معضلی به نام سوخت‌كشي و سوخت در سيستان و بلوچستان
سيد حميد كلانتري
تا آنجا كه به خاطر دارم بيشتر از 20 سال است كه چهره استان سيستان و بلوچستان با سوخت فروشي‌ها‌ي غير مجاز در مسير جاده‌ها، در حاشيه شهرها و حتي خيابان‌ها بسيار زشت و زننده شده، به گونه‌اي كه تعداد زيادي از جوانان استان هر يك 20 تا 30 گالن 20 ليتري پراز بنزين را در حاشيه جاده‌ها يا ميادين و خيابان‌ها در اختيار دارند. و سوخت را به متقاضيان با ۵ تا ۷ برابر قيمت- بستگي به شرايط و موقعيت و فاصله تا پمپ بنزين‌ها - عرضه مي‌دارند، دركنار آنها صف‌هاي طولاني پمپ بنزين‌ها است كه هر كس براي خريد بنزين قانوني سهميه‌اي حداقل نيم تا يك ساعت يا بيشتر بايد تحمل ماندن در صف بنزين را بنمايد، كه آن هم به زشتي جلوه استان و البته بر رنج و ناراحتي شهروندان مي‌افزايد. اما مهم‌تر از دو مورد فوق ماشين‌هاي سوخت‌كشي در قالب پژو، وانت و نيسان مي‌باشد كه هر يك از ۱۰۰۰ تا ۲ يا ۳ هزار ليتر را در گالن‌ها يا مشك‌هاي بزرگ طناب پيچ شده به سوي مرزها با سرعت زياد در حركت هستند، آنقدر سرعت اينها زياد است كه ماشين‌ها و راننده‌هاي‌شان با نام شوتي‌ها شهرت يافته‌اند، تخصص اين شوتي‌ها رساندن بنزين يا گازویيل به سرحد مرزهاي خاص و فروش آن به ۱۰ تا ۲۰برابر قيمت به اتباع پاكستاني (عمدتاً) مي‌باشد. غالب جاده‌هاي استان به ويژه در بخش‌هاي مياني و جنوبي تحت تاثير حركت اين سوخت‌كش‌هاست و متاسفانه هر از گاهي و بسيار فراوان شاهد سوانح و حوادث ناشي از تصادف اين ماشين‌ها با ديگران و حتي آتش گرفتن آنها هستيم.
هيچكس آگاهي درست و دقيق از ميزان صادرات غير قانوني وغير مجاز اين نوع سوخت بري ندارد و قطعا روزانه بالغ بر صدها هزار ليتر و سالانه چند صد ميليون ليتر سوخت از اين طريق از كشور خارج مي‌شود. حال چند سوال اساسي در اين رابطه وجود دارد:
۱- آيا مسوولان شركت نفت در مركز و استان از اين حجم تخلف و صادرات غير مجاز سوخت خبر دارند؟ كه قطعا مطلع هستند.
۲- آيا شركت نفت طي ۲۰ سال گذشته گزارش و تحليل روشني در اين زمينه همراه با عارضه‌يابي و وتبعات اقتصادي و اجتماعي اين پديده تهيه و به اطلاع مقامات مسوول رسانده است؟
۳- اين حجم عظيم سوخت كه در مجراي غيرقانوني و غير مجاز در داخل استان و در مرزها عرضه مي‌شود از چه مبادي مشخصي تهيه و فراهم مي‌شود؟از پمپ بنزين‌هاي استان‌هاي اطراف؟ از پمپ بنزين‌هاي استان، از پالايشگاه‌ها؟بعضي بر اين باورند كه در عقبه اين شبكه بزرگ، كم و بيش خود شركت نفت به‌طور مستقيم يا غير مستقيم با هدف تامين درآمد وجود دارد كه اگر صحت داشته باشد بايد به حال اين‌گونه مديريت‌ها و مديران در مملكت افسوس خورد.
۴- خوب است ۵ استاندار محترمي كه در ۱۰ سال گذشته مسووليت اداره امور استان را داشته‌اند و همچنين نمايندگان سه دوره اخير بگويند در دوره مسووليت خود با اين پديده نامطلوب كه بر چهره و فرهنگ استان تاثير زشتي گذاشته است چه برخوردي داشته‌اند و چرا نتوانستند اين معضل را حل كنند؟
۵- نيروي انتظامي و نيروهاي امنيتي كه مستقيما با اين پديده درگير هستند، نظرشان چيست؟ بارها و بارها اين سوخت‌برها با پلاك يا بي پلاك از مقابل پاسگاه‌ها يا عوامل امنيتي بدون مشكل و دغدغه عبور مي‌كنند و با آنها برخورد نمي‌شود كه برداشت ناظران بيروني اين است كه اين داستان در كلان هماهنگ است.
۶- از جمله آثار سوء ناشي از اين شيوه نقل و انتقال سوخت و كسب درآمدهاي لحظه‌اي؛ افت فرهنگ كار و تلاش و توليد در استان است. حرف بسياري از جوانان اين است كه چرا به خود زحمت بدهيم و يك ماه كار كنيم كه ۱۰ تا ۱۵ ميليون درآمد كسب كنيم وقتي با انتقال يك يا دو محموله سوخت به بيشتر از اين درآمد مي‌رسيم؟
در هر حال از وزارت نفت يا استانداري، نيروي انتظامي، سپاه پاسداران و نمايندگان استان در مجلس شوراي اسلامي انتظار مي‌رود به اين پديده نازيبا به عنوان يك مساله و معضل بنگرند و با تدبير و برنامه‌ريزي و اقدامي مشترك و هماهنگ براي رفع آن چاره‌انديشي كنند.