گروه اقتصادي
اطلاعات به دست آمده از سامانه رصد و پايش تاخيرهاي پروازي (پروازنما) نشان مي‌دهد در 9 ماهه اول سال گذشته، 6 هزار و 629 پرواز لغو شده و هزار و 802 پرواز با تاخير بيش از 4 ساعت انجام شده است كه با احتساب متوسط 100 نفر براي هر پرواز برآورد شده شركت‌هاي هواپيمايي داخلي ملزم به پرداخت 84.3 ميليارد تومان جرايم تاخير پروازي به مسافران بوده‌اند؛ اما مشخص نيست اين رقم پرداخت شده يا خير و اگر پرداخت شده به مسافران رسيده است يا نه؟
اين اطلاعات پس از افشاگري سخنگوي كميسيون اصل 90 مجلس از ميزان تاخيرها و لغو پروازها اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. بهرام پارسايي هفته گذشته بدون اشاره به بازه زماني دقيقي گفته بود كه «گزارشي مبني بر لغو هشت هزار پرواز داخلي و هفت ميليون و ۹۰۰ هزار دقيقه تاخير پرواز دريافت كرده است.» اين تاخيرها در حالي رخ مي‌دهد كه بهاي بليت هواپيماها نيز به شدت افزايش داشته است. با وجود افزايش قيمت، اما شركت‌هاي هوايي در برابر تاخيرهاي زياد، چندان پاسخگو نيستند.
بر اساس قانون، خط هوايي موظف است در پروازهايي كه بيش از سه ساعت تاخير داشته باشند، امكانات پذيرايي، حمل‌ونقل و اسكان مسافران را فراهم كند. اما گفته مي‌شود كه اگر مسافر خارجي در پرواز وجود داشته باشد، ايرلاين‌ها مسووليت ارايه اين خدمات را به عهده مي‌گيرند اما در مورد مسافران ايراني اين كار انجام نمي‌شود.
سازمان هواپيمايي كشوري در توجيه تاخيرها و لغو پروازها همچنان به دفاع از ايرلاين‌ها پرداخته و بهانه «تحريم‌هاي صنعت هوايي» را آورده است. اين يكي از ده‌ها مشكلي است كه مي‌تواند در بروز تاخيرها و لغو پروازها اثرگذار باشد. با اين همه، برخي كارشناسان معتقدند كه چنين توجيهي مورد قبول نيست و بخش زيادي از آمار ارايه شده تاخيرها و لغو پروازها در بازه‌اي رخ داده كه تحريم‌ها از صنعت هوانوردي ايران برداشته شده بود.
جزييات تاخيرها
سامانه رصد و پايش تاخيرهاي پروازي (پروازنما) جزيياتي خواندني از تاخير و لغو پروازها ارايه كرده است. نخستين نكته‌اي كه در اين گزارش به چشم مي‌خورد، اعداد و ارقام بزرگي از لغو يا تاخير در پروازهاست. چنانكه گزارش شده در 9 ماه ابتدايي سال گذشته، 6هزار و 929 پرواز «لغو» و هزار و 802 پرواز نيز با تاخيري بيشتر از 4 ساعت انجام شده‌اند. بنابراين اگر متوسط تعداد مسافران هر پرواز 100 نفر باشند، ايرلاين‌ها ملزم به پرداخت حدود 84.3 ميليارد تومان جريمه به مسافران بوده‌اند. اين رقم بر اساس نرخ مصوب در آيين‌نامه حقوق مسافر تدوين شده از سوي سازمان هواپيمايي كشوري برآورد شده است. اينكه چه تعداد از مسافران توانسته‌اند در پي تاخير و لغو پروازها از ايرلاين جبران خسارت كنند، منتشر نشده است. آن‌گونه كه پايگاه خبري حمل و نقلي «تين نيوز» گزارش داده در فروردين ماه سال گذشته 958 پرواز لغو شده و 67 پرواز تاخير بيش از 4 ساعته داشته است كه شركت‌هاي هواپيمايي داخلي براي جبران خسارت وارد شده به مسافران، ملزم به پرداخت 10 ميليارد و 510 ميليون تومان بوده‌اند.
در ارديبهشت‌ماه عدد لغو پروازها اندكي كاسته شده و به 881 پرواز رسيده و 671 پرواز نيز با تاخير بيش از 4 ساعته انجام شده است. اين اعداد، ايرلاين‌ها را ملزم به پرداخت 10 ميليارد و 570 ميليون تومان جرايم پروازي به مسافران مي‌كند.
اين آمار در خردادماه از 565 پرواز لغو شده و 120 پرواز با تاخير بيش از 4 ساعت حكايت دارد. بنابراين در اين ماه نيز ايرلاين‌ها بايد 6 ميليارد و 850 ميليون تومان خسارت به مسافران مي‌دادند. البته در اين ماه به دليل هك شدن تابلوهاي فرودگاهي، حدود 22 درصد از داده‌هاي تابلوهاي پروازي از دسترسي خارج شده است. در تيرماه نيز جمعا 726 پرواز لغو شده و 219 پرواز نيز با تاخير بيش از 4 ساعت انجام شده‌اند. بر اساس اين آمار شركت‌هاي هواپيمايي ملزم به پرداخت 9.45 ميليارد تومان خسارت بوده‌اند. در مردادماه جمعا 745 پرواز لغو شده است و 270 پرواز تاخير بيش از 4 ساعت داشته‌اند كه برآورد شده كه شركت‌هاي هواپيمايي ملزم به پرداخت 10 ميليارد و150 ميليون تومان جرايم پروازي به مسافران بوده‌اند. در شهريورماه جمع لغو پروازها به 853 رسيده و 125 پرواز نيز تاخير بيش از 4 ساعت انجام شده است كه بر اساس آن ايرلاين‌هاي داخلي موظف به پرداخت 9 ميليارد و 780 ميليون تومان خسارت بوده‌اند. در مهرماه رقم لغو پروازها به 672 رسيده و 109 پرواز نيز با تاخير بيش از 4 ساعت انجام شده‌اند كه بر اساس آن ايرلاين‌هاي داخلي موظف به پرداخت 7 ميليارد و 810 ميليون تومان خسارت بوده‌اند. در آبان ماه جمع لغو پروازها به 608 پرواز رسيده است و 73 پرواز نيز با تاخير بيش از 4 ساعت انجام شده است كه بر اساس آن ايرلاين‌هاي داخلي موظف به پرداخت 6 ميليارد و 810 ميليون تومان خسارت بوده‌اند. سرانجام در آذرماه جمعا 489 پرواز لغو شده كه 47 پرواز تاخير بيش از 4 ساعت داشته است كه بر اساس آن ايرلاين‌هاي داخلي موظف به پرداخت 5 ميليارد و 360 ميليون تومان خسارت بوده‌اند.
بي‌اطلاعي مسافران
در حالي شركت‌هاي هواپيمايي و مديران صنعت هوايي تحريم‌ها را علت اصلي تاخيرهاي پروازي مي‌دانند كه بررسي گزارش‌هاي جهاني نشان مي‌دهد حدود 30 درصد تاخيرها به مديريت ايرلاين وابسته است. از سوي ديگر بيشتر علت تاخيرها در كشور به دليل دير رسيدن هواپيما، مديريت ايرلاين، سيستم حمل‌ونقل هوايي، آب‌وهوا و مسائل امنيتي بوده است.
سازمان هواپيمايي كشوري به عنوان متولي مديريت پروازي در ايران، تاكنون پاسخ روشني به اين سوال نداده كه چه مقدار از اين جريمه به چه كساني پرداخت شده است. تلاش خبرنگار «اعتماد» براي تماس با سخنگوي اين سازمان و دريافت اظهارنظر از هر يك از مديران سازمان هواپيمايي كشوري نيز در اين باره ناكام ماند و سوالات ما بي‌پاسخ گذاشته شد.
از سوي ديگر بسياري از مسافران هوايي به حقوق خود در صورت تاخير و كنسلي پرواز آگاهي ندارند يا اينكه زماني كه به دنبال حقوق خود مي‌روند، ايرلاين‌ها به روش‌هاي مختلف از پرداخت آن سر باز مي‌زنند. اين در حالي است كه مطابق دستورالعمل حقوق مسافر سازمان هواپيمايي كشوري، پروازهاي داراي تاخير بالاتر از ۴ ساعت مشمول جرايم سنگين‌تري مي‌شوند.
ايران‌اير در رده دوم
فارغ از ايرلاين‌هاي خصوصي و شبه دولتي كه در عرصه حمل و نقل در ميان 16 ايرلايني كه در گزارش سامانه رصد و پايش تاخيرهاي پروازي مورد بررسي قرار گرفته، هواپيمايي ملي ايران، ايران‌اير در جايگاه بسيار نامناسبي از نظر ميزان تاخيرها و لغو پروازها قرار دارد. در 9 ماهه ابتداي سال گذشته، ميانگين ميزان تاخيرها در اين ايرلاين با توجه به 21 هزار پروازي كه انجام داده نزديك به 29 دقيقه براي هر پرواز بوده است. 7 درصد از پروازهاي اين ايرلاين كه به نوعي مهم‌ترين ايرلاين كشور محسوب مي‌شود نيز «لغو» شده است. اين عملكرد فقط كمي با بردترين عملكرد ايرلاين‌ها يعني ايرلاين بخش خصوصي «آتا» فاصله دارد كه ميانگين تاخيرهاي آن 35 دقيقه است و 7.5 درصد لغو پرواز داشته است. ايران‌اير در 9 ماه ابتدايي سال گذشته هزار و 467 پرواز خود را لغو كرده كه در اين زمينه نيز رتبه دوم ميان ايرلاين‌هاي كشور را داراست.