فیلمها و رنگها
سعید هنرمند
رنگ از حیث شدت حرارت به دو دسته پایهای گرم، سرد و دسته فرعی نسبی تقسیم میشود. مناسبت این نامگذاری به دلیل مشاهبتسازی، ادراک انسان از حس انتقال توسط رنگها به حواس بینایی وی و جایگزینی آن احساس غیر قابل لمس و دشوار در شرح دادن، با آبجکتهای ملموس و پیرامونی بشر است. آنچنانکه آتش داغ و رنگ غالب آن نارنجی است، بنابراین رنگ نارنجی یک رنگ گرم است. یخهای قطبی با سایههایی که بر اثر تابش نور روی آنها ایجاد میشود آبی روشن به نظر میرسند، پس آبی روشن رنگی سرد به حساب میآید و رنگی مانند زرد خالص بسته به رنگهای همجوار خود گاهی در گروه سرد و گاهی در طیف رنگهای گرم جای میگیرد. رنگ بنفش نیز باتوجه به نسبت بهکارگیری رنگهای قرمز و آبی در آن، به همراه رنگ زرد در دسته رنگهای نسبی قرار میگیرند. رنگهای گرم شامل رنگهای قرمز، نارنجی، زرد مرکب با اندکی قرمز و بنفشی که رنگ قرمز آن بیشتر در چشم میزند. این چند رنگ در طیفهای مختلف شامل هزاران رنگ میشود. این رنگها برای بیننده یادآور سمبلهای گرماساز مانند خورشید و آتش است. رنگهای سرد سبز، آبی، بنفش دارای آبی غالب و زردی که با اندکی آبی در آمیخته شده است را در بر میگیرد و این رنگها با ترکیبات متعدد قابلیت تولید خانوادهای بزرگ از انواع رنگهای سرد را دارند. رنگهای سرد سرشار از حس سکوت و ریلکسی هستند. در سینمای تجاری رنگهای گرم در اکثر لوکیشنها و در لباس بازیگران و نورپردازی استفاده میشود. مخاطب سینمای تجاری وضوح، خوشرنگی، فضای شاد یا دستکم هپیاند را به منطق و محتوای عمیق ترجیح میدهد. در سینمای تجاری مخاطب در پی دریافت پیامهای فلسفی نهفته در لایههای زیرین فیلم نیست و سینما را به شکل ابزاری سرگرمی میبیند، بنابراین رنگ گرم مناسب روحیات و خواستههای مخاطبان سینمای گیشه است. چشم انسان رنگهای گرم را نزدیکتر از واقعیت به خود میبیند و به همین دلیل است که در معماری داخلی از این دسته رنگها برای دنج نشان دادن اتاقها و سالنهای بزرگ خانه استفاده میشود. رنگهای گرم شادی، هیجان و امیدواری را در ذهن انسان باز تولید میکنند، سه عنصری که سینمای تجاری به جهت جذب و کشاندن تماشاگر بیشتر به سالنهای سینما به شدت به آن نیاز دارد. از دیگر مولفههای رنگهای گرم میتوان حس کششی را که این دسته از رنگها در انسان تولید میکنند را برشمرد که جذبه سبب ایجاد احساس علاقه بیننده نسب به فیلم در حال تماشا میشود.
سینمای جشنوارهای معمولا سینمایی کمحرف، آرام و عمیق در عرض است. غالبا لوکیشنها و لباسهای بازیگران این دسته از فیلمها به شکلی نچرال و با کمترین میزان دستکاری انتخاب میشوند. تعداد بسیار بالایی از فیلمهای مطرح جشنوارهای در فصل زمستان فیلمبرداری شدهاند و میشوند. برف و یخبندان و فضای آبی-سفید این فیلمها همچنان برای مخاطبان این نوع از سینما جذاب هستند. سینمای هنری یا جشنواره پسند در شکل کلی آن خیلی در پی جذب مخاطب عام نیست و بعضا نظر این دسته از بینندگان نیز برای سازندگان آثار جشنوارهای محلی از اعراب ندارد. این دسته از فیلم غالبا مطابق با پارامترهای فستیوالهای مختلف تولید میشوند و داوران و منتقدین مخاطبان اصلی آن هستند. این مخاطبان هر دو در دسته افراد روشنفکر و انتلکتئول جای میگیرند و این دسته از افراد جامعه کلا با آثار هنری که مورد اقبال و سلیقه عامه است و به نوعی بازارپسند هستند، مشکل دارند، بنابراین سازندگان فیلمهای جشنوارهای که تفکری در پس طراحی هنری آن وجود دارد به صرف احتیاط و جلبنظر منتقدین رنگهای سرد را در فیلمهای خود به عنوان رنگ غالب انتخاب میکنند. رنگهای سرد منبع تولید آرامش و سبکی هستند. یکی از دلایلی که در استخرها رنگ آبی غالب است، برای ایجاد و توسعه همین حس رهایی و سبکبال شدن است. چشم انسان این دسته از رنگها را دورتر و کشیدهتر از واقعیت میبیند. این دسته از رنگها یادآور دریا، آسمان، کوههای دوردست، قطب شمال و فصل زمستان است. عناصری که یادآور پهناوری این جهان و تنهایی انسان است، شاخصههایی از زندگی انسان مدرن، که در فیلمهای هنری به کرات مورد استعمال قرار میگیرند. در سینمای کلاسیک که امکان ضبط و پخش فیلمها به شکل رنگی وجود نداشت و تصاویر به رنگ سفید، خاکستری و سیاه روی پرده سینما به نمایش در میآمدند. در این ایام فیلمسازان خوشفکر با بهرهگیری از شدت نور و سایههای اشیا و کاراکترها به مفهوم فیلمها جهت میدادند، مانند سینماگران پیرو مکتب اکسپرسیونیسم.
در سینما علاوه بر رنگهای فیزیکی روی دکورها و البسه کاراکترها، مبحث نورپردازی نیز نقشی اساسی در کیفیت رنگی فیلمها و بار معنایی آن دارد. امروز با تجهیزات پیشرفته نورپردازی حتی میتوان دیواری سفید رنگ را به رنگ دلخواه درآورد و پس از فیلمبرداری و استفاده از رنگهای فیزیکی و نورهای رنگی در مرحله پست پروداکشن نیز امکان تغییر رنگها توسط ویديو کالریستها و با کمک نرمافزارهای کامپیوتری امکانپذیر است. این دستهبندی ارائه شده فیلمها براساس رنگ، شکل جامع و شناخته شده سینما را شامل میشود. قطعا بخشی از فیلمها با تضاد رنگی و متفاوت از دستهبندیهای ذکر شده به موفقیتهای در نوع و ژانر خود رسیدهاند.