معماي سريال مسموميت دانش‌آموزان قمي
از 9 آذر امسال تا کنون دانش‌آموزان ۱۲ مدرسه قم دچار مسموميت تنفسي شده‌اند
فاطمه كريمخان: تا عصر روز دوشنبه، هفدهم بهمن ماه، دوازده مدرسه گزارش داده‌اند كه دانش‌آموزان و در برخي موارد معلمان آنها دچار مسموميت تنفسي شده‌اند. گزارش‌هايي از دستور دادستاني قم براي بررسي موضوع وجود دارد، گزارش‌هاي فراواني از اعزام نيروهاي امدادي به چندين مدرسه براي كمك به دانش‌آموزان و معلمان وجود دارد، همين‌طور گزارش‌هايي از بستري شدن برخي دانش‌آموزان و معلمان در بيماستان‌هاي مختلف شهر قم در پي «انتشار گازي ناشناخته» در مدارس منتشر شده است. با اين حال برخي مي‌گويند تمام اينها «شايعه و فضاسازي» است، كسي مسموم نشده و اخبار دروغ است.
شايعات فراوان است، از حل كردن ماده‌اي در دستگاه آب شيرين‌كن يك مدرسه گرفته تا حضور داعش در پشت پرده ماجرا، اما اخبار تاييد شده بسيار اندك و اغلب غيرقابل راستي‌آزمايي است. از چه اخباري حرف مي‌زنيم؟ در يك نمونه، پدر يك دانش‌آموز دختر توضيح مي‌دهد: «حوالي ساعت دو و نيم، دخترم از يك شماره غريبه به مادرش زنگ زد، صدايش از دور شنيده مي‌شد و به نظر وحشت‌زده مي‌آمد، با فرياد كمك مي‌خواست. مي‌گفت در مدرسه گاز سمي منتشر شده است. وقتي به مدرسه رسيدم اطراف مدرسه و داخل آن پر از ماشين‌هاي والدين نگران و خودروهاي امدادي پليس، آتش‌نشاني و اورژانس بود. دخترم كه به شدت ترسيده بود، مي‌گفت اقلا يك نفر در مدرسه بيهوش شده است.»
از اين گزارش كوتاه روشن است كه نيروهاي امدادي گزارش‌هاي مربوط به انتشار گاز در مدارس قم را جدي گرفته‌اند و آن‌طور كه برخي مي‌گويند، اين گزارش‌ها «فضاسازي دانش‌آموزان» نيست.
اولين گزارش در مورد انتشار گاز سمي در مدرسه، در شهر قم، مربوط به روز نهم آذر ماه است. آنچه مي‌دانيم، اين است كه در جريان اين حادثه 18 دانش‌آموز دختر «هنرستان نور» راهي بيمارستان شدند. علايم اين دانش‌آموزان شامل تنگي نفس و احساس بي‌حسي در عضلات پا و دست بوده است. كسي توصيفي از اينكه بوي منتشر شده در مدرسه شبيه چه چيزي بوده، ارايه نكرده است. مجيد محبي ،سرپرست معاون درمان دانشگاه علوم پزشكي قم دو روز بعد از اين حادثه به رسانه‌ها گفته علايم دانش‌آموزان شديد نبوده، مسموميت ناشي از «مصرف» ماده خاصي نبوده و روشن است كه آنچه رخ داده يك مسموميت تنفسي است، آقاي محبي همچنين تاييد كرده كه تيم‌هايي از سازمان پدافند غيرعامل براي نمونه‌برداري از گازي كه گفته شده در مدرسه منتشر شده دست به كار شده‌اند، در روز انتشار اولين گزارش آقاي محبي از حادثه مدرسه نور، گفته شده كه نتايج تحقيقات در اين مورد بعدا اعلام مي‌شود. هر چند اين «بعد» وعده داده شده به اين زودي از راه نرسيده است.
عمده دانش‌آموزاني كه در اين حادثه مسموم شده بودند به سرعت به خانه برگشتند، چند تايي كه علايم طولاني‌تري داشتند هم بالاخره مرخص شدند و آقاي دكتر محبي تاكيد كرد كه مساله جدي نبوده. مسموميت خفيف بوده و برطرف شده است. برخي دانش‌آموزان بعد از اين حادثه چند روزي مدرسه نرفتند، مسوولان مدرسه اما اصرار داشتند كه همه چيز عادي است و دانش‌آموزاني كه غيبت كرده بودند را توبيخ كردند، به نظر اوضاع تحت كنترل بود و خبري هم از گزارش پدافند در مورد علت حادثه نبود كه براي بار دوم، همان مدرسه يك‌بار ديگر درگير گزارش انتشار گاز سمي شد. اين‌بار بيست و پنجم آذر ماه، دانش‌آموزان مي‌گويند از حوالي صبح در مدرسه بوي عجيبي را احساس كرده و به مسوولان مدرسه گفتند كه احساس خطر مي‌كنند، اما متهم شده‌اند كه مي‌خواهند از زير درس و كلاس شانه خالي كنند. حوالي ساعت دوازده و نيم همان روز «بو»ي مرموز غيرقابل تحمل شده است. اين‌بار تا ساعت دو، پنجاه و يك دانش‌آموز روانه بيمارستان شدند. هنوز كسي نمي‌گويد كه بوي منتشر شده در مدرسه شبيه چه چيزي بوده است، آيا شبيه ميوه بوده است يا موارد شيميايي يا ادويه؟ آنچه مي‌دانيم، اين است كه اگر گزارش دانش‌آموزان درست باشد با مسموميت منوكسيدكربن، گازي كه ناشي از سوختن ناقص گاز شهري است رو‌به‌رو نيستيم، چون اين گاز بدون بو است و امكان تشخيص آن فقط برمبناي احساس سنگيني و بعد از آن بيهوشي ميسر است.
يك‌بار ديگر، علايم دانش‌آموزان دختر، شامل سوزش در حلق و بيني، تنگي نفس و درد عضلاني است. عموم‌شان مي‌گويند كه در راه رفتن مشكل دارند و چند نفري در بيمارستان بستري مي‌شوند. در حالي كه هنوز نتايج آزمايش‌هايي كه دو هفته پيش از دانش‌آموزان مسموم گرفته شده منتشر نشده، يك‌بار ديگر از دانش‌آموزان مسموم آزمايش گرفته مي‌شود، اما گزارشي از نتايج اين آزمايش‌ها منتشر نمي‌شود.
با فاصله دو هفته از تكرار مسموميت در مدرسه نور، هشتم بهمن ماه گزارش‌هايي از مسموميت جمعي از دانش‌آموزان دختر اين بار در مدرسه‌اي در صفادشت قم منتشر مي‌شود. علايم البته متفاوت است. روابط عمومي دانشگاه علوم پزشكي قم مي‌گويند 15 دانش‌آموز با علايم سرگيجه و تهوع به بيمارستان آمده‌اند. باز هم توصيفي از بوي گاز منتشر شده در مدرسه در دست نيست. از اينجا به بعد، فاصله گزارش‌ها در مورد بروز مسموميت در مدارس، كم و تعداد آنها بيشتر مي‌شود. دهم بهمن 18 دانش‌آموز و يك معلم از دبيرستان فاطميه در منطقه صفاشهر با اتوبوس آمبولانس به بيمارستان اعزام شدند، علايم آنها مشابه علايم دانش‌آموزاني بود كه روز هشتم بهمن از همين منطقه به بيمارستان رفته بودند، سرگيجه و تهوع.
ظهر روز دوازده بهمن، هفت دانش‌آموز دختر از مدرسه بلقيس با تهوع و سرگيجه به بيمارستان فرستاده شدند، چهار روز بعد، در روز شانزده بهمن، دانش‌آموزان دختر دبيرستان قرائتي در پرديسان قم، به همراه دانش‌آموزان مدرسه ميثم در منطقه سالاريه، مدرسه طاها و مدرسه امامي، با علايم مسموميت به بيمارستان فرستاده شدند، تعداد دانش‌آموزان و اولياي مدرسه كه در اين روز مسموم شدند اعلام نشده، همين‌طور گزارشي از علايم آنها منتشر نشده، تنها چيزي كه مي‌دانيم، اين است كه در اين روز براي اولين‌بار، دانش‌آموزان يك مدرسه پسرانه هم با علايم مسموميت به بيمارستان فرستاده شدند.
هفتم بهمن ماه، چهار گزارش ديگر از انتقال دانش‌آموزان به بيمارستان با علايم مسموميت منتشر شده است، مدرسه حضرت فاطمه الزهرا (س) منطقه ۳۰ متري كيوانفر، مدرسه شاهد رضوي در منطقه هنرستان و تعدادي از دانش‌آموزان هنرستان سيد حسن برقعي در محله عمار ياسر با تهوع و استفراغ و سرگيجه به بيمارستان برده شدند. تعداد دانش‌آموزاني كه در اين روز مصدوم شده‌اند هم روشن نشده است.
هنوز چيز زيادي از حوادث اخير مدارس در قم نمي‌دانيم، مي‌دانيم كه اقلا يكي از اعضاي شوراي تامين استان قم با برخي دانش‌آموزان حادثه ديده ملاقات كرده است، مي‌دانيم كه دادستاني استان قم قول پيگيري داده است و همين‌طور يكي از نمايندگان قم در مجلس گفته كه موضوع در حال بررسي است، دو ماه و ده روز از اولين گزارش مسموميت در مدارس قم گذشته است. دوازده مدرسه كه اغلب آنها دخترانه هستند، گزارش‌هايي از مسموميت منتشر كرده‌اند، اغلب گزارش‌هاي مسموميت در ساعت‌هاي نزديك ظهر اعلام شده است. والدين، دانش‌آموزان و معلمان مدارس نگران هستند، اما هيچ كدام مايل نيستند به صورت علني در مورد اين حادثه با «اعتماد» صحبت كنند. يك پزشك عمومي در شهر قم كه تعدادي از دانش‌آموزان با علايم مسموميت را ويزيت كرده، مي‌گويد: در اين مورد بايد مقامات رسمي بيماستاني اظهارنظر كنند و پزشكان به دليل نگراني از انتشار اطلاعات خصوصي مربوط به بيماران حاضر به صحبت در مورد ماجرا نيستند.
ذوالنوري، نماينده قم اخيرا در مورد حوادث مدارس قم گفته: «مساله امنيتي است و مقام‌هاي امنيتي در حال بررسي موضوع هستند.» شايد همين چند كلمه كافي باشد تا علت سختي دسترسي به اطلاعات رسمي در مورد اين حادثه توضيح داده شود. امير آبادي‌فرهاني، نماينده ديگر قم هم گفته در مورد اين حوادث از وزير آموزش و پرورش سوال خواهد كرد، اما روشن نيست اين سوال چه زماني پرسيده خواهد شد و آيا مي‌توان روي توضيحات وزير در اين مورد حسابي باز كرد يا نه.
دكتر محبي بعد از حوادث روز شانزدهم بهمن ماه، در مصاحبه‌اي گفته است كه دليل بروز علايم تنفسي در دانش‌آموزان مدارس در قم، «تنفس سريع» است. ايسنا قم روز هفدهم بهمن ماه گزارش داده كه بررسي‌هاي آتش‌نشاني و مركز بهداشت قم در چهار مدرسه‌اي كه روز شانزدهم بهمن گزارش مسموميت داده‌اند، نشان داده كه چهار مدرسه قرائتي پرديسان، ميثم در منطقه سالاريه، طاها و امامي، آلوده به هيچ گاز قابل شناسايي نبوده‌اند و دست‌كم يكي از حوادث مسموميت دانش‌آموزان در مدرسه امامي، به دليل تنفس منوكسيدكربن بوده است. همچنين گفته شده كه 18 دانش‌آموز مدرسه ميثم تمار، به دليل اضطراب دچار علايم تنفسي شده‌اند و خبري از مسموميت نيست.
ممكن است آنچه اين روزها در مدارس قم مي‌گذرد تنها ناشي از بار رواني انتشار يك شايعه باشد، ممكن است همان‌طور كه دكتر محبي گفته، گزارش‌ها بر اثر افزايش اضطراب باشد. اين مساله كه شايعه مي‌تواند امنيت رواني مردم و به خصوص نوجوانان را تحريك كند، قابل انكار نيست، اما در اين صورت سوالات قابل ملاحظه‌اي وجود دارد كه هنوز به آنها پاسخ داده نشده از جمله اينكه نتايج آزمايش‌هاي سم‌شناسي كه از دانش‌آموزان گرفته شده كجاست، چرا گزارش پدافند غيرعامل لااقل در مورد چند مدرسه‌اي كه در آذر ماه مسموميت با گاز را گزارش كرده‌اند، منتشر نشده. دوازدهم بهمن، دادستان عمومي و انقلاب قم، در مورد مساله گزارش مسموميت دانش‌آموزان در مدارس جلسه‌اي با حضور معاون استاندار قم و مسوولاني از پدافندغيرعامل، دانشكده علوم پزشكي، آتش‌نشاني، آموزش و پرورش استان در دادسراي قم برگزار كرده، گزارشي كه نهادها در اين جلسه ارايه كرده‌اند چه توضيحي در مورد اين ماجرا دارد؟ و در نهايت اينكه اگر تمام اين ماجرا، شايعه، گزارش‌هاي مسموميت ناشي از استنشاق منوكسيدكربن و اضطراب است، چرا ذوالنوري نماينده قم مي‌گويد اين مساله «امنيتي» است؟
خبرنگار «اعتماد» براي تكميل اين گزارش با يكي از اعضاي شوراي تامين استان قم و دبير اين شورا و برخي ديگر از مسوولان در قم تماس گرفته اما كسي حاضر به اظهارنظر رسمي در مورد مساله نشده است.