ثبت جهاني شروع كار است
يحيي رحمتي
كاركرد ثبت جهاني در حوزه صنايع دستي، پيش از هر چيز حفظ ارزش‌هاي منطقه‌اي يك محصول است. يك اثر چه هنري باشد، چه تاريخي و چه برساختي كه ريشه در يك اقليم دارد، بخش مبدا جغرافيايي اثر را هم مطرح مي‌كند و كاركرد ثبت حافظه‌اي آن جغرافيا و اثر را در كنار هم دارد. اما آنچه اهميت بسيار دارد اين است كه به واسطه تفاوت‌هايي كه هم در نقاط مختلف جغرافيايي و هم تفاوت كيفيت و نوع ساخت آثار وجود دارد، ثبت اين شهرها و آثار مي‌تواند عرق منطقه‌اي را هم براي حفظ اين محصولات به جوش آورد و اين همراه مي‌شود با احياي برخي مراسم، سنت‌ها و آدابي كه در پس‌زمينه ساخت هر يك از اين آثار در نقاط مختلف وجود دارند. مردم منطقه به نوعي مجاب مي‌شوند تا براي حفظ ارزش‌هاي فرهنگي و تاريخي آن محصول در منطقه زيست‌شان تلاش بيشتري كنند. اما سواي از تمامي كاركردها و آثاري كه نفس ثبت جهاني صنايع دستي دارد، بايد در مورد مرحله بعدي آن هم صحبت كرد. ثبت يك شهر و منطقه جغرافيايي پايان كار نيست بلكه شروع كار است. شايد اشتباه ما همواره اين بوده است كه وقتي اثر يا منطقه‌اي را به ثبت رسانده‌ايم اين نوع نگاه بوده كه كار به پايان رسيده است. بله! خيلي خوب است كه در به ثبت رساندن آثار فرهنگي و تاريخي و هنري‌مان ركورددار باشيم اما آنچه اهميت زيادي دارد اين است كه براي اين تعداد بالاي آثار و مناطق ثبت‌شده‌مان چه برنامه‌اي داريم؟ چه افق و چشم‌اندازي براي حفظ و توسعه آنها پيش‌بيني كرده‌ايم. خلأ ما در اين بخش محسوس است و بايد روي آن كار شود. بايد مديريت‌هاي محلي هم مجاب به همكاري و ورود به چرخه حفظ و توسعه شوند چون اگر قرار باشد ميراث فرهنگي به عنوان تنها نهاد مسوول در اين حوزه فعال باشد تا پيش از اين هم فعال بود اما آن روند قبلي پاسخگوي اين موضوع نبوده است. هنر اين خواهد بود كه از اين توان ثبت و موقعيت بتوانيم فرصتي ايجاد كنيم تا مديريت‌هاي منطقه‌اي و شهري براي توسعه كار وارد عمل شوند. يك بعد اين توسعه حتما بعد معيشتي و ايجاد اشتغال آن است. صنايع دستي به لحاظ هنري جزو هنرهاي كاربردي هستند نه هنرهاي تزييني. يكي از اشتباهاتي كه انجام مي‌شود قرار دادن اين محصولات در زمره هنرهاي تزييني است كه ظلم مضاعفي را به اين هنر و صنعت وارد مي‌كند و دايره شمول مصرف‌كننده و مخاطبان آنها را محدود مي‌كند. براي همين است كه به نظرم تعداد كم يا زياد ثبت اصل موضوع نيست و هرچند بايد بابت ركورد زدن در ثبت جهاني شهرهاي صنايع دستي تشكر كرد اما بايد بدانيم كه در چشم‌انداز برنامه‌اي‌مان قرار است از اين ميزان ثبت و اين ركورد چگونه بهره‌برداري كنيم.