جايگاه نظام سلامت ايران در منطقه
پيمان سلامتي
سردبير محترم روزنامه اعتماد
باسلام، مقاله انتقادي مندرج در صفحه اول شماره 5246 مورخ شنبه يازدهم تيرماه 1401 آن روزنامه وزين با عنوان «وزير بهداشت مدعي داشتن قوي‌ترين نظام سلامت منطقه شد» بسيار ارزشمند و شايسته تقدير است. با وجود اينكه رويكرد آن مقاله، اعتراض به سخنان وزير محترم بر اساس گزارش وضعيت موجود از نگاه نهادهايي عاليرتبه همچون كميسيون بهداشت و درمان مجلس و سازمان نظام پزشكي بوده، لازم دانستم تا از زاويه‌اي ديگر و آن هم نگاه مجامع علمي به جايگاه نظام سلامت ايران در مقايسه با ساير كشورها بپردازم و عنوان كنم كه بر خلاف ادعاي آقاي وزير نه تنها ما داراي قدرتمند‌ترين نظام سلامت منطقه نيستيم، بلكه در يك روند قهقرايي در حال عقب افتادن از ساير كشورهاي منطقه‌ايم. اما چگونه مي‌توان در مقياس بين‌المللي نظام سلامت را محك زد؟ تاكنون شاخص‌هاي فراواني براي ارزيابي اين موضوع ابداع شده كه از بين آنها شاخص
Healthcare Access and Quality Index كه توسط موسسه بين‌المللي IHME طراحي شده و خود از ۳۲ نشانگر جزيي‌تر تشكيل شده از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. جالب توجه است كه هم‌اكنون چند صد نفر از محققان ايراني كه برخي از آنها از مسوولان وزارت بهداشت بوده يا هستند در امتيازدهي به اين نشانگر‌ها مشاركت داشته كه خود نشان‌دهنده جايگاه ويژه اين شاخص است. طبق آخرين ارزشيابي صورت گرفته (پيش از پاندمي كرونا) توسط اين موسسه كه در مجله معتبر Lancet نيز چاپ شده، رتبه ايران از سال 2000 به بعد در منطقه خاورميانه و شمال آفريقا نزولي شده و هم‌اكنون در ميان 21 كشور، جايگاه هفتم و به ترتيب پس از كشورهاي لبنان، قطر، كويت، عربستان، عمان، تركيه و بحرين قرار دارد.به عبارت واضح‌تر، اين مقاله به تفصيل نشان مي‌دهد كه گرچه طي ساليان گذشته ايران هم در بعضي از بخش‌هاي حوزه سلامت توفيقاتي داشته، اما بر خلاف تصور مسوولان ما، ساير كشورهاي منطقه در اين مدت بيكار ننشسته و در اين مسير رشد بسيار چشمگيري داشته‌اند.
در كنار اين مطالب لازم به يادآوري است كه متاسفانه پاندمي كرونا آنچنان سيستم‌هاي سلامت را تحت فشار قرار داده كه ارزيابي دقيق‌تر و جديدتري از اين موضوع در دست نيست.
اما پيش از گزارش Lancet، در مقاله ديگري كه حدود هشت سال پيش توسط تعدادي از پژوهشگران برجسته ايراني و خارجي از جمله معاون بهداشتي وقت وزارت بهداشت در مجله معتبر ايراني Archives of Iranian Medicine چاپ شده، رتبه نظام سلامت ايران بر مبناي دو شاخص عملكردي ديگر در ميان 20 كشور منطقه، 12 و 13 ارزيابي شده است.2
جان كلام، ضمن دعوت از خوانندگان محترم به رجوع به مقاله يازدهم تيرماه 1401 روزنامه اعتماد، يادآور مي‌شود بر مبناي شواهد علمي موجود و منتج از تحقيقات دانشمندان ايراني و خارجي كه در مجلات موثق بين‌المللي علوم پزشكي چاپ شده‌اند اين ادعا تاييد نمي‌شود.
شايسته است تا وزير محترم مستندات اظهارات خود را ارايه كنند.
منابع در روزنامه موجود است