پيونگ‌يانگ پاسخ تحريم‌ها را
با موشك ميان‌برد داد
بازي موش و گربه امريكا و كره‌شمالي
شهاب شهسواري
هنوز جوهر تحريم‌هاي تازه شوراي امنيت سازمان ملل متحد روي كاغذ خشك نشده كه صبح روز جمعه به وقت محلي كره شمالي بار ديگر اقدام به آزمايش يك موشك بالستيك ميان‌برد ديگر كرد. ساعت 7 صبح روز جمعه به وقت محلي، صفحه تلويزيون‌هاي شهروندان منطقه هوكايدو در شمال ژاپن براي دومين بار در سه هفته گذشته سياه شد و عبارت «هشدار شليك موشك» روي آن نقش بست. نيروي دفاعي ژاپن بار ديگر با ارسال اس‌ام‌اس، به صدا در آوردن بوق‌هاي هشدار و از طريق راديو و تلويزيون از مردم جزيره هوكايدو در شمال ژاپن خواستند كه به پناهگاه بروند، چرا كه بار ديگر دولت پيونگ‌يانگ تصميم گرفت از آسمان اين منطقه براي آزمايش يك موشك جديد استفاده كند. مقامات ژاپن به‌شدت به استفاده از آسمان اين كشور براي آزمايش موشكي كره‌شمالي معترض هستند و به علت نگراني از انفجار موشك‌هاي آزمايشي كره شمالي و سقوط قطعات آن روي مناطق مسكوني مردم را به پناه گرفتن در هنگام انجام اين آزمايش‌ها دعوت مي‌كنند، هر چند كه هيچ قانون بين‌المللي كره شمالي را از استفاده از سطح بالايي جو كشورهاي ديگر منع نمي‌كند اما قطعنامه‌هاي شوراي امنيت از كره شمالي خواسته‌اند آزمايش موشك‌هاي بالستيك را متوقف كند. دو هفته پيش بود كه ششمين آزمايش هسته‌اي كره شمالي با واكنش تند بين‌المللي مواجه شد و هفته گذشته شوراي امنيت سازمان ملل متحد تحريم‌هاي جديدي را عليه كره شمالي وضع كرد. به گفته مقامات نظامي كره جنوبي موشك آزمايش شده توسط پيونگ يانگ توانسته است بيش از 3700 كيلومتر مسير طي كند؛ بر خلاف آزمايش قبلي موشك هواسونگ 12 كره شمالي كه تنها 2700 كيلومتر پيش‌رفته‌بود. چنين بردي براي هدف قرار دادن جزيره گوام در اقيانوس آرام، به عنوان بخشي از خاك امريكا و ميزبان پايگاه هوايي اندرسن ارتش امريكا كافي است.
واكنش جهاني
دولت ژاپن بلافاصله بعد از اقدام كره شمالي خواستار برگزاري جلسه اضطراري شوراي امنيت سازمان ملل متحد شد، اين پنجمين بار طي يك ماه‌ونيم گذشته است كه قرار است شوراي امنيت براي بررسي موضوع بحران كره شمالي تشكيل جلسه دهد. شينزو آبه، نخست‌وزير ژاپن طي سخناني در جمع خبرنگاران ضمن غيرقابل قبول خواندن آزمايش موشكي كره‌شمالي گفت: «جامعه جهاني بايد از طريق اجماع اين پيام را به كره شمالي برساند كه با اين رفتارهايش صلح جهاني را تهديد مي‌كند.» جيم متيس، وزير دفاع امريكا نيز گفت اين آزمايش باعث شد «ميليون‌ها انسان در ژاپن پناه بگيرند.» هر چند به نوشته خبرگزاري رويترز، وضعيت جزيره شمالي هوكايدو در ژاپن بعد از اين آزمايش موشكي عادي به نظر مي‌رسيد و مغازه‌ها و موسسات صبح روز جمعه به فعاليت عادي مشغول بودند. ركس تيلرسون، وزير امور خارجه ايالات متحده امريكا هم خواستار «واكنش‌هاي تازه» در مقابل پيونگ‌يانگ شد و گفت: «استمرار رفتارهاي تحريك‌آميز تنها مي‌تواند باعث افزايش انزواي كره شمالي به لحاظ ديپلماتيك و اقتصادي شود.» اين ديپلمات ارشد امريكايي اضافه كرد: «چين و روسيه نيز بايد با اقدامات مستقيم از سوي دولت‌هاي‌شان، عدم تحمل‌شان را در برابر اين نوع آزمايش‌هاي موشكي گستاخانه نشان دهند.» سخنگوي رييس‌جمهور كره جنوبي، مون جائه اين نيز در واكنش به آزمايش اخير موشكي كره شمالي گفت: «ارتش كره جنوبي براي اقدامات محكم كه بتواند در برابر تهديد رو به افزايش نظامي و هسته‌اي كره‌شمالي موثر باشد، آماده مي‌شود.» روز جمعه ارتش كره جنوبي با شليك چند موشك بالستيك در مرز كره شمالي به آزمايش اخير پيونگ‌يانگ پاسخ داد.
كره‌شمالي با تحريم نفت چگونه كنار مي‌آيد؟
امريكايي‌ها بسيار تلاش كردند تا در جلسه هفته گذشته شوراي امنيت سازمان ملل متحد واردات نفت كره شمالي را كاملا تحريم كنند، اما با مخالفت چين و روسيه تحريم‌هاي تصويب شده هفته پيش تنها در تعيين سقف براي نفت وارداتي كره شمالي موفق بود. حال اما بعيد نيست با ادامه رفتار تحريك‌آميز كره شمالي، امريكايي‌ها موفق شوند راي مثبت پكن و مسكو را براي تحريم كامل نفتي كره شمالي به دست بياورند. اماحتي تحريم كامل نفتي كره شمالي هم ممكن است اين كشور را وادار به بازگشت به گفت‌وگوها نكند. پير نوئل، كارشناس امنيت انرژي در موسسه بين‌المللي امنيت استراتژيك لندن به بلومبرگ مي‌گويد: «مشكل اينجاست كه در واقع كره شمالي نيازي به نفت وارداتي از كشورهاي ديگر و به طور اخص چين ندارد. اين ذهنيت كه فكر كنيم تحريم نفتي به‌شدت براي آنها آزاردهنده است و بلافاصله عذرخواهي مي‌كنند و سر ميز مذاكره بر مي‌گردند، ايده‌اي كاملا بي‌پايه و اساس است. » به گفته نوئل كره‌اي‌ها فناوري بسيار قديمي و كارآمد «توليد سوخت مايع از زغال سنگ» را در اختيار دارند.
فناوري توليد سوخت مايع از زغال سنگ، مربوط به يك قرن پيش است و در سال‌هاي دهه 1920 ابداع شد. كشورهاي مختلفي در دوران جنگ يا تحريم انرژي از اين فناوري استفاده كرده‌اند. آلمان و ژاپن در طول سال‌هاي جنگ جهاني دوم از اين فناوري براي تامين سوخت مورد نياز خود استفاده كردند. آفريقاي جنوبي هم در دوران تحريم جهاني انرژي عليه رژيم آپارتايد در دهه 1980 براي تامين سوخت مورد نياز خود به توليد سوخت مايع از زغال سنگ روي آورد. در صورت تحريم كامل نفتي، كره شمالي براي تامين سوخت مايع معادل واردات نفت خام خود در سال 2015 به 6 ميليون تن زغال سنگ نياز دارد؛ رقمي كه با توجه به ذخاير زغال سنگ اين كشور نه تنها زياد نيست، بلكه با تخمين نزديك به 600 ميليون تن ذخيره زغال سنگ در اين كشور، براي تامين صد سال سوخت مايع كافي است. در حال حاضر برآورد مي‌شود كه كره شمالي نزديك به روزانه 10 هزار بشكه نفت، عمدتا از چين وارد مي‌كند. با اين وجود تامين سوخت مايع از طريق تبديل زغال سنگ ممكن است براي كره شمالي گران‌تر از واردات نفت خام تمام شود، چرا كه بر اساس يك مطالعه در سال 2012، استفاده از زغال سنگ، گاز طبيعي و گياهان غيرخوراكي براي تامين معادل يك بشكه نفت خام در امريكا دست كم 95 دلار هزينه مي‌برد، در شرايطي كه قيمت جهاني نفت در حال حاضر در حدود 50 دلار است. با وجود اينكه مشخص نيست كره شمالي لزوما توانايي تامين همه انرژي مورد نياز خود از طريق تبديل زغال‌سنگ به سوخت مايع را داشته‌باشد، اما پير نوئل از موسسه بين‌المللي امنيت استراتژيك مي‌گويد كه دولت كره شمالي اين فناوري را به صورت صنعتي در اختيار دارد. او مي‌گويد: «اين فناوري توسط كره شمالي قبلا در هنگام نوسازي مجتمع پتروشيمي جوانان نامهونگ، در اين كارخانه عملياتي شده است.»حتي اگر تامين سوخت از تبديل شدن زغال سنگ به سوخت مايع براي پيونگ‌يانگ خيلي گران باشد يا عملياتي كردن كامل آن غيرممكن باشد، باز هم ممكن است تحريم سوخت براي دولت كره شمالي آنچنان مهم نباشد و به نوشته بلومبرگ «كافي است رهبر كره شمالي دستور بدهد مردم به جاي استفاده از خودرو، پياده سر كار بروند.»