قتل عام علويان؛ سوريه در آستانه جنگ داخلي قرار دارد؟
چالش «جولاني»
حديث روشني
احمد الشرع، رييس دولت موقت سوريه روز يكشنبه و پس از چند روز درگيري كه به گفته گروه‌هاي نظارتي صدها كشته برجاي گذاشته، خواستار آرامش و وحدت شد. الشرع همچنين اين درگيري‌ها را چالش‌‌هايي قابل پيش‌‌بيني توصيف و اعلام كرد كه دولتش هر كسي را كه در مرگ غيرنظاميان نقش داشته، مورد پيگرد قانوني قرار خواهد داد. الشرع در ادامه ضمن تكرار اين ادعا كه حاميان اسد را تحمل نخواهد كرد، مدعي شد آنها فقط يك گزينه دارند و آن اينكه فورا خود را تسليم كنند. همزمان با سخنراني رييس دولت موقت سوريه، گزارش‌هايي مبني بر آغاز درگيريهاي جديد در مناطق روستايي استان‌هاي ساحلي لاذقيه و طرطوس منتشر شد، به گونه‌اي كه سرهنگ حسن عبدالغني، سخنگوي وزارت دفاع دولت موقت سوريه گفت كه نيروهايش در حال «پاكسازي» مناطق روستايي براي يافتن جنگجويان مسلح وفادار به اسد هستند. در عين حال ديدبان حقوق بشر سوريه مستقر در بريتانيا كه از سال ۲۰۱۱ در حال نظارت بر جنگ سوريه است، گزارش داد كه نيروهاي دولتي روز يكشنبه با استفاده از پهپادها، تانك‌ها و توپخانه مناطق غيرنظامي را هدف قرار داده است. در ادامه گزارش اين نهاد حقوق بشري آمده است كه از آغاز اين درگيري‌ها حدود هشتصد و سي نفر غيرنظامي و دويست و پنجاه جنگجوي علوي كشته شده‌اند. اين درحالي است كه همزمان دولت سوريه نيز مدعي است كه از پنجشنبه تاكنون ۲۳۱ نفر از نيروهاي امنيتي كشته و ۳۰۰ نفر نيز اسير شده‌اند.
انتقام راديكال‌ها از جامعه علوي
نشريه نيويورك‌تايمز با انتشار يادداشتي با تشريح خشونت‌هاي اخير در سوريه آورده كه اين درگيري‌ها كه ناظران آن را قتل عام توصيف كرده‌اند، انتقام دولت موقت سوريه از جامعه علوي است؛ جامعه‌اي كه به شكل سنتي از حاميان اسد قلمداد مي‌شود. در گزارش‌ها آمده، در جريان رويارويي‌هاي اخير، خانه‌ها سوزانده شده و افراد به‌طور اجباري آواره شده‌اند. همزمان سكوت جوامع بين‌المللي شرايط را به مراتب بدتر و پيچيده‌تر كرده است. گفتني است به ادعاي رسانه‌ها و بر اساس تصاويري كه در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شده درگيري‌ها عمدتا در استان‌هاي ساحلي رخ داده، جايي كه بخش زيادي از اقليت مذهبي علوي سوريه كه در دوران حكومت اسد بر طبقه حاكم و رده‌هاي بالاي نظامي تسلط داشتند و خانواده اسد نيز شامل آنها بود، زندگي مي‌كنند. پيش‌تر ناظران مدعي بودند كه درگيري‌ها از روز پنجشنبه در نزديكي سواحل كليد خورد؛ درگيري‌هايي كه به ادعاي ناظران در جريانش مردان مسلح علوي با حمله به نيروهاي دولتي 16 نفر را در استان ساحلي لاذقيه كشتند. در پاسخ به اين گزارش ادعايي بود كه دولت موقت نيروهاي نظامي‌اش را به لاذقيه اعزام كرد. پس از آن نيز جهان شاهد اعمال خشونت راديكال‌هاي تحريرالشام بود كه با هدف پاكسازي متحدان رييس‌جمهوري پيشين سوريه، غيرنظامي‌ها را سلاخي كردند، به گونه‌اي كه طبق اظهارات شاهدان عيني و ويديوهاي موجود، افراد وابسته به جولاني تعمدا تصاويري هولناك از سركوب و كشتارهاي جمعي در رسانه‌ها به نمايش گذاشتند. در همين راستا وب‌سايت سي‌ان‌ان با انتشار گزارشي با استناد به گفته‌هاي شاهدان عيني و بستگان كشته‌شدگان درگيريهاي اخير در سوريه آورده كه شام از زمان سقوط دولت بشار اسد شاهد بدترين موج خشونت‌‌ها بوده است. خاندان اسد كه از اقليت مذهبي علوي هستند، بيش از نيم قرن بر سوريه حكومت كردند تا اينكه در دسامبر گذشته توسط گروه‌هاي راديكال مخالف به سركردگي تحريرالشام سقوط كرد. پس از آن نيز حاكمان جديد به رهبري احمد الشرع وعده دادند كه با جامعه متنوع سوري برابر رفتار كنند. با اين همه علويها كه حدود ۱۰ درصد از جمعيت سوريه و پايگاه سنتي حاميان اسد را تشكيل مي‌دهند، هراسان بودند. به ادعاي اين خبرگزاري و مستندات موجود اگرچه بسياري از علويها از دسامبر گذشته سلاحهاي خود را تحويل داده‌اند، اما بسياري ديگر به واسطه هراس از روزهاي انتقام همچنان سلاحهاي خود را حفظ كرده‌اند. انتقامي كه تراژدي خونيني را رقم زد. به گزارش سي‌ان‌ان و به نقل از يكي از ساكنان شهر لاذقيه كه نخواست نامش فاش شود در جريان درگيري اخير افراد مسلح از خانه‌اي به خانه ديگر مي‌‌رفتند و به مردم حمله مي‌كردند، انگار كه اين كار برايشان نوعي سرگرمي بود. بشير يكي از ساكنان لاذقيه در گفت‌وگويي با سي‌ان‌ان گفت: «مردم فرار مي‌كردند و كساني كه نمي‌توانستند فرار كنند، كشته مي‌شدند.» به گفته او «اين حملات با هدف انتقام از خاندان وابسته به اسد انجام شد، اما در عمل مردم عادي قرباني شدند.» بشير در ادامه گفت: «عموي هفتاد ساله من كه استاد تاريخ بود و همسرش در خانه به طرز فجيعي به قتل رسيدند. هر دو علوي بودند و در شهر بانياس در استان غربي طرطوس زندگي مي‌كردند.»
چالش تازه جولاني!
يك منبع دولتي سوريه مدعي شده كه كشتارهاي وحشيانه اخير كه نماهايي از آن در فضاي مجازي پربازديد شده پس از آن رخ داده كه جمعيت‌هاي بزرگ و البته سازمان نيافته به مناطق ساحلي سوريه سفر كردند،
به گونه‌اي كه پيش از آغاز كشتار مردم، چندين ويديو در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد كه كاروان‌هايي از مردان مسلح را نشان داد كه با خودرو به سمت شهرهاي لاذقيه و طرطوس در حال حركت بودند. حال مشخص نيست اين ويديو دقيقا چه زماني ضبط شده است. تصاوير ديگري به صورت همزمان شرايط حاكم بر سواحل طرطوس و لاذقيه را به گونه‌اي كه ده‌ها جسد روي زمين در روستاي المختاريه را نشان مي‌دهند، نشان مي‌داد. در يكي از ويديوها، صدايي شنيده مي‌شود كه فرد مسلح قبل از شليك به جنازه‌اي كه به نظر مي‌‌رسد بي‌جان است، مي‌گويد: «اينها علوي هستند.» هر چند كه اين ويديوها تاكنون توسط هيچ يك از رسانه‌ها به‌طور قطع تاييد نشده، اما همگي صحنه‌هاي فجيع كشتار غيرنظاميان در سوريه را نشان مي‌دهد. در اين ميان ماركو روبيو، وزير امور خارجه ايالات‌متحده در واكنش به اعمال خشونت توسط حاميان دولت موقت سوريه گفت كه عاملان اين كشتارها عليه جوامع اقليت سوريه بايد مورد پيگرد قانوني قرار گيرند. ناظران نيز بر اين باورند كه آغاز اعمال خشونت‌هاي گسترده توسط عاملان دولت موقت، سوالاتي تازه و جدي را درباره رويكرد احمد الشرع مطرح كرده؛ چهره‌اي كه تلاش دارد تا از پيشينه سياسي‌اش فاصله بگيرد. گفتني است هيات تحريرالشام (HTS) كه فرماندهي عمليات عليه دولت بشار اسد را در دسامبر برعهده داشت، ريشه در شاخه سوري القاعده دارد. اين گروه هنوز توسط ايالات‌متحده و ديگر دولت‌ها به عنوان يك سازمان تروريستي شناخته مي‌شود. هر چند كه طي سال‌هاي اخير تلاش كرده تا تصويري معتدل‌تر از خود ترسيم كرده و از زمان پيروزي شورشيان وعده داده كه از اقليت‌‌هاي مذهبي و قومي سوريه محافظت كند. حال اما به فاصله‌اي كوتاه پس از قدرت گرفتن تحريرالشام در سوريه، مناطق علوي‌نشين قرباني خشونت راديكال‌هاي عضو اين جريان شدند؛ گزاره‌اي كه به نظر نشان از شكاف حاكم بر تحريرالشام نيز دارد و اگر اين شكاف ترميم نشود اين احتمال بالاست تا بعد از علويها، ديگر اقليت‌ها چون مسيحيان و ايزدي‌ها نيز قرباني‌هاي بعدي باشند.