در جمهوري اسلامي بايد ميزان راي ملت باشد
احمد مازنی
مايه تأسف است كه دو گروه بيانات امام درباره مردمسالاری را تحریف کرده‌اند
امام خميني بارها بر جايگاه راي مردم تاكيد داشته‌اند؛ اين جمله معروف امام كه: «ميزان راي ملت است» يكي از جمله‌هاي كليدي انديشه امام خميني است. اساسا تعيين «جمهوري اسلامي» براي حكومت، حكايت از اهميت خاص حكومت در اسلام و نقش تعيين‌كننده راي مردم در تاسيس حكومت و اداره كشور داشت. يعني نظامي كه مبتني بر اراده مردم است و اسلام براي مردم در اداره امور اجتماع چنين حقي قائل شده. اگر روي مباني نظري جمهوري اسلامي از ديدگاه امام ملاحظه‌اي داشته باشيم، اين نظر تاييد مي‌شود. ازجمله مواردي كه امام خميني بر اين نظر تاكيد كرده‌اند، متن نامه‌اي است كه خطاب به خطيب محترم نماز جمعه تهران نوشته‌اند (صحيفه امام، ج۲۰) امام در اين نامه مواردي از مسائل مستحدثه را بيان مي‌كند كه در رساله‌هاي عمليه نيامده و حتي فراتر از آن حكومت را فراتر از فرايض مهم الهي مي‌داند. البته مايه تأسف است كه دو گروه اين بيان امام را به حكومت مطلق فرد تفسير كرده‌اند يكي آنها كه نفع‌شان در قدرت مطلقه فردي است و ديگري مخالفان جمهوري اسلامي كه مي‌خواهند نظام اسلامي را نظام استبدادي و سلطنت مطلقه معرفي كنند در حالي كه اطلاق مورد نظر امام مربوط به اختيارات نظام است كه رهبري آن به عهده فقيه عادل، مدير، مدبر و منتخب ملت است نه شخص حاكم؛ و نيز مطلقه به اين معني است كه نظام اسلامي براي ورود در مسائل و موضوعات مختلف بسط يد دارد و محدود به احكام رساله عمليه نيست. امام خميني در نگاه مبتني بر ولايت فقيه زماني ولايت او را نافذ مي‌داند كه منتخب مردم باشد. اين مطلب را در نامه مورخ 9 ارديبهشت ۱۳۶۸ به آيت‌الله مشكيني مرقوم مي‌دارد كه: «اگر مردم به خبرگان راي دادند تا مجتهد عادلي را براي رهبري حكومت‌شان تعيين كنند، وقتي آنها هم فردي را تعيين كردند تا رهبري را به عهده بگيرد، قهري او مورد قبول مردم است. در اين صورت او ولي منتخب مردم مي‌شود و حكمش نافذ است.» و در ديدار نمايندگان مجلس خبرگان قانون اساسي در روز 27 مرداد ۱۳۵۸، منتخبان را وكيل مردم دانستند نه ولي مردم و تاكيد كردند: «دموكراسي اين است كه آراي اكثريت و آن هم اين طور اكثريت، معتبر است؛ اكثريت هر چه گفتند آراي‌شان معتبر است ولو به خلاف، به ضرر خودشان باشد. شما ولي آنها نيستيد؛ شما وكيل آنها هستيد.»
امام خميني بارها بر جايگاه راي مردم تاكيد داشته‌اند، ازجمله:
حقوق اوليه هر ملتي است كه بايد سرنوشت و تعيين شكل و نوع حكومت خود را در دست داشته باشد (ج4: 367) اينكه ما جمهوري اسلامي مي‌گوييم براي اين است كه هم شرايط منتخب و هم احكامي كه در ايران جاري مي‌شود، اينها بر اسلام متكي است؛ لكن انتخاب با ملت است و طرز جمهوري هم همان جمهوري است كه همه جا هست (ج4: 479). اينجا آرای ملت حكومت مي‌كند. اينجا ملت است كه حكومت را در دست دارد؛ تخلف از حكم ملت براي هيچ يك از ما جايز نيست و امكان ندارد (ج 14: 165). ما تابع آراي ملت هستيم. ملت ما هر طور راي داد ما هم از آنها تبعيت مي‌كنيم. ما حق نداريم؛ خداي تبارك و تعالي به ما حق نداده است، پيغمبر اسلام به ما حق نداده است كه ما به ملت‌مان يك چيزي را تحميل بكنيم. بله ممكن است گاهي وقت‌ها ما يك تقاضايي از آنها بكنيم؛ تقاضاي متواضعانه، تقاضايي كه خادم يك ملت از ملت مي‌كند (ج11: 34). ما خواهان استقرار يك جمهوري اسلامي هستيم و آن حكومتي است متكي به آراي عمومي؛ شكل نهايي حكومت با توجه به شرايط و مقتضيات كنوني جامعه ما، توسط خود مردم تعيين خواهد شد (ج 4: 248). مردم در انتخابات آزادند و احتياج به قيم ندارند (ج 21: 10). حكومت اسلامي حكومتي است كه اولا صددرصد متكي به آراي ملت باشد؛ به شيوه‌اي كه هر فرد ايراني احساس كند با راي خود سرنوشت خود و كشور خود را مي‌سازد. (ج5: 449-448). سرانجام اين جمله معروف امام كه «خود ملت ميزان است... ميزان؛ راي ملت است» (ج 8: 173). و آثار ديگري كه حاكي از سيره نظري امام در مورد ميزان بودن راي مردم است. از سوي ديگر اقدام عملي امام در تاسيس نظام چون تشكيل دولت موقت، همه‌پرسي تغيير نظام، خبرگان قانون اساسي، همه‌پرسي براي قانون اساسي، انتخابات رياست‌جمهوري و مجلس گواه انديشه دموكراتيك امام است. آنچه گفته شد اشاره‌اي كوتاه به سيره نظري امام در مورد ميزان بودن راي مردم در تاسيس و اداره نظام است و همچنان اين مقوله جاي گفت‌وگو دارد. ضمن اينكه ساز و كار مردم‌سالاري در قانون اساسي نيز قابل گفت‌وگو است. اما تاكيد بر سيره نظري امام، به معناي تحقق عملي آن نيست، چرا كه به دلايلي چون رفتار تروريست‌هايي كه تا امروز هم دست از سر مردم ايران برنداشتند، جنگ تحميلي، نفوذ وابستگان بيگانه و سوءتدبير مديران به علاوه رفتار فرهنگي ايرانيان، در تحقق مردم‌سالاري كاستي‌هايي وجود دارد كه بايد گفت مراد امام از «ميزان راي ملت است» اين است كه در جمهوري اسلامي «بايد ميزان راي ملت باشد.»