بنزين و تلفات جاده‌اي
علي‌رضا اسماعيلي
شرايط كلان زيرساخت‌هاي حمل و نقل در ايران باعث شده مسيري كه ما در طول سال‌هاي گذشته طي كرده‌ايم در قياس با بسياري از كشورهاي جهان، مسيري منحصر‌به‌فرد باشد. وقتي از چند دهه قبل در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته، شعار «خودروي ارزان، سوخت گران» مطرح و اجرايي شد، اين طرح روي يك ساختار مشخص و حساب شده به اجرا در آمد و عملا بخش زيادي از اهداف آن محقق شد، در ايران اما نه تنها اين شعار راه به جايي نبرده كه حتي گران شدن سوخت نيز نمي‌تواند اثرگذاري قابل توجهي داشته باشد. سابقه اجراي طرح افزايش قيمت بنزين در طول سال‌هاي گذشته نشان داده كه هر چند اين تصميم مي‌تواند در روزها و هفته‌هاي نخست يك شوك به برنامه سفرهاي درون و برون‌شهري وارد كند، اما در نهايت اين اتفاق تاثيري بلندمدت نمي‌گذارد و مردم و مسافران خود را با شرايط جديد وفق مي‌دهند. هر چند آمار بالاي تلفات جاده‌اي در ايران بحثي گسترده است كه براي تحليل و بررسي آن بايد عوامل مختلف را رصد و ميزان نقش آنها را ارزيابي كرد، اما موضوع قطعي رابطه مستقيم ميان تعداد سفر و تصادفات جاده‌اي است، به اين معنا كه هر قدر سفر كاهش پيدا كند، تصادفات نيز پايين خواهند آمد و افزايش قيمت سوخت يكي از مولفه‌هايي است كه مي‌تواند بر كاهش تعداد سفر با خودروهاي شخصي اثر گذاشته و باعث پايين آمدن آمار آن شود. موضوعي كه هر چند در ايران براي چند هفته و در مدتي كوتاه اثرگذار است، اما در نهايت باز مسافران ترجيح مي‌دهند سراغ خودروهاي شخصي‌شان بروند. علت اين تصميم بسيار مشخص است و در واقع پس از يك تحليل منطقي و محاسبه ساده صورت مي‌گيرد. در حمل و نقل درون‌شهري اگر حساب كلانشهرهايي مانند تهران را جدا كنيم، بسياري از شهرهاي كوچك، عملا حمل و نقل عمومي به مفهومي كه ...
بتواند فرد را از محل زندگي‌اش به محل كارش برساند، وجود ندارد. حتي در شهري مانند تهران نيز امكانات تا حدي نيست كه به وسيله آن تمام دغدغه شاغلان و افرادي كه در طول روز تردد مي‌كنند را برطرف كند. در حمل و نقل برون‌شهري نوع تحليل متفاوت است. از سويي در شرايط فعلي براي بخش قابل توجهي از جامعه امكان سفر هوايي وجود ندارد و شبكه ريلي ايران نيز جز در چند محور اصلي، هنوز راهي طولاني تا پوشش تمام مسير‌هاي مسافرت دارد. از اين‌رو مسافران با يك ارزيابي ساده به اين نتيجه مي‌رسند كه حتي پس از گران شدن بنزين نيز همچنان استفاده از خودروي شخصي بهترين گزينه براي سفر خواهد بود. در كشورهاي توسعه‌يافته حمل و نقل عمومي ارزان، در دسترس و راحت است و زيرساخت‌هاي آن نيز وجود دارد، اما ما براي سفر با حمل و نقل عمومي بايد يك‌بار هزينه انتقال به ترمينال، يك هزينه انتقال از مقصد به محل استقرار و يك هزينه حمل و نقل درون‌شهري در مقصد سفر را بپردازيم و وقتي يك خانواده چند نفره مجموعه هزينه‌هاي اين سفر را ارزيابي مي‌كنند، در نهايت باز به استفاده از خودروي شخصي مي‌رسند و در چنين فضايي است كه تاثير بنزين بر تلفات جاده‌اي هيچ‌گاه طولاني مدت و عميق نبوده است.