رويداد بزرگ مديريت مشاركتي
هوشنگ ضيايي
روز چهارم آذرماه سال١٤٠٠ما شاهد رويدادي بزرگ در عرصه محيط‌زيست كشورمان بوديم. به عقيده بسياري از كارشناسان، حاميان و عاشقان تنوع زيستي اين مرزوبوم و آنهايي كه هميشه نگران وضعيت رو به زوال منابع طبيعي كشورمان هستند بايد از اين روز تاريخي در تقويم كشورمان به عنوان روز مشاركت هاي مردمي در عرصه حفاظت از تنوع زيستي نام برد. در سال‌هاي اخير پارك ملي و ذخيره‌گاه زيست‌كره گلستان در شرايط وخيمي به سر مي‌برد، هجوم شبانه‌روزي شكارچيان و حتي ساكن شدن آنها در برخي نقاط پارك كه با تهديد و منزوي كردن محيط‌بانان همراه شد، باعث شده بود جمعيت جانوران وحشي به سرعت رو به كاهش گذارد. ساختمان‌ها و ساير اماكني هم كه تا چندي قبل‌تر براي اجراي برنامه‌هاي آموزشي مورد استفاده قرار مي‌گرفتند به اجاره افرادي درآمدند كه تنها براي تفريح و خوشگذراني به پارك مي‌آمدند و صداهاي گوشخراش در قلب پارك گاهي تا اوايل صبح ادامه داشت. در چنين شرايطي براي اولين‌بار پس از گذشت متجاوز از ٤٠ سال، قوانين و مقررات مربوط به مديريت ذخيره‌گاه‌هاي زيست‌كره كه همان مديريت مشاركتي است با تشكيل شوراي راهبري و انتخاب مديري لايق، در ذخيره‌گاه زيست‌كره گلستان به مرحله اجرا گذاشته شد. در اولين اقدام به منظور آگاهي از وضعيت موجود و اعلام شروع تغييرات در نحوه مديريت پارك، در آذرماه ١٣٩٦ برنامه آماربرداري با همكاري و مشاركت افرادي از جوامع محلي، شكارچيان، محيط‌بانان شاغل و بازنشسته، كارشناسان و ديگر داوطلبان تنظيم و پس از تعيين مسيرها و گروه‌ها به مرحله اجرا گذاشته شد. اينك كه پس از گذشت چهار سال از اجراي برنامه مديريت مشاركتي به‌رغم برخي كارشكني‌ها، منفي‌بافي‌ها و مخالفت‌ها ما شاهد تغييرات و تحولاتي شگرف كه حاصل اعتماد اقشار مختلف مردم به پاكي، صداقت و ازخودگذشتگي دست‌اندركاران اين برنامه است، هستيم. در اين روز تاريخ‌ساز يعني چهارم آذرماه سال١٤٠٠ با جمع‌بندي نتايج آماربرداري مشخص شد جمعيت گونههاي شاخص و پرچم پارك ملي گلستان (قوچ و ميش، كل و بز و مشاهده تعداد ٣ قلاده پلنگ در روز آماربرداري) كه مهم‌ترين شاخص سلامت و پويايي حيات‌وحش و زيستگاه يك منطقه هستند به نحو غيرقابل‌انتظاري از تعداد ٢٥٠٠ فرد در سال ١٣٩٦ به متجاوز از ٨٠٠٠ فرد در سال ١٤٠٠ افزايش يافته است و در فصل گاو بانگي نيز صداي مرال پس از سال‌ها غيبت مجددا در بسياري از زيستگاه‌ها شنيده مي‌شود. علاوه بر اين با گشوده شدن درهاي پارك به روي اساتيد، كارشناسان، دانشجويان و علاقه‌مندان حيات‌وحش تاكنون متجاوز از ٤٠٠ نفر در برنامه‌هاي حفاظتي و آموزشي گاوبانگي و آماربرداري از گونههاي شاخص با حضور محيط‌بانان شاغل و بازنشسته و كارشناسان خبره شركت كرده‌اند كه اين حضور نقش موثري در آموزش‌هاي عملي و تبادل اطلاعات دارد.