تركيه، اروپا و روسيه
سعيد عابدپور
سياست خارجي تركيه از جمله مداخله در سوريه و گسيل آوارگان به مرزهاي يونان با دشواري بسياري اقتصاد امنيت اين كشور و ساير كشورها را درگير خود كرده است. روسيه و تركيه هر چند به توافقي درباره آتش‌بس در ادلب و تاكيد بر روند حل سياسي (تركيه- ايران- روسيه) مبتني بر مذاكرات آستانه و كمك‌هاي انسان‌دوستانه دست يافتند، اما مسكو هيچ اعتمادي به اردوغان ندارد. روس‌ها معتقدند كه اردوغان بارها عهد‌شكني كرده است. منظره اتوبوس‌هاي پناهجويان ساكن تركيه براي انتقال آنها تا مرز يونان و درگيري آنها با پليس يونان براي ورود به اين كشور همه روزه ديده مي‌شود. اردوغان علاوه بر استفاده از آوارگان به عنوان اهرمي براي فشار بر اروپا، در تكاپو براي جذب كمك‌هاي امريكاست. سفر حولسي آكار و حكان فيدان به امريكا و ديدار با مقام‌هاي آن كشور دستاورد چنداني براي اردوغان نياورده است. سفر اردوغان به بروكسل و ديدار با مقام‌هاي اتحاديه اروپا شايد تا حدي گره از كار فروبسته تركيه بگشايد، ولي به نظر مي‌رسد دو طرف زبان يكديگر را نمي‌فهمند. اروپا مي‌گويد آوارگاني كه اردوغان از آنها سخن مي‌گويد، سوري نيستند، بلكه بيشتر از ساير كشورهاي خاورميانه و آفريقا هستند. اردوغان مي‌گويد كشور وي براي اقامت نزديك به 4 ميليون آواره نياز به حمايت جدي مالي دارد، نه يك ميليارد يورو. پيشنهاد يك ميليارد يورويي اتحاديه اروپا بيشتر به رشوه مي‌ماند. طي دو هفته گذشته قواي نظامي و پليس يونان موفق شده‌اند مانع از ورود 38 هزار مهاجر بشوند. نيروهاي نظامي تركيه در برخي نواحي مرزي با يونان، شبانه اقدام به تخريب حايل مرزي مي‌كنند تا راه را براي آوارگان بگشايند. حتي تبديل آتش به صورت محدود بين قواي يونان و تركيه گزارش شده است.
تركيه درصدد تحميل آوارگان به اروپاست و اين نخستين‌بار نيست. اردوغان تهديد كرده در صورت عدم تمكين اروپا، دروازه‌‌ها را براي صدها هزار آواره مي‌گشايد. او مي‌گويد اتحاديه اروپا بر توافق سال 2016 پايبند نبوده. بر اساس آن توافق تركيه متعهد به كنترل مرزهاي خود با يونان در قبال دريافت شش ميليارد يورو كمك مالي بود. همچنين طرح صدور عدم رواديد براي مسافرت شهروندان تركيه به كشورهاي اتحاديه اروپا اجرا نشد. اتحاديه اروپا اردوغان را به ايجاد بحران آوارگان و استفاده از آنها به عنوان فشار جهت اخذ امتيازات متهم مي‌كند. يوهانس هان، كميسر توسعه اتحاديه اروپا مي‌گويد اردوغان از تنش در مرزها براي پوشاندن مشكلات داخلي خود از قبيل وضعيت مالي غيرمتعادل يا شكست در انتخابات آنكارا و استانبول استفاده مي‌كند. با همه وجود، به نظر مي‌رسد خانم آنگلا مركل صدراعظم آلمان و استف بوك وزير امور خارجه هلند اعلام كرده‌اند كه آماده حمايت از تركيه براي ايجاد منطقه امن انسان‌دوستانه در حومه ادلب هستند. اتحاديه اروپا به چيزي قول مي‌دهد كه مربوط به آن نيست بلكه جزو خاك سوريه است. هانس نيز تاكيد كرده مبلغ 500 ميليون يورو به آنكارا خواهد فرستاد ولي اگر اردوغان اجازه ندهد پول به لبنان يا اردن ارسال خواهد شد. دولت كنوني يونان به رياست ميتسوتاكيس خلاف دولت قبلي تمايل بيشتري براي حل مساله آوارگان با تركيه دارد، ولي اين دولت حاضر به تسليم در مقابل سياست «استفاده ابزاري اردوغان از آوارگان» نيست. يونان به دليل انبوه زياد آوارگان در خاك خود كه بالغ بر يك‌صد هزار نفر است، با مشكلات بسياري روبه‌رو است. بنابراين هرگونه تصميم درباره ورود آوارگان از تركيه به يونان بايد با هماهنگي اتحاديه اروپا بوده و يونان صرفا مسير ترانزيتي براي آوارگان باشد. در صورت تداوم فشار آوارگان به يونان، احتمال زيادي براي بروز فجايع در مرز يونان با تركيه وجود دارد. در صورت ايجاد منطقه امن در حومه ادلب سوالات زيادي مطرح مي‌شود. مساله نخست غيرقانوني بودن حضور ارتش تركيه در سوريه است. مساله دوم بحث خلع سلاح گروه‌هاي مورد حمايت ارتش تركيه در ادلب است. تركيه در چارچوب مذاكرات آستانه مي‌تواند نقش مهمي در خلع سلاح تدريجي منطقه ادلب داشته باشد و هرگونه تاخير به ضرر بيشتر تركيه است. راه‌حل منطقه ادلب نياز به مشاركت اتحاديه اروپا با حكومت سوريه، روسيه و ايران دارد. مشخص نيست بعد از پرداخت كمك‌هاي مالي به اردوغان او به قولش در كمك به منطقه امن انسان‌دوستانه وفادار بماند يا تلاش بكند از پوشش منطقه امن انسان‌دوستانه در حومه ادلب براي تقويت نيروهاي شورشي تروريست استفاده كند.