منابع طبيعي و آب و خاك را دريابيم
سيد حميد كلانتري
هفته منابع طبيعي هر ساله فرصتي فراهم مي‌سازد تا دوستداران و علاقه‌مندان به طبيعت، محيط زيست، آب و خاك و درخت و سرسبزي؛ توجهي دوباره به اين عرصه و موضوع مهم، اساسي و زيربنايي بنمايند و از مسوولان و حافظان اين ثروت خدادادي و ارزشمند سوال و مطالبه كنند تا بگويند در سالي كه گذشت چه ميزان عرصه‌هاي طبيعت و اراضي كشور را سرسبز و چه اقداماتي براي حفظ آب و خاك و پوشش گياهي انجام داده‌اند و در مقابل به چه ميزان با تخريب عرصه‌هاي جنگل و مرتع و منابع ارزشمند آب و خاك به دليل غفلت، ناكارآمدي، سيل و باران و فرسايش زمين از دست داده‌ايم. خزانه‌داران طبيعت و محيط زيست براساس مسووليت قانوني و اجتماعي خود لازم است به مردم و البته نسل‌هاي آينده كه سهامداران اين ثروت بزرگ هستند، گزارشي از تراز اين منابع ارايه كنند و به مردم نشان دهند كه پاسداران و محافظان و امانتداران شايسته و توانايي بوده‌اند، اما متاسفانه به نظر مي‌رسد به دلايل گوناگون بيش از حفظ و احيا با تخريب منابع طبيعي و آب و خاك روبه‌رو هستيم. نمونه‌اي كه در چند روز گذشته شاهد آن هستيم تخريب‌هاي گسترده ناشي از بارندگي و پيدايش سيلاب‌هاي مخرب در جنوب استان محروم سيستان و بلوچستان است، سيلي كه در چند سال گذشته چند بار در همين منطقه آمده و تخريب‌هاي قبلي‌اش را شاهد بوده‌ايم و به دليل ضعف در پوشش گياهي عرصه‌ها و عدم انجام اقدامات موثر در اجراي طرح‌هاي آبخيزداري شاهد آن هستيم و با كمال تاسف مي‌بينيم كه چه خسارت‌هاي فراواني به عرصه‌هاي طبيعت، باغات و مزارع، قنوات و چاه‌هاي كشاورزي و خانه‌هاي مسكوني مردم ضعيف و بهسازي روستاها و راه‌هاي روستايي و بين شهري وارد شده است و مهم‌تر از آنها صدها ميليون مترمكعب آب شيرين و ارزشمند و گرانبها را كه مي‌توانست بهترين دارايي براي مردم آن مناطق باشد به همراه خاك‌هاي غني كشاورزي راهي دريا كرده است. چرا هر سال و همه مسوولان در سطوح و مسووليت‌هاي گوناگون در ضرورت توجه به احيا و توسعه منابع طبيعي و اجراي طرح‌هاي آبخيزداري براي تقويت سفره‌هاي زيرزميني و افزايش آب‌دهي قنوات و پيشگيري از پيدايش سيل‌هاي خانمان‌سوز صحبت مي‌كنند و نوعا بر اولويت اين اقدامات پيشگيرانه و اصولي تاكيد مي‌ورزند ولي باز شاهديم كه اتفاق قابل قبول و موثري نمي‌افتد و به ناچار به جبران خسارت‌هاي بيشتر به مردم و كشاورزان و تامين هزينه‌هاي هنگفت براي بازسازي راه‌ها، مسيرها، روستاها، قنوات، خانه‌ها و... پرداخته مي‌شود.
مهم‌ترين دليل شايد به اين موضوع برمي‌گردد كه كشور در اولويت‌بندي مسائل خود دچار خطاي استراتژيك مي‌شود و به جاي پرداختن به علت‌ها و راهكارهاي اصولي و عقلاني در مديريت با طبيعت، گرفتار رفتارها و اقدامات روزمره و پراكنده و محدود مي‌شود و عملا آثار آن را در آلودگي‌هاي زيست‌محيطي و هواي ناپاك كلانشهرها و بيمارهاي ناشي از اين شرايط از طرفي و از دست رفتن آب و خاك، خشكسالي، كاهش پوشش گياهي، افت سفره‌ها و در سال‌هاي اخير فرونشست زمين و خسارت‌هاي كلان و گاهي ناملموس از طرف ديگر مي‌شويم.
لازم به توجه است كه مهم‌ترين اقدام براي بازسازي و احياي منابع طبيعي و جلوگيري از تداوم فرسايش‌هاي فراوان و بهره‌وري هر چه شايسته‌تر از نعمت خداوندي باران؛ طراحي، برنامه‌ريزي و اقدام جامع، همه‌جانبه و بلندمدت با تامين اعتبارات لازم و به كارگيري همه ظرفيت‌هاي دولتي، نهادي و مردمي در اجراي طرح‌هاي آبخيزداري در همه عرصه‌ها و حوزه‌هاي آبخيز با جلب مشاركت و همراهي روستاييان، عشاير، شوراها و دهياران است.
اميد است هفته منابع طبيعي با پرداختن اصولي به مسائل اساسي منابع طبيعي و محيط‌زيست و آسيب‌شناسي موضوع در ابعاد مختلف با جلب مشاركت صاحب‌نظران و دغدغه‌مندان فرصتي براي تحول در سياست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات فراهم سازد.