آمار دقيق بدهيم
عباس عبدي
در هفته پاياني سال 1399 يادداشتي در «اعتماد» نوشتم با عنوان «يك نظرسنجي مفيد» كه توصيف و تحليل نظرسنجي پژوهشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از مردم ايران درباره كرونا بود. يكي از مهم‌ترين فرازهاي آن تخمين تعداد فوتي‌هاي ناشي از كرونا بر اساس پاسخ به يكي از پرسش‌هاي اين نظرسنجي بود. نوشته بودم، تا آن تاريخ حداقل 150 هزار نفر فوتي كرونايي داشته‌ايم كه ۲.۵ برابر رقم رسمي است. طرز محاسبه اين عدد را نيز توضيح داده بودم. هر كس با قدري آشنايي و دقت متوجه منطق محاسبه بنده مي‌شد. ضمن اينكه پيش‌تر نيز اين تفاوت در دو آمار محاسبه و منتشر شده بود و تاكنون نيز حداقل دو تن از مقامات ستاد كرونا به صراحت گفته‌اند كه تعداد واقعي مرگ و مير ۲.۵ تا 3 و حتي 4 برابر آمار رسمي است كه رقم درست همان ۲.۵ برابر است. ممكن است در آينده اين رقم تغيير كند، ولي فعلا همين حدود است. در هفته گذشته متني از طرف پژوهشگاه وزارت ارشاد منتشر شد كه هدف آن توضيح چگونگي محاسبه اين رقم و توجه مسووليت آن به اينجانب بود كه دقيق و درست نوشته شده بود و البته چيزي اضافه بر توضيحات يادداشتم درباره نظرسنجي نبود ولي قدري عجيب بود كه چرا چنين توضيح واضحاتي داده شده است؟ كاشف به عمل آمد كه از طرف دست‌اندركاران مبارزه با كرونا مورد سوال واقع شده‌اند كه اين تخمين چگونه محاسبه شده است؟ پاسخ اوليه پژوهشگاه نيز مشكل آنان را رفع نكرده، لذا مجبور شده‌اند پاسخ جديدي داده و آن را منتشر كنند. تحليل بنده اين بود كه آنان خودشان به خوبي مي‌دانند كه اين تخمين به نسبت دقيق و درست است (با خطاي اندك) لذا تعجب كرده‌اند كه چگونه از روي نظرسنجي به دست آورده‌اند.
عباس عبدي
مشكل اصلي مسوولان مبارزه با كرونا اين است كه اگر به جاي تمركز بر اين انتشار داده‌هاي نادرست كه دير يا زود حقيقت آنها آشكار مي‌شود، مي‌كوشيدند كه اطلاعات درستي در اختيار مردم قرار دهند، امروز وضع بهتري در ماجراي كرونا داشتيم. آنچه به عنوان يك ناظر متوجه نمي‌شوم، اين است كه اولا، پنهان‌كاري در آمار فوتي‌هاي كرونا ممكن نيست و خيلي سريع برملا خواهد شد و نتيجه آن آبروريزي است و دنيا هم فريب ارقام رسمي را نخواهد خورد. ثانيا، اين كار نه تنها هيچ سودي براي مقابله با كرونا ندارد، بلكه زيان‌بار هم هست و بخشي از پايين بودن حساسيت مردم نسبت به كرونا، ناشي از پايين‌تر اعلام شدن آمار رسمي است. به ويژه هنگامي كه اين آمار رسمي با داده‌هاي امريكا، انگلستان، فرانسه و ايتاليا مقايسه مي‌شود، مردم گمان خواهند كرد كه وضع ما بهتر است، در حالي كه اصلا چنين نيست.
اين نوع ارايه آمار رسمي فقط براي خودفريبي و توجيه كارآمدي مديريت كرونا مناسب است، بدون آنكه افراد مطلع فريب آن را بخورند. اين نمونه‌اي است از سياست رسانه‌اي و رسمي در مواجهه با كرونا. ارايه آمار صحيح از كرونا و فوتي‌هاي آن بهترين فرصت براي بازسازي بخشي از اعتماد از درست رفته بود. متاسفانه اين فرصت تبديل به تهديد شد و با اصرار عجيب به ارايه آماري كه هيچ ريشه‌اي در واقعيت ندارد، اين بي‌اعتمادي را افزايش دادند و اتفاقا در نظرسنجي‌ها نيز اين بي‌اعتمادي از سوي مردم اظهار شده است. مي‌گويند يك نفر به شكل بدي عادت به كش رفتن هر چيزي داشت. يك بار رفته بود چند كيلو انگور بخرد. فروشنده تعدادي سنگ معادل آن چند كيلو را روي يك كفه ترازو ريخته بود و هر گاه خم مي‌شد تا خوشه انگوري را برداشته و در كفه ديگر بگذارد، خريدار برحسب عادت، يكي از آن سنگ‌هاي بي‌ارزش را كش مي‌رفت. خوب! اين به زيان خودش بود، ولي چون ترك عادت موجب مرض است، انجام مي‌داد. ارايه آمار نادرست از فوتي‌هاي كرونا و حساسيت غيرمعقول به يادداشت‌هايي كه حقيقت را بيان مي‌كند، جز اينكه خلاف اخلاق است، خلاف عقل هم هست، زيرا حساسيت همگان از جمله دست‌اندركاران حكومتي را نسبت به خطرات كرونا كم كرده است. اين نحوه آمار دادن، شبيه آن برداشتن از سنگ‌هاي ترازو است.
اين نوع پنهان‌كاري دير يا زود برملا مي‌شود. دو روز پيش رييس ستاد كروناي تهران، آمار مرگ و مير روزانه تهران را ۷۰ نفر اعلام كرد ولي ستاد كرونا اين رقم را براي كل كشور ۱۹۳ نفر يعني كمتر از سه برابر تهران اعلام كرد در حالي كه تقريبا همه استان‌ها قرمز است و جمعيت كشور نيز بيش از ۹ برابر تهران است و احتمالا فوتي‌هاي كرونايي كشور بايد ۶ تا ۷ برابر تهران باشد.
پنهان‌كاري موجب شده كه آمار مرگ و مير ثبت احوال در 6 ماه دوم سال 1399 نيز منتشر نشود!! تا كي مي‌توان پنهان‌كاري بيهوده كرد. به سر مناره اشتر رود و فغان برآرد/ كه نهان شدستم اين جا مكنيدم آشكارا!
بياييد شجاعت به خرج دهيد و يك كميته مستقل تشكيل داده تا آمار واقعي فوتي‌هاي كرونا را محاسبه و به اطلاع عموم برسانند و از اين پس نيز براساس رويه‌اي كه نزديك به آمار واقعي باشد، اطلاعات بدهيد.