چاقي را سياستگذاران بايد درمان كنند!
مرجان يشايايي
شيوع كوويد - 19 آنچنان ناگهاني و شديد بود كه بشريت را يكسره درگير خود كرد. ميليون‌ها قرباني و چندده برابر آن بيماراني كه به درجاتي متفاوت به اين ويروس مبتلا شدند و عوارضي كه هنوز ناشناخته‌اند و دست از سر مبتلايان برنداشته‌اند، نظام‌هاي بهداشت و سلامت را آنچنان به كار گرفت كه دو، سه سالي از معضلات مهم ديگر سلامت انسان غافل شدند. يكي از اين معضلات جدي چاقي است. گذشتگان ما بي‌جهت چاقي را ام‌الامراض (مادر بيماري‌ها) نخوانده‌اند. كارشناسان اعتقاد دارند چاقي باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مزمني چون فشار خون و ديابت نوع2، بيماري‌هاي قلبي عروقي و بيماري‌هاي مفصلي و نيز برخي از انواع سرطان‌ها مي‌شود و همه اينها نه تنها براي سال‌ها يك زندگي دردناك و بي‌كيفيت را به فرد مبتلا تحميل مي‌كند، بلكه سبب افزايش قابل توجه هزينه‌هاي درمان مي‌شود. به همين دليل، امروز ديگر چاقي را نه يك مشكل فردي، بلكه چالش سلامتي مي‌دانند كه منابع نيروي انساني و مالي را مي‌بلعد. عوامل متعددي براي افزايش وزن تعريف شده‌اند كه اصلي‌ترين آن جايگزين شدن غذاهاي كم‌كيفيت و فرآوري‌شده به جاي غذاهاي سالم و كم شدن تحرك در زندگي انسان شهرنشين است. براي سنين پايين‌تر نشستن چندين ساعته پاي بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌تواند از عوامل ايجاد چاقي باشد كه همه اين عوامل باز هم به نظام كلي سياستگذاري سلامت منتهي مي‌شود.
زماني چاقي بلاي كشورهاي ثروتمند بود، اما حالا چاقي دامنه خود را به كشورهاي در حال توسعه گسترانده. صندوق بين‌المللي براي توسعه كشاورزي در آخرين گزارش خود با عنوان «افزايش چاقي در كشورهاي در حال توسعه به گراني و محدوديت دسترسي به اقلام خوراكي سالم مرتبط است» مي‌نويسد، فاصله‌اي بين كشورها براي دسترسي به غذاهاي سالم در جهان وجود دارد، اما اين فاصله در داخل كشورهاي فقير بين افرادي كه توان خريدن غذاهاي سالم را دارند و آنها كه اين توان را ندارند، گسترده‌تر است. به اين ترتيب، كارشناسان عقيده دارند براي جلوگيري از چاق شدن جمعيت بايد هر چه زودتر درباره نظام دسترسي غذايي فكري اساسي كرد.
آمارها هشداردهنده‌اند: سازمان جهاني بهداشت مي‌گويد، آخرين بررسي در سال 2022 میلادی نشان مي‌دهد يك نفر از هر 8 نفر در دنيا گرفتار چاقي هستند و چاقي در بزرگسالان از سال 1990 میلادی دو برابر و دركودكان و نوجوانان 5 تا 19 سال) چهار برابر شده و درضمن 43 درصد از بزرگسالان دچار اضافه وزن هستند. در ايران هم كارشناسان سال‌هاست نسبت به شيوع نگران‌كننده چاقي هشدار داده‌اند. دكتر فريدون عزيزي، رييس پژوهشكده غدد و متابوليسم دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي در چهاردهمين كنگره بين‌المللي بيماري‌هاي غدد درون‌ريز و متابوليسم، با بيان اينكه حدود ۶۰ درصد از افراد بالاي ۲۰ سال جامعه ايراني مبتلا به اضافه وزن و چاقي هستند، مي‌گويد: «در كلانشهر تهران اين رقم به ۷۰ درصد مي‌رسد. چاقي كل بدن در خانم‌ها شايع‌تر و چاقي شكمي در مردها شيوع بيشتري دارد. اين چاقي شكمي عامل مهمي در پيدايش بيماري‌هاي قلبي و عروقي است.»
به اين ترتيب مي‌بينيم چاقي ديگر مشكل آدم‌هاي ثروتمند پا به سن گذاشته نيست، بلكه به رده‌هاي سني پايين‌تر و طبقات كم‌برخورداري كه براي تامين كالري مورد نياز خود به غذاهاي فرآوري شده ارزان‌قيمت روي آورده‌اند هم رسيده است. سازمان جهاني بهداشت چند راهكار كلي را براي مقابله با چاقي پيشنهاد داده كه از روز اول تولد شروع مي‌شود، شامل: حمايت از شيردهي مادران، قانونگذاري‌هايي براي محدود كردن بازاريابي هله‌هوله و نوشابه‌ها براي كودكان، سياستگذاري‌هايي براي نظارت بر چربي و شكر غذاهايي كه در مدارس فروخته مي‌شوند، اعمال سياست‌هايي براي قيمت‌گذاري غذاهاي سالم و از اينها مهم‌تر، اطلاع‌رساني و آگاه كردن از اهميت خوردن غذاهاي سالم و ورزش كردن و فراهم آوردن عواملي كه افراد بتوانند به آساني ورزش كنند. و باز هم مي‌رسيم به سياست‌هاي كلان كشوري!