اتحاد بين هند و غرب و ...

اخيرا اجلاس گفت‌وگوي امنيتي چهارجانبه قدرت‌هاي اصلي منطقه ايندو-پاسيفيك، كشورهاي ايالات متحده امريكا، استراليا، ژاپن و هند را گردهم آورد. بدون شك از اين اجلاس به عنوان رويدادي ياد مي‌شود كه در آن هند طرف خود را به‌ طور قطعي انتخاب كرد. دهلي‌نو در مواجهه با قدرت انكارناپذير چين، سرانجام از استقلال تاريخي استراتژيك خود دست كشيده و تصميم به نزديكي به غرب گرفت. پيمان امنيتي و گفت‌وگوي چهارجانبه كه در سال 2007 توسط ژاپن آغاز شد و تحت عنوان «كواد» نيز شناخته مي‌شود، به دليل عقب‌نشيني استراليا و مواضع محتاطانه اين كشور نسبت به تنش‌هاي افزاينده بين ايالات متحده و چين در اقيانوس آرام به مدت 10 سال مسكوت باقي مانده بود. با توجه به سياست‌هاي ضدچيني دو رهبر پوپوليست، دونالد ترامپ و نارندرا مودي، اين پيمان از سال 2017 مورد توجه مجدد قرار گرفت. از نظر نخست‌وزير هند، اجلاس 2021 بلوغ سازمان و مهم‌تر از همه ضرورت عملياتي كردن آن در برابر چالش‌هاي مطرح شده توسط چين است. چهار كشور در پايان اجلاس متعهد شدند كه در زمينه‌هاي اقتصادي، امنيت دريايي، فناوري اطلاعات و همچنين تامين واكسن براي جنوب شرق آسيا با يكديگر همكاري كنند. هدف راهبردي اين طرح‌ها بيش از هر چيز تبديل هند به يك هم‌پيمان استراتژيك براي ايالات متحده و متحدانش در منطقه در راستاي رهايي از وابستگي به چين است. بنابراين، اين اجلاس اولين تعامل هند در مجموعه‌اي از معاهدات و سازمان‌هاي چندجانبه به رهبري غرب خواهد بود. در اكتبر 2020 دهلي‌نو در اجلاس «پنج چشم» براي اتحاد سرويس‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده، بريتانيا، استراليا، كانادا و نيوزيلند شركت كرد. اين كشورها به ويژه علاقه‌مند به افزايش همكاري با سرويس‌هاي اطلاعاتي هند هستند. قبل از ادغام احتمالي هند در 10 D گروه 10 قدرت دموكراتيك جهان كه بوريس جانسون مشتاقانه خواهان تشكيل آن است، نارندرا مودي به ‌طور ويژه به نشست G7 سران گروه هفت كشور صنعتي در لندن دعوت خواهد شد. با توجه به موقعيت ژئوپليتيك هند در نيمه دوم قرن بيستم، به نظر مي‌رسد اين تحولات نقطه عطف بزرگي باشد كه حاكي از كنار گذاشتن استقلال استراتژيك است.  

از آغاز دهه 1950 هند تحت حمايت نخست‌وزير جواهر لعل نهرو در كنار اندونزي، مصر، ايالات متحده و يوگسلاوي يكي از پيشگامان جنبش عدم تعهد بوده است. با همه اين احوال، هند با ادعاي امتناع از انتخاب بين ايالات متحده و اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي و ادغام با هر سازمان نظامي بين‌المللي، در طول جنگ سرد براي مقابله با چين به مسكو نزديك شده بود. جنگ 1962 بين چين و هند كه با يك‌سري شكست و واگذاري منطقه اقصاي چين به پكن پايان يافت، نهرو را وادار به درخواست كمك از كندي رييس‌جمهور وقت امريكا كرد. اگرچه مرگ كندي و نهرو در روند كار وقفه انداخت، اما اولين تماس آنها آغازگر صلحي بود كه تحقق آن نزديك به نيم قرن به طول انجاميد و اجلاس چهارجانبه اخير يك گام تعيين‌كننده در راستاي آن به حساب مي‌آيد.
به نظر مي‌رسد كه در دهه 1970 هند سوسياليست و رهبر جهان سوم روي سياست ضدامريكايي متمركز بوده باشد و به عمد از هرگونه همكاري اقتصادي با غرب كنار گذاشته شده بود. پايان جنگ سرد و سقوط اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي در سال 1991 آغازگر يك دوران پيچيده همراه با تعلل هند بين عدم اعتماد به غرب و ترس از قدرت چين و شكيبايي فوق‌العاده بوده است. روساي جمهور متوالي امريكا براي مقابله با چين به عنوان اولين قدرت آسيا مصمم به برقراري اتحاد با سومين قدرت بزرگ آسيا يعني هند بودند. در اوايل دهه 2000 جورج دبليو بوش اولين رييس‌جمهور امريكا بود كه نزديك‌سازي روابط استراتژيك با هند را براي رويارويي با تغييرات قاره آسيا تحت تاثير چين ضروري دانست. واشنگتن با برقراري توازن در روابط خود بين هند و پاكستان و كنار گذاشتن تمام فعاليت‌ها به نفع كشمير يا خلع سلاح هسته‌اي منطقه، اتحاد بدون قيد و شرطي به هند پيشنهاد داد. با اين وجود، هند حتي پس از بحران مالي سال 2008 كه چين به سقوط قريب‌الوقوع ايالات متحده متقاعد شده و موضع تهاجمي‌تري نسبت به كشورهاي همسايه خود اتخاذ كرد، همچنان بر افسانه خودمختاري استراتژيك خود اصرار مي‌ورزيد. 
تنها در زمان انتخاب نارندرا مودي در سال 2014 بود كه ترديدهاي تاريخي هند پايان يافت. نخست‌وزير جديد با آغاز كار خود معاهدات همكاري نظامي با ايالات متحده كه براي مدت طولاني لغو شده بودند را چند برابر كرد. رزمايش دريايي سه‌جانبه و سالانه مالابار را در سال 2015 تا ژاپن و در سال 2020 تا استراليا گسترش داد و از سال 2017 براي احياي كواد مشاركت مي‌كند. فعاليت‌هاي ديپلماتيك هند در چارچوب كشورهاي مشترك‌المنافع، اتحاديه اروپا يا مشاركت دريايي ايندو-پاسيفيك اروپاييان را به دست فراموشي نسپرده است. همچنين انتظار تقويت روابط با قدرت استعماري سابق يعني انگليس نيز مي‌رود، چنانچه قرار است ماه آينده بوريس جانسون سفري به هند داشته باشد. تمايل به نزديك كردن هند به غرب يكي از نادرترين پروژه‌هاي سياسي است كه در آن نارندرا مودي تحت سلطه ايدئولوژي فوق ملي‌گرايانه حزب خود نيست، بلكه در واقع رويكرد عمل‌گرايانه‌اي است كه فقط به منافع كشورش مربوط مي‌شود.
مطمئنا جو بايدن تلاش‌هاي آشتي‌جويانه‌اي كه توسط پيشينيان خود آغاز شده را ادامه خواهد داد. با توجه به اعتبار جمعيتي و اقتصادي هند، اين كشور نقشي اساسي در آسيا دارد. گنجاندن هند در استراتژي ايندو-پاسيفيك ايالات متحده و «كواد» در اين راستا انجام مي‌پذيرد. اما بايد ديد آيا هند به عنوان يك كشور متعصب غيرمتعهد به يك متحد قابل اعتماد تبديل خواهد شد؟ احتمالا دهلي‌نو براي كسب رضايت در زمينه سياست فوق ملي‌گرايانه خود، پشتيباني بي‌قيد و شرط را ارايه نخواهد كرد. درنهايت، قطعا اين شهروندان مسلمان هند، كشمير و پاكستان هستند كه هزينه تجديد روابط هند با غرب را خواهند پرداخت.