، خارش گلو، سردرد و سرگيجه تا آسيب‌هاي بازگشت ناپذير و تهديدكننده سلامت نظير سرطان، آسيب به دستگاه عصبي و مرگ متفاوت است.
ميانگين غلظت ساليانه آلاينده‌هاي هواي شهر تهران در سال 1386 الي 1395
پايتخت كشورمان ، بي‌شك نه‌تنها اولين شهر آلوده كشور است كه بي‌ترديد يكي از آلوده‌ترين شهرهاي جهان نيز محسوب مي‌شود. به همين دليل گزارش ياد شده در بخش بعدي خود به صورت اختصاصي به وضعيت آلودگي هوا در تهران پرداخته است . در اين بخش از گزارش آمده است: روند غلظت آلاينده‌هاي هوا در كلانشهر تهران طي سال‌هاي 1386-1395 داراي روند نزولي بوده، لكن غلظت PM10 داراي روند افزايشي است.
مطالعات نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين آلاينده هواي شهر تهران ذرات معلق (PM10 و5/2MP ) است كه در مقايسه با ساير آلاينده‌ها خطرناك‌تر و پيامدهاي ناگوار بيشتري را براي سلامت دارند همچنين ميانگين غلظت10 PM و 5/2MP تقريبا به ترتيب 4 و 3 برابر حد استاندارد ملي در سال 1395 است.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است:« نتايج نشان مي‌دهد كه بيشترين سهم عوارض كوتاه‌مدت منتسب به آلاينده‌هاي هوا در شهر تهران مربوط به ذرات معلق (5/2MP و10 PM) بوده است. به‌طوري كه ميزان كل مرگ منتسب به 5/2MP و PM10 در سال 1393 به ترتيب حدود 1617 و 1990 مورد بوده است. اين ميزان به‌ترتيب 2/3 و 36/4 درصد از كل مرگ‌هاي شهر تهران (به استثناي مرگ ناشي از تصادفات) را به خود اختصاص داده است.همچنين براساس نتايج اين مطالعه در اثر مواجهه بلندمدت با آلاينده‌هاي ذرات معلق ريز (5/2MP ) در شهر تهران، هر سال 5894 مورد مرگ منتسب برآورد شده است كه اين ميزان معادل 66/11 درصد از كل مرگ‌هاي شهر تهران بوده است.
همچنين اين گزارش در ادامه آورده است : خسارات آلودگي هوا برگياهان و محصولات كشاورزي پديده‌اي است كه كمتر به آن به‌طور جدي توجه شده و كمتر تحقيقي در كشور به بررسي اعداد و ارقام ناشي از خسارات اقتصادي و زيست‌محيطي پرداخته است . طي 25 سال گذشته تحقيقاتي درباره خسارت ازن بر محصولات كشاورزي به‌خصوص سه محصول زراعي ذرت، سويا و پنبه در آمريكا انجام شده است. در اين تحقيقات با نصب اتاقك‌هايي در سطح مزارع و كنترل مقدار ازن، ميزان خسارت اين گاز روي محصولات كشاورزي ساليانه 6/1 ميليارد دلار برآورد شده است. افزايش آلاينده‌هاي موجود در هوا، به كاهش گلدهي، ميوه‌دهي و در نهايت مسموميت درختان منجر مي‌شود. تحقيقات كارشناسان محيط زيست نشان مي‌دهد آلاينده ازن موجود در هوا مي‌تواند علاوه بر ميزان گلدهي و ميوه‌دهي، بر ايجاد حساسيت در درختان و گياهان تأثير داشته باشد.
براساس تحقيقات انجام شده، آلاينده‌هاي موجود در هوا باعث مي‌شوند روزنه‌هاي برگ گياه حالت دفاعي به خود بگيرند و در مقابل آلاينده‌هاي هوا بسته شوند. نوع و درجه واكنش برگ گياه به ميزان ازن، درجه، شدت و مدت‌زمان تماس
با گاز ازن بستگي دارد.
پيامدهاي اقتصادي، آسيب‌هاي اجتماعي و محيط‌زيستي آلودگي هوا
يكي ديگر از خسارت‌هاي وارده آلودگي هوا، پيامدهاي اقتصادي ناشي از آن است كه به صورت‌هاي مستقيم و غيرمستقيم بر اقتصاد فردي، محلي و ملي تاثير مي‌گذارد؛ موضوعي كه در اين گزارش بخشي مجزا به آن اختصاص داده شده است . اين گزارش با اشاره به پيامدهاي «مستقيم» و «غيرمستقيم» ناشي از آلودگي هوا بر اقتصاد كشورها آورده است: در همين خصوص، در بخش خسارت‌هاي اقتصادي «مستقيم» مي‌توان به مرگ تدريجي فضاهاي سبز و جنگل‌ها در اثر مواجهه با آلاينده‌هاي NOx و ازن (O3)... يا آسيب به آثار تاريخي، اشيا و نماي ساختمان‌ها در اثر ساييدگي توسط ذرات معلق (PM) يا تركيبات شيميايي آلاينده بر آنها اشاره كرد.
نويسنده اين پژوهش در ادامه اشاره به آثار مخرب آلودگي هوا ، به آثار مخرب آلودگي هوا، تخريب بناهاي تاريخي و آثار هنري اشاره كرده و آورده است: دود خارج شده از اگزوز خودروها، دودكش‌هاي منازل و كارخانجات صنعتي باعث تيرگي رنگ ساختمان‌ها و تاسيسات شهري مي‌شود كه به‌نظر مي‌رسد يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي مسوولان زيباسازي شهرداري‌ها براي رفع آلودگي از تاسيسات شهري باشد.
بسياري از مواد سمي مانند گوگرد، فلوئور و ازت پس از تركيب با آب، خاصيت اسيدي پيدا مي‌كنند و باعث بارش باران‌هاي اسيدي مي‌شوند كه باعث خوردگي و از بين رفتن تدريجي ساختمان‌هاي مسكوني، بناهاي تاريخي و آثار هنري مي‌شوند كه ازجمله پيامدهاي اين موضوع هستند و نتايج مخرب اين پديده، عموما جبران‌ناپذيرند و ترميم اين آثار به‌صورت اوليه و با همان كيفيت، تقريبا غيرممكن است .
همچنين آلودگي هوا به‌دليل ايجاد بيماري در انسان نيز ممكن است پيامدهاي زيانباري براي اقتصاد جهان داشته باشد، سازمان جهاني بهداشت هشدار داده است كه افزايش بيماري‌ها ناشي از آلودگي هوا پيامدهاي مالي و زيان‌هاي اقتصادي فراواني را به سازمان‌ها، برنامه‌هاي سلامتي دولت‌ها و خود افراد تحميل مي‌كند. به عنوان نمونه ، غيبت از مدرسه يا تعطيلي مدارس به علت آلودگي هوا، فرزندان يك كشور را از فرصت‌هاي آموزشي محروم مي‌كند.
خسارت از زبان آمار
مطالعات پژوهشگران در شهر بارسلون نشان داده است كه در صورت رسيدن غلظت10 PM ساليانه به مقادير استانداردهاي سازمان جهاني بهداشت، حدود 1600 يورو به‌ازاي هر نفر صرفه‌جويي اقتصادي خواهد داشت. همچنين سازمان جهاني بهداشت برآورد كرده كه هزينه ساليانه صرف شده براي بخش سلامت و بهداشت بر اثر آلودگي هوا در اتريش، فرانسه و سوييس حدود 30 ميليارد پوند است.
براساس برآورد بانك جهاني، آلودگي هوا در سال 2013 در ايران، سي ميليارد و پانصدونودونه ميليون دلار خسارت اقتصادي و ميزان مرگ‌ومير از رقم 17 هزار نفر (در سال 1990) به بيش از 21 هزار نفر در سال 2013 رسيده است. بين سال‌هاي 1990 و 2013 ، با وجود توسعه اقتصادي و پيشرفت‌هاي پزشكي كشورها، هزينه‌هاي پيشگيري از مرگ‌ومير ناشي از آلودگي هوا دو برابر و ضرر از دست دادن نيروهاي كارآمد به ميزان 40 درصد افزايش يافت. همچنين به استناد گزارش بانك جهاني، در ايران ميزان خسارت ساليانه مرگ‌ومير در نتيجه آلودگي هوا معادل 5100 ميليارد ريال و خسارت بيماري‌ها ناشي از آلودگي هوا 2100 ميليارد ريال است.
براساس گزارش مذكور، در دو دهه آخر مرداد امسال عامل آلودگي هوا از آلودگي آب كه سال‌ها رتبه اول را داشته، پيشي گرفته و آمار مرگ‌وميرهاي زودرس ناشي از آن از سال 1990 به بعد به‌طور مداوم افزايش يافته است.
محقق اين گزارش در پايان اين بخش و در جمع‌بندي آثار اقتصادي ناشي از آلودگي هوا ، به صورت تيتروار به تبعات اين اينگونه اشاره مي‌كند:
موارد زير تنها گوشه‌اي از پيامدهاي اقتصادي آلودگي هوا هستند:
- تحميل هزينه به صنايع كوچك مقياس (و دولت)، به‌علت جلوگيري از فعاليت صنايع كوچك و فرسوده در زمان بروز حالت هشدار و بحران،
- تحميل هزينه به شهروندان به‌علت بروز بيماري‌هاي مزمن ناشي از آلودگي هوا،
- تحميل هزينه به دولت و نظام آموزشي كشور به‌علت تعطيلي ناشي از آلودگي هوا،
- تحميل هزينه به جامعه و دولت به‌علت كاهش سطح هوشي كودكان در كلانشهرها،
- تحميل هزينه به جامعه و شهرداري‌ها جهت تعمير و مرمت ساختمان‌ها و بناهاي تاريخي آسيب‌ديده،
پژوهش‌هاي دفتر محيط‌زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران نشان داده است كه 33 درصد مردم از افزايش هزينه درمان خانواده و حدود 40 درصد از خانه‌نشيني اجباري در نتيجه آلودگي هوا شاكي بودند و مي‌توان تصور كرد كه اين هزينه‌ها و در خانه ماندن اجباري و بي‌تحركي چه پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي دربر خواهد داشت.
دلايل ناكارآمدي مديريت كنترل و كاهش غلظت آلاينده‌هاي هوا در ايران
اما چرا كنترل و كاهش آلاينده‌هاي موجود در هوا در ايران تا اين حد مشكل است؟ سوالي كه نويسنده اين مقاله دليل آن را ناكارآمدي مديريتي عنوان كرده و با برشمردن اين دلايل آورده است :
ضعف در تطبيق با اصول حاكم بر حفاظت از هوا
الف- قوانين مربوط به كنترل آلودگي هوا در گام نخست، بايد فهرست دقيق و جامعي از انواع مواد آلاينده را تدوين كرده و آنها را مشمول ممنوعيت، حذف تدريجي يا محدوديت در انتشار كنند؛ همچنين استانداردهاي محيط‌زيستي واحدهاي مختلف انتشاردهنده اين آلاينده‌ها را نيز مقرر كنند. حال آنكه فهرست مواد آلاينده هوا در قوانين مصوب در اين زمينه، از جامعيت لازم برخوردار نيست و از سازوكار اعمال ممنوعيت يا حذف تدريجي انتشار آلاينده‌هاي خطرناك و در عين حال قابل جايگزين در اين قوانين استفاده نشده است. همچنين قواعد اعمال كنترل بر آلاينده‌هاي منتشر شده، چگونگي مديريت آن مانند لزوم ايجاد چاهك‌هاي طبيعي و مصنوعي و نيز قواعد انتشار براساس محدوديت‌هاي زماني نهادينه نشده‌اند.
ب- استانداردهاي انتشار آلاينده در دو سطح ملي (استاندارد ملي انتشار براي هر نوع خاص آلاينده) و محلي هر يك از واحدهاي توليدي (برحسب نوع واحد توليدي و محصول آن) تدوين نشده است.
ج- مقررات كنترل آلودگي بايد با رويكرد كنترل در سطح ملي و محلي با توجه به شرايط خاص آن منطقه مدون شوند كه البته اين رويكرد در تصويب اين دسته مقررات تا حد زيادي مدنظر بوده است.
اما مقررات ناظر بر كنترل در سطح محلي عموما شامل هفت شهر بزرگ كشور، به ويژه تهران و در زمينه آلودگي ناشي از خودروهاست و در مورد ديگر مناطق محلي يا مناطق صنعتي و كشاورزي (مانند مناطق شمالي به‌دليل كشت برنج) مقررات خاصي ناظر بر كنترل محلي آلودگي هوا به تصويب نرسيده است.
د- با آنكه انتشار برخي گازهاي آلاينده به‌خصوص در مورد صنايع، مشمول مقررات كنترل و كاهش شده؛ اما روش‌هاي جبران اين كاهش توسط منابع آلاينده و استفاده از مواد جايگزين براي حفظ سطح توليد در اين مقررات پيش‌بيني نشده است. برخي واحدها به رعايت برخي استانداردها مانند كاهش انتشار برخي مواد؛ رعايت برخي استانداردها در جريان توليد مانند نصب فيلتر؛ دفع پسماندها به روش مخصوص و استفاده از سوخت‌هاي سالم مانند گاز ملزم هستند. درحالي كه نحوه تامين بار اقتصادي و فني رعايت اين استانداردها پيش‌بيني نشده است. در نتيجه هزينه مضاعفي بر بخش صنعت و اقتصاد وارد خواهد ساخت كه با اصل توسعه پايدار همخواني ندارد؛ مگر آنكه از روش‌هاي تعديلي مانند اخذ هزينه‌هاي انتشار براي برخي گازها يا ممنوعيت تدريجي انتشار آنها، ماليات بر انتشار، اعطاي كمك‌هاي فني و مشوق‌هاي اقتصادي براي استفاده از روش‌هاي توليدي سالم‌تر بهره‌گيري شود.
نتيجه‌گيري
بخش پاياني اين پژوهش نيز مانند هر پژوهش ديگري به جمع بندي و نتيجه گيري اختصاص دارد . نويسنده اين مقاله مدعي است كه نتايج به دست آمده از مطالعه حاضر نشان مي‌دهد كه ميان مواجهه با غلظت‌هاي بالاي ذرات معلق هوا و افزايش مرگ‌ومير روزانه و ساليانه ارتباط معناداري وجود دارد. وي در ادامه اين بخش يعني نتيجه گيري از پردازش و تحليل داده‌ها آورده است : به نظر مي‌رسد در صورت كاهش غلظت اين آلاينده‌ها، در صورت ثابت بودن ساير عوامل، مرگ‌هاي منتسب به آنها كاهش پيدا مي‌كند و نيز با كوچك‌تر شدن اندازه ذرات معلق در هوا،ميزان نفوذ آنها در دستگاه تنفس (تحتاني) افزايش يافته و باعث افزايش آثار بيماريزايي اين ذرات مي‌شود. يافته‌هاي مطالعه حاضر، بيانگر شواهد متقن درباره تأثير مواجهه با آلودگي هوا در افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي تنفسي، عصبي، قلبي عروقي و اختلال در سلامت باروري هستند. نتايج نشان مي‌دهد كه بيشترين سهم عوارض كوتاه‌مدت منتسب به آلاينده‌هاي هوا در شهر تهران مربوط به ذرات معلق (5/2MP وPM10) بوده است. به طوري كه ميزان كل مرگ منتسب به 5/2MP و10 PM در سال 1393 به‌ترتيب حدود 1617 و 1990 مورد بوده است. اين ميزان به ترتيب 2/3 و 36/4 درصد از كل مرگ‌هاي شهر تهران (به استثناي مرگ ناشي از تصادفات) را به خود اختصاص داده است. همچنين نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه بر اثر مواجهه بلندمدت با آلاينده‌هاي ذرات معلق ريز (5/2MP) در شهر تهران، هر سال 5894 مورد مرگ منتسب برآورد شده كه اين ميزان معادل 66/11 درصد از كل مرگ‌هاي شهر تهران بوده است. براساس برآورد بانك جهاني، در سال 2013 آلودگي هوا در ايران، سي ميليارد و پانصدونودونه ميليون دلار خسارت اقتصادي به دنبال داشته است. همچنين به استناد تخميني گزارش بانك جهاني، در ايران ميزان خسارت ساليانه مرگ‌ومير در نتيجه آلودگي هوا معادل 5100 ميليارد ريال و خسارت بيماري‌ها ناشي از آلودگي هوا 2100 ميليارد ريال است. يافته‌ها تاثير آلودگي هوا در افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي مختلف و تحميل هزينه‌هاي گزاف درمان ناشي از ايجاد بيماري‌ها را تاييد مي‌كنند، لذا اجراي اقدامات موثر براي بهبود كيفيت هوا و كاهش خطرات ناشي از آثار سوء‌آلودگي هوا بر ارتقاي سلامت جامعه و پيشگيري از بيماري‌ها و كاهش ساير پيامدهاي اقتصادي ناشي از آلودگي هوا همچون تعطيلي مدارس و واحدهاي صنعتي و تخريب ابنيه تاريخي الزامي است. يكي از دلايل عدم حل مشكل آلودگي هوا در كشور بي‌توجهي به بار اقتصادي آلودگي هوا دركشور است.
چه بايد كرد؟
در ادامه بخش «نتيجه‌گيري» محقق اين مقاله پيشنهادهايي را براي برون رفت از بحران آلودگي هوا مطرح كرده است. پيشنهادهايي كه عموما با محوريت كارآمدي مديريتي بنا شده است.
برخي از مهم‌ترين پيشنهادهاي مطرح شده در اين مقاله به‌شرح زير است:
تدوين سند ملي كاهش آلودگي هوا،
ايجاد مديريت يكپارچه كنترل و كاهش آلودگي هوا،
ارزيابي اجراي قوانين و ميزان اثربخشي آنها در كاهش آلودگي هوا،
ايجاد كميسيون محيط زيست در مجلس شوراي اسلامي،
اولويت دادن به موضوعات زيست‌محيطي و كاهش آلودگي هوا در تصويب بودجه و تخصيص منابع لازم براي فعاليت‌هاي تاثيرگذار (همچون نوسازي وسايل نقليه عمومي، استفاده از تجهيزات كاهنده آلاينده‌ها، جايگزيني موتوسيكلت‌هاي كاربراتوري با موتوسيكلت‌هايي با آلايندگي كم و...) ،
توجه ويژه به هزينه‌كرد بودجه‌هاي مصوب و تخصيص داده شده به دستگاه‌هاي ذيربط در زمينه كنترل آلودگي هوا،
اولويت‌دهي به رسيدگي دستگاه قضايي به تخلفات آلوده‌كنندگان هوا،
توجه ويژه به تهيه گزارش و آمار مرتبط با آلودگي هوا و پيامدهاي آن در حوزه سلامت،
حمايت از پوشش خدمات درماني براي آسيب‌ديدگان از آلودگي هوا و حمايت از به‌كارگيري روش‌هاي پيشگيري در مواجهه با آلودگي هوا،
سياستگذاري به منظور كاهش آلايندگي هوا در ماه‌هاي زمستان.