ميانجي آرام در تهران

سارا   معصومي

هيثم بن طارق آل سعيد، سلطان عمان امروز يكشنبه هفتم خردادماه در پاسخ به دعوت سيد ابراهيم رييسي رييس‌جمهور و به منظور انجام سفري ۲ روزه به تهران سفر كرده است. هرچند كه اين سفر نخستين سفر هيثم بن طارق آل سعيد به ايران در قامت سلطان عمان است اما او پيش از اين نيز در سال ۱۳۹۶خورشيدي به عنوان نماينده پادشاه اين كشور در مراسم تحليف حسن روحاني، رييس‌جمهوري وقت شركت كرده بود. 

 نخستين سفر در قامت سلطان عمان 
هيثم بن طارق آل سعيد 69 سال سن دارد. او در ۱۱ ژانويه ۲۰۲۰ پس از درگذشت پسرعمويش سلطان قابوس و طبق وصيت‌نامه او به سلطنت رسيد. سلطان قابوس كه از سال ۱۳۴۹ پدر خود را در كودتايي آرام و بدون خونريزي كنار گذاشت و به تبعيد فرستاد، زمام امور عمان را در دست داشت. او در ۲۱ دي ۱۳۹۸ پس از يك دوره بيماري كه به سرطان روده مبتلا شده بود در ۷۹ سالگي پس از ۵۰ سال حكمفرمايي در عمان درگذشت. سلطان قابوس در ميان حكام كشورهاي عربي پرسابقه‌ترين چهره‌ها بود. اندكي پس از به قدرت رسيدن سلطان قابوس، او با شورش گروهي چپ‌گرا در ايالت ظفار عمان مواجه شد، ولي توانست با حمايت نظام سياسي وقت ايران بر آنها غلبه كند. قابوس يكي از محبوب‌ترين رهبران جهان عرب در ميان مردمانش بود. در دوره سلطنت 50 ساله او شكاف‌هاي طبقاتي و اجتماعي در عمان نسبت به ب سياري از كشورهاي عربي در سطح محدودتري قرار داشت و روند مدرن‌سازي با آسيب‌ها و محروميت‌هاي اجتماعي شديد توام نبوده است.
هيثم بن طارق آل سعيد، سلطان امروز عمان از اعضاي شناخته‌شده خاندان سلطنتي است كه چندين دهه در كابينه سلطان قابوس خدمت كرد. او در ۱۹۷۹ ميلادي در رشته برنامه خدمات خارجي دانشگاه آكسفورد (FSP) فارغ‌التحصيل شد. او پيش از اينكه به عنوان جانشين سلطان قابوس انتخاب شود به عنوان وزير ميراث و فرهنگ عمان انجام وظيفه مي‌كرد. هيثم بن طارق آل سعيد از ۲۰۰۲ ميلادي به عنوان فرستاده ويژه سلطان قابوس فعاليت داشت. معاون نخست‌وزير در امور همكاري‌ها و روابط بين‌الملل از ديگر منصب‌هاي اجرايي وي بود. او سابقه فعاليت در وزارت امور خارجه اين كشور را نيز دارد و تا عنوان قائم‌مقامي در اين وزارتخانه نيز پيش رفته بود. سلطان هيثم بن طارق همچنين به دستور سلطان قابوس مسووليت كميته «سند چشم‌انداز عمان ۲۰۴۰» و برنامه‌ريزي براي آينده عمان را برعهده داشت. جوانگرايي يكي از مهم‌ترين شعارهاي او پس از تكيه زدن بر كرسي سلطنت در عمان بود. او پس از اداي سوگند قانوني بر ادامه راه سلطان قابوس به ويژه در سياست خارجي در حكومت تاكيد كرد و در ابتداي حاكميت خود به قطر، عربستان و بريتانيا سفر كرد. هيثم بن طارق آل سعيد يك هفته پيش از سفر به تهران به قاهره، پايتخت مصر نيز سفر كرده بود. 

سايه حاشيه‌ها  بر سفر سلطان 
نام سلطنت عمان در ايران و به خصوص در افكار عمومي با عنوان ميزبان مذاكرات محرمانه ايران و امريكا و واسطه يا ميانجي در پرونده‌هاي بي‌شمار از تبادل زندانيان ايران به كشورهاي غربي تا مذاكرات احياي برجام، از تلاش براي آشتي دادن ايران با عربستان سعودي و مصر تا پذيرايي از هيات‌هاي كارشناسي ايران و اوكراين در اين اواخر گره خورده است. در چنين فضايي عجيب نيست كه هربار سخن از سفر مقام‌هاي ايراني و عماني به مسقط يا تهران به ميان مي‌آيد، گفت‌وگو درباره مسائل دوجانبه به دورترين اولويت در ذهن افكار عمومي ايران تبديل شده و كمتر تيتر رسانه‌هاي داخلي و طبعا خارجي را به خود اختصاص مي‌دهد. اين‌بار نيز در بسياري از گزارش‌هاي نوشته‌شده درباره سفر سلطان عمان به تهران كه در پاسخ به دعوت ابراهيم رييسي صورت مي‌گيرد بسياري يا او را حامل پيامي از سوي اروپا و امريكا فرض كردند يا ميانجي كه اين‌بار با كليد قفلي كه بر رابطه ايران و مصر زده شده به تهران مي‌آيد. سفر سلطان هيثم بن طارق آل سعيد به ايران با آزادي اسدالله اسدي، ديپلمات بازداشتي ايران در بلژيك و آزادي اوليويه وندكاستيل، امدادگر آزادشده بلژيكي از ايران و زمزمه‌ها درباره نزديك شدن تهران و واشنگتن به تبادل زندانيان به موازات رفع بلوكه از اموال ايران در كره‌جنوبي همراه شد. همزمان روز جمعه وزارت خارجه عراق از رايزني فواد حسين و بدر بن حمد آلبوسعيدي، وزراي خارجه عراق و عمان درخصوص مشكلات مالي ايران و امريكا به ويژه پول‌هاي ايران در بانك‌هاي عراقي خبر دادند. براساس اعلاميه اين وزارت خارجه؛ فواد حسين گفت‌وگوهاي تلفني جداگانه با حسين اميرعبداللهيان و بدر بن حمد آلبوسعيدي داشته است.
با وجود اين تحولات حاشيه‌اي، مقام‌هاي ايراني بر جنبه دوجانبه اين سفر و تكميل و تثبيت توافق‌هاي انجام‌شده در سفر رييسي به مسقط تاكيد دارند. هيثم بن طارق آل سعيد دوم خردادماه ۱۴۰۱ در مسقط ميزبان ابراهيم رييسي بود. در آن سفر ۱۲ سند همكاري در حوزه‌هاي انرژي، سياسي، حمل‌و‌نقل، همكاري‌هاي ديپلماتيك، روابط تجاري و اقتصادي، علمي، محيط‌زيست و ورزشي توسط وزراي امور خارجه، صنعت، معدن و تجارت، نفت، راه و شهرسازي و رييس سازمان توسعه تجارت ايران و همتايان عماني آنها به امضا رسيد.
به گفته حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه اسنادي براي اين سفر نيز آماده شده و قرار است به امضاي طرفين برسد. تركيب همراه سلطان در اين سفر نيز جنبه دوجانبه آن را پررنگ‌تر كرده است: «شهاب بن طارق آل سعيد» معاون نخست‌وزير در امور دفاعي، «خالد بن هلال البوسعيدي» وزير ديوان سلطنت، «سلطان بن محمد النعماني» وزير دفتر سلطاني، «بدر بن حمد البوسعيدي» وزير خارجه، «سلطان بن سالم الحبسي» وزير دارايي، «حمد بن سعيد العوفي» رييس دفتر ويژه پادشاهي، «عبدالسلام بن محمد المرشدي» رييس سازمان سرمايه‌گذاري، «قيس بن محمد اليوسف» وزير صنعت و تجارت، «سالم بن ناصر العوفي» وزير نيرو ‌و معدن و «عبدالله بن خميس الرييسي» رييس ستاد نيروهاي مسلح سلطان عمان را در اين سفر همراهي مي‌كنند. عليرضا عنايتي، مديركل خليج‌فارس وزارت امور خارجه كه به زودي به عنوان نخستين سفير جمهوري اسلامي ايران در عربستان پس از 7 سال قطع ارتباط ديپلماتيك راهي رياض مي‌شود در گفت‌وگو با ايسنا در ارتباط با سفر روز يكشنبه سلطان عمان به تهران با تاكيد بر اينكه سفر سلطان عمان به تهران علاوه بر تقويت مناسبات دو جانبه و همچنين انجام گفت‌وگوهاي منطقه‌اي در جهت اجرايي شدن توافقات صورت گرفته بين دو كشور در جريان سفر سال گذشته رييس‌جمهور به عمان است، گفت: اميدواريم در اين سفر اسناد ديگري بين دو كشور به امضا برسد. حجم تجارت و مناسبات دو كشور طي مدت اخير از يك روند صعودي برخوردار بوده چنانكه اكنون حجم تجارت دو كشور حدود دو ميليارد دلار برآورد مي‌شود.
عنايتي در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اظهارنظرهاي صورت‌گرفته در چند روز اخير در ارتباط با اين سفر آيا سلطان عمان در سفر به تهران حامل پيام خاصي است، گفت: من از اين موضوع اطلاعي ندارم و اين سفر در چارچوب روابط دو جانبه انجام مي‌شود و حتما در جريان آن طبق روال اينگونه سفرها، مقامات عاليرتبه دو كشور در مورد مسائل منطقه‌اي نيز رايزني و گفت‌وگو مي‌كنند.
به گزارش «اعتماد»، چه گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره حامل پيام بودن سلطان عمان در موضوعات مختلف از رابطه ايران با مصر تا پرونده تبادل زندانيان ميان ايران و امريكا و رفع بلوكه از اموال ايران در كره‌جنوبي يا رفع موانع پيش‌روي استفاده ايران از پول‌هايش در عراق درست باشد چه محور اصلي اين سفر بيشتر متمركز بر مسائل دوجانبه باشد اين نكته غيرقابل كتمان است كه عمان به سنت هميشگي به دور از هياهوي رسانه‌اي به ميزباني امن براي ابتكارهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي تبديل شده است. در چند ماهه اخير تلاش‌هاي مستمر مسقط براي كاستن از تنش ميان ايران و غرب (اروپا و ايالات‌متحده) ادامه داشته و در چند هفته اخير هم اين تلاش‌ها در ميدان جنبه عملياتي‌تري به خود گرفته است.