يك روز بعد از ماموريت امام خميني (ره) به مهدي بازرگان براي تشكيل دولت، در روز سهشنبه 17 بهمنماه 1357 موج مردمي در حمايت از بازرگان، در حالي به خيابانها آمدند كه تظاهرات مردم نيز همچنان ادامه داشت. با اين رخداد تاريخي طبيعتا غالب تيترهاي سه روزنامه اطلاعات، كيهان و آيندگان در 17 بهمن، نقلقولهايي از امام، بازرگان و بختيار است.
بازرگان بازرگان، حكومتت مبارك
اطلاعات با تيتر «تظاهرات عظيم به پشتيباني از بازرگان «به استقبال انتخاب نخستوزير انقلاب رفته. اين روزنامه يكي از شعارهاي تظاهراتكنندگان را هم در صفحه يك خود آورده كه ميگفتند: «بازرگان بازرگان، حكومتت مبارك».
كيهان هم تيتر يك خود را به «برنامههاي دولت موقت» اختصاص داده و در زيرتيترهاي خود وظايف دولت موقت را مواردي شامل «برگزاري همهپرسي درباره تغيير رژيم؛ برگزاري انتخابات مجلس موسسان و انجام انتخابات مجلس» معرفي كرده است.
اطلاعات هم در اين روز سخنان امام خميني در مصاحبه مطبوعاتي براي معرفي بازرگان را پوشش داده؛ امام در اين سخنان كه در مدرسه علوي ايراد شد، بازرگان را شخصي فاضل، متدين، امين به ملت، و بدون گرايش به خلاف مقررات شرعي توصيف كردهاند.
بر اساس گزارش اطلاعات، بازرگان در مصاحبه بعد از دريافت حكم نخستوزيري از امام، به سوالات خبرنگاران پاسخ داد؛ از او درباره احتمال بازداشتش از سوي دولت بختيار پرسيدند كه پاسخ داد اگر ميخواهند تهديد كنند، به چيز ديگري ما را تهديد كنند؛ اين چيز خيلي كوچكي است و اگر عملي شود، بنده شخصا خيلي ممنون خواهم شد، چون راحت ميشوم!
در اين گزارش از پوشش مراسم، همچنين قيد شده كه پس از پايان مراسم يزدي و هاشميرفسنجاني توضيحاتي درباره سخنان امام ارايه كردند؛ يزدي گفت كه در قانون اساسي ما حاكميت از آن ملت است. هاشميرفسنجاني هم گفت كه نبايد اين تصور به وجود بيايد كه امام گفتهاند مخالفت با اين دولت خلاف شرع است و عقوبت دارد؛ اعلاميههاي امام را ديدهايد كه مكررا فرمودهاند كه همه مردم در اظهار عقيده و انتقاد نسبت به دولت و رژيم در جمهوري اسلامي آزادند و هيچگونه ديكتاتوري و فشاري در مورد مخالفين نخواهد بود و اين را بارها اعلام كردهايم.
بختيار هم در واكنش به انتخاب بازرگان گفته كه در ايران تنها يك حكومت وجود خواهد داشت و اگر بازرگان تنها به حرف زدن اكتفا كند يك مساله است و اگر بخواهد دست به عملي بزند، مساله ديگري مطرح ميشود.
معرفي اعضاي احتمالي شوراي انقلاب
و كابينه بازرگان
كيهان همچنين اعضاي احتمالي شوراي انقلاب و كابينه بازرگان را منتشر كرده؛ آيتالله طالقاني، آيتالله منتظري، مهندس بازرگان، آيتالله بهشتي و چند شخصيت ديگر از افرادي هستند كه كيهان درباره حضور آنها در شوراي انقلاب گمانهزني كرده. كيهان همچنين پيشبيني كرده افرادي مانند رضا شايان، ابوالحسن بنيصدر، ابراهيم يزدي، ميناچي، ارتشبد فريدون جم و يدالله سحابي در كابينه بازرگان حضور خواهند داشت.
كيهان همچنين سخنان امام در جمع روحانيوني كه به ديدار ايشان رفته بودند را منعكس كرده؛ امام در اين ديدار گفته: يك فرد (محمدرضا پهلوي) يك مملكت را خراب كرد، او در تمام كارها در انتخاب وزير و وكيل دخالت ميكرد، چون دزد بود رفيق دزد برميگزيد؛ ملت هم آزادي نداشت و در امور دخالت نميكرد.
وضعيت بد اقتصادي مردم
آيندگان روز 17 بهمن سخناني از ابوالحسن بنيصدر درباره وضعيت بد اقتصادي مردم را منتشر كرده است. بني صدر در اين سخنان گفته است كه اقتصاد كشور تكتوليدي است، آن هم توليد نفت خام. او همچنين تاكيد كرده است كه «در نظام فعلي كار دستگاه بانكي كار دستگاه مكنده است.»
او همچنين گفته است كه وضعيت اقتصادي كشور از نظر فقر و وضعيت زندگي مردم از زمان بعد از كودتا هم به مراتب بدتر شده است. آيندگان همچنين در بخش ديگري از اين مطلب به نقل از بني صدر نوشته است: «در شرايط فعلي دولت بزرگترين مصرفكننده در اقتصاد كشور ما است، مانند مصارف اداري و نظامي و نتيجه اين مصرف تغيير الگوي مصرف در جامعه است و مردم مجبور به تبعيت از اين اسرافها هستند.»
خيز به سوي جمهوري
آيندگان همچنين در اين روز در يادداشتي با عنوان «جمهوري چيست» نوشته است كه هدف «جنبش ايران» پايان دادن به 2 هزار و 500 سال شاهنشاهي و خيز به سوي جمهوري است.
در اين مطلب با بيان اينكه «ايران پيش از اين هم يكبار ديگر به سمت جمهوري خيز برداشته بود» قيد شده است كه «اگر جمهوري اسلامي در ايران تحقق يابد رهبران جنبش ايران نخستين كساني هستند كه صفت «اسلامي» را به دنبال «جمهوري» ميآورند.
گزارش در ادامه با تشريح لغت و مفهوم جمهوري از ديدگاه فلاسفه يوناني تاكيد كرده است كه «بايد منتظر بود تا متفكران سياسي و اسلامي اجزاي جمهوري اسلامي را جزء به جزء روشن كنند.»
روايتي از محاكمه زندانيان سياسي در زمان شاه قدرت نامحدود ساواك
روز هفدهم بهمن همچنين روزنامه آيندگان در گزارشي با عنوان «در بيدادگاههاي ايران چه ميگذرد» مطلبي درباره محاكمه زندانيان سياسي در زندانهاي نظامي پهلوي را منتشر كرده و نوشته است كه اين گزارش براساس مشاهدات ميداني يك وكيل است كه از جانب انجمن بينالمللي حقوقدانان دموكراتيك در سال 1972- سال 1353- در بازديد از زندانهاي تهران به رشته تحرير در آورده است. در جمعبندي اين گزارش نوشته شده است: «زمان نگهداري زندانيان در زندانهاي ساواك نامحدود است. ساواك كاملا آزاد است و ميتواند هر كاري دلش ميخواهد با زنداني انجام دهد و از شكنجه دادن آنها و كشتن زير شكنجه ابايي ندارد. متهمان حق هيچگونه دفاع از خود ندارند چه در بازجوييهاي اوليه و چه در دادگاههاي نظامي. در اين دادگاهها مردم حضور ندارند و درباره مستندات در پرونده اصلا بحثي صورت نميگيرد و تنها چيزي كه وكلاي مدافع نگرانش نيستند سرنوشت موكلانشان است.»
پايان ماموريت اردشير زاهدي در امريكا
بولتن خبرگزاري پارس در مطلبي به نقل از احمد ميرفندرسكي، آخرين وزير امور خارجه در دوران محمدرضا پهلوي از خروج ايران از پيمان سنتو خبر داده و نوشته است: «به خدمت پارهاي از سفرا از جمله آقاي اردشير زاهدي پايان داده شد و شايعات در اين زمينه مبني بر تمديد ماموريت ايشان در امريكا صحت ندارد.»
تظاهرات در همدان
پوشش تظاهرات در همدان خبر ديگري است كه روز 17 بهمن در بولتن خبرگزاري پارس كار شده است. در اين مطلب كوتاه قيد شده است كه تظاهرات مردمي در خيابانهاي همدان با شعار «رهبر ما خميني، نخستوزير بازرگان» برگزار شد كه در اين تظاهرات هيچگونه برخوردي روي نداده است.
18بهمن 57 و مطبوعات در حال تلاش براي همگاني با سرعت تحولات
18 بهمن 1357 سرعت تحولات به اندازهاي بالا است كه مطبوعات براي پوشش آن از يكديگر سبقت ميگيرند. بازرگان كه چند روز است نخستوزير دولت انقلابي شده، شاهد حمايتهاي همهجانبه مردم و گروههاي مختلف است. در صفحه يك هر سه روزنامه معروف آن زمان - اطلاعات، كيهان و آيندگان- حمايت از بازرگان به خوبي قابل مشاهده است. روزنامهها همچنين از تظاهراتهاي گسترده مردمي در حمايت بازرگان خبر ميدهند؛ «قرار است فردا پنجشنبه هم در تهران تظاهراتي در حمايت از بازرگان برگزار شود. به همين دليل اعلام شده كه امام ديدارهاي مردمي نخواهد داشت.»
تيترهاي يك روزهاي سرنوشتساز انقلاب؛ از سرنوشت شاه تا انتظارات از دولت انقلابي
اما كيهان براي تيتر يك خود عنوان «مذاكرات پشت پرده درباره سرنوشت شاه» را انتخاب كرده است. اين گزارش به نقل از يك منبع آگاه ميگويد مذاكراتي درباره سرنوشت شاه آغاز خواهد شد كه البته آغاز اين مذاكرات به مذاكره احتمالي بازرگان و بختيار بستگي دارد.
اطلاعات هم تيتر يكي طولاني دارد: «دولت انقلابي وزارتخانهها را توسط كارمندان به دست ميگيرد» اين تيتر به نقل ابراهيم يزدي است كه در يك مصاحبه مطبوعاتي گفته شده است.
تيتر يك آيندگان به ترك ايران از سوي ژنرال هايزر مربوط است. در اين مطلب آمده كه ژنرالها به اين نتيجه رسيدهاند براي به دست گرفتن قدرت از طريق كودتا به اندازه كافي نيرومند نيستند. (آيندگان 1- هايزر)
اطلاعات و آيندگان از واكنش مثبت مطبوعات شوروي به انتخاب بازرگان به نخستوزيري انقلاب نوشتهاند. به نوشته آيندگان، پراوادا ارگان حزب كمونيست شوروي نوشته برنامه آيتالله خميني كه مورد پشتيباني تودههاي خلقي است هدفش تقويت استقلال ملي و طرد نفوذ نظامي، اقتصادي و سياسي امريكا است، اما مواضع امريكاييها متناقض است.
اطلاعات به نقل از هودينگ كارتر سخنگوي وزارت خارجه امريكا نوشته امريكا نميتواند رفراندوم عظيم خياباني ملت ايران نسبت به حضرت آيتالله در مدت اقامتشان در پاريس و پس از بازگشت به تهران را ناديده بگيرد. هودينگ كارتر در عين حال گفته كه ما از اجراي قانون اساسي در ايران پشتيباني ميكنيم و دولت بختيار را به رسميت ميشناسيم. او همچنين درباره بازگشت هايزر گفته كه احمقانه است اگر بگوييم ماموريت ژنرال هايزر در تهران كاملا رضايتبخش بوده است.
انتشار اسامي سانسورچيان
كاركنان وزارت فرهنگ و هنر هم در اطلاعيهاي كه در كيهان چاپ شده، اسامي سانسورچيان كتاب در ايران را منتشر كردهاند. در اين مطلب نوشته شده است: «سالهاست كه با سانسور بيدريغ فضاي اختناق ايجاد شده و با مثله كردن افكار و آثار روشنفكران و جلوگيري از انتشار كتابها سد راه توسعه فرهنگي بودند.»
ژنرال هايزر از ايران رفت
آيندگان در شماره روز 18 بهمن تيتر يك خود را به خبر خروج ژنرال رابرت هايزر اختصاص داده است. خبر كوتاه زير اين تيتر از دفتر تهران خبرگزاري آسوشيتدپرس تهيه شده بود: «منابع امريكايي مقيم تهران تاييد كردند ژنرال رابرت هايزر، معاون فرمانده نيروهاي امريكايي در اروپا پس از يك ماه، ايران را ترك كرد. به گفته اين منابع، هايزر براي تماسهايي با رهبران نظامي ايراني در ايران اقامت داشت و از اين رهبران نظامي خواست از رژيم بختيار حمايت كنند.»
تحليل آسوشيتدپرس از كليد قدرت انقلابيون جذب نظاميان
ادامه تفسير آسوشيتدپرس در صفحه دوم آيندگان درج شده بود. در اين تفسير، «اعضاي گارد نخبه سلطنتي» و «بقيه نيروهاي مسلح ۴۳۰ هزار نفري» وفادار به سوگند «خدا، شاه، ميهن» و نظاميان بلندپايه دستچينشده توسط شاه، همچنان كليددار قدرت خوانده شده بودند. مفسر نتيجه گرفته بود آيتالله خميني و يارانش بدون جنگ داخلي موفق به تشكيل جمهوري اسلامي نخواهند شد «مگر آنكه بتوانند نظاميان را به طرف خود بكشانند.»
در ادامه تفسير خبرگزاري بينالمللي آسوشيتدپرس از موقعيت ارتش ايران در ميانه بهمن ۵۷، آمده است: «افسران و ساير افراد نيروهاي مسلح سوگند خوردهاند حكومت شاه را حفظ كنند اما در همان حال بسياري از آنان از مسلمانان مومني هستند كه از ارزشهاي اسلامي كه اساس انقلاب آيتالله خميني است حمايت ميكنند.» احتمال كودتا و تماسهاي نزديك بين انقلابيون، نظاميان و دولت بختيار از نكات ديگر مورد اشاره در اين تفسير بود. روزنامه آيندگان همچنين از قول ارتشبد جم آورده بود: «به قانون اساسي وفادارم» و از قول تيمسار ربيعي آورده بود: «من يك فرماندهم و در سياست دخالت نميكنم.» اما محتواي مرتبط با نظاميان در اين روزنامه صبح تهران به همين چند تيتر محدود نبود؛ براي تيتر يك، سوتيتر «ِژنرالها به اين نتيجه رسيدهاند براي به دست گرفتن قدرت از طريق كودتا به اندازه كافي نيرومند نيستند»، براي تيتر دو «به پادگان لويزان دستور آمادهباش داده شد» و براي صفحه دو «دانشجويان افسري بدون سوگند به شاه سردوشي گرفتند» انتخاب شده بود.
مصاحبه تاريخي كيانوري؛ حمايت حزب توده از آيتالله خميني
يكي از مهمترين مطالب آيندگان در روز 18 بهمن، ترجمه مصاحبه نورالدين كيانوري با نيوزويك است. كيانوري، به تازگي به عنوان دبيركل جديد حزب توده انتخاب شده و به نيوزويك گفته بود: «پشتيباني ما از آيتالله خميني، يك تاكتيك موقتي نيست.»
راهپيمايي در مشهد در حمايت از بازرگان
بولتن خبرگزاري پارس در اين روز نوشته است: «به منظور تاييد و پشتيباني از نخستوزيري موقت مهندس مهدي بازرگان با انتخاب آيتالله خميني بامداد امروز بيش از يك ميليون نفر از گروههاي مختلف مردم كه يكسوم آن را زنان تشكيل ميدادند، دست به يك راهپيمايي آرام و منظم زدند.»
19 بهمن؛ عكس تاريخي همافران و حمايت مردم از دولت بازرگان
كيهان و اطلاعات روزنامههاي چاپ عصر تهران، در تيتر يك خود به راهپيمايي صبح مردم تهران پرداختند؛ اطلاعات نوشته: «مردم به بازرگان راي اعتماد دادند» كيهان هم در تيتر يك خود نوشته: ميليونها نفر به بازرگان گفتند بله
آيندگان روزنامه صبح تهران هم در تيتر يك نوشته: با به كار انداختن وزارت خارجه از طريق كاركنان اعتصابي و تعيين سفيران؛ حكومت بازرگان تقاضاي شناسايي جهاني ميكند
۱۹ بهمن سال ۵۷ پرتوي با حضور در مدرسه علوي تصوير تعدادي از همافران نيروي هوايي ارتش را از پشت و در حال اداي سلام نظامي به امام ميگيرد، عكسي كه روز بعد در صفحه اول روزنامه كيهان چاپ شد. عكس يك كيهان مربوط به حضور همافران در منزل امام و بيعت آنها با ايشان مربوط ميشود؛ در توضيح اين عكس نوشته: امروز هزاران تن از افراد نيروهاي مسلح در خيابان ايران و اقامتگاه آيتاللهالعظمي امام خميني، به طرفداري از مهندس بازرگان رژه رفتند. در اين مراسم از همه نيروها و همچنين همافران شركت داشتند و مراسم ابراز وفاداري به صورت رژه انجام شد و اصلا شعاري داده نشد. ارتشبد قرهباغي هم در دانشگاه پدافند گفته كه ارتش نبايد در سياست دخالت كند.
كيهان همچنين خبر داده كه خبرگزاري پارس از دادن خبر به راديو، تلويزيون اجتناب و آنها را تحريم كرده است.
كيهان خبري هم به نقل آيتالله هاشمي آملي دارد؛ او در تلگرامي از نخست وزيري بازرگان حمايت كرده و او را دانشمند ارجمند با سوابق درخشان و حسننيت خطاب كرده است.
عقبنشيني بختيار و به رسميت شناختن
دولت موقت
بختيار كه پيش از اين دولت موقت را به رسميت نميشناخت، از مواضعش عقبنشيني كرده و گفته كه با بازرگان تماس برقرار كرده؛ او گفته كه در بسياري از مسائل ميتواند با بازرگان به توافق برسد. دولت بختيار هم كم كم در بدنه دولت در حال از دست دادن مشروعيت است؛ كيهان خبر داده كه كاركنان 11 وزارتخانه فقط از بازرگان اطاعت ميكنند.
نامه معمر قذافي به امام خميني
كيهان نامه معمر قذافي به امام را منتشر كرده كه طي آن قذافي به امام نوشته: جز با اعلان جمهوري اسلامي انقلاب مردم ايران پيروز نيست.
پوشش اخبار خروج شريف امامي از كشور
اطلاعات هم از خروج شريف امامي نخست وزير اسبق شاه از كشور پيش از ورود امام خبر داده؛ آن هم درحالي كه شريف امامي به حكم دادگستري ممنوعالخروج بوده است. اطلاعات همچنين نوشته است كه كشورهاي تاثيرگذار بر معادلات جهاني هم كم كم به اتخاذ موضع درباره تحولات ايران ميپردازند. نايب نخستوزير چين گفته كه سياست امريكا در قبال مسائل ايران سبب شده تا شوروي نفوذ خود را گسترش دهد. شوروي هم بهشدت از چين انتقاد كرده. به نوشته اطلاعات، پراودا ارگان حزب كمونيست شوروي هم ضمن تهنيت تشكيل دولت موقت در ايران، نوشته تشكيل دولت موقت نشاندهنده عزم راسخ مخالفان به متلاشي ساختن آخرين سنگرهاي رژيم ضدملي است. وزير خارجه انگليس هم درباره تحولات ايران، اعلام بيطرفي كرده.
19 بهمن، سالگرد ماجراي سياهكل هم هست؛ كيهان و آيندگان صفحاتي ويژه سياهكل دارند.