وقتي «واژگان سبز» ويترين است!
شينا انصاري
در روزهايي كه در سراسر جهان برنامه‌هايي براي پاسداشت زمين و حفاظت از طبيعت به مناسبت روز جهاني زمين برگزار مي‌شود، طبق روال مرسوم در شهرهاي كشور ما نه يك روز كه يك هفته به اقدامات و فعاليت‌هاي محيط زيستي دستگاه‌ها و نهادهاي متولي اختصاص دارد. افتتاح پروژه‌ها، برگزاري همايش‌ها و جلسات ارايه عملكردهاي محيط زيستي در اين هفته بسيار پررونق است. شعار ملي امسال با تأسي از موضوع محوري جهان «سياره در مقابل پلاستيك»؛ «مشاركت مردم، ايران در برابر پلاستيك، نجات زمين» نامگذاري شده است. درباره همين مساله پلاستيك‌هاي يك‌بار مصرف، خبر خوشي هم داده شده كه از هفته زمين پاك توزيع رايگان كيسه‌هاي پلاستيكي در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي ممنوع مي‌شود. اما اينكه چقدر اين تصميمات در كشور -بدون فراهم كردن زيرساخت‌ها- پايدار و اجرايي هستند بايد ديد.
چندين سال است كه واژگان جذاب محيط زيستي چون مديريت سبز، حفظ فضاي سبز و اراضي طبيعي، هواي پاك، زمين پاك، حمل و نقل پاك، مديريت پسماند، بازچرخاني آب و... وارد ادبيات مديران و تصميم‌گيران شده است كه البته به وقت تغيير دولت‌ها و انتخابات مجلس و شوراها با شدت و غلظت بيشتري كاربرد دارد. در برنامه‌هاي مناسبتي مانند زمين پاك نيز همواره درباره لزوم حفظ طبيعت و انجام اقدامات دهان پركن و خوش آب و رنگ (مثل همين ممنوعيت كيسه‌هاي پلاستيكي) سخن‌ها فراوان گفته و وعده‌هاي دلخوش‌كنك محيط زيستي بسيار داده مي‌شود. ولي در سمت ديگر ماجرا شاهد هستيم كه تخريب و تغيير كاربري اراضي طبيعي، قلع و قمع درختان شهري، خشكيدگي تالاب‌ها، آلودگي سواحل و جنگل‌ها، آلودگي هوا و خاك و آب و فرونشست زمين و چالش‌هاي ديگر گلوي طبيعت و محيط زيست ايران را فشرده و آن را تا مرز خفگي رسانده است. آتشِ آزِ سوداگران زمين و طبيعت ايران با تكرار واژگان سبز خاموش نمي‌شود. «مشاركت مردم» كه در شعار امسال زمين پاك پررنگ شده بدون عزم قاطع حاكميت براي حفظ طبيعت راه به جايي نمي‌برد. در بسياري از حوزه‌هاي محيط زيست مشاركت مردم منوط به ايجاد ساختارها براي امكان فعاليت‌هاي مردمي يا استفاده از ابزارهاي اقتصادي، فناورانه و زيرساختي است. وجود قوانين و مصوبات محيط زيستي هر چند گامي رو به جلو محسوب مي‌شود، ولي به خودي‌خود نمي‌تواند موجب حل مسائل پرچالش فعلي محيط زيست كشور شود. در واقع درك عميق بحران‌هاي محيط زيستي از جانب حاكميت و ضرورت اهميت و اولويت موضوعات و مقابله با متخلفان و تخريبگران و در يك كلام «اقدام عملي» به جاي حرف و شعار نياز طبيعت امروز ايران است. فراگير شدن مشاركت مردم نيز دقيقا به همين نگاه و تصميمات طبيعت‌محور حاكميت متكي است و تا مادامي كه براي اجراي قوانين محيط زيست و حفظ آنچه از طبيعت اين سرزمين برجاي مانده عزمي جدي وجود نداشته باشد، مناسبت‌هاي پرطمطراقي نظير هفته زمين پاك نخواهد توانست حرمت، پاكيزگي و آرامش را به محيط زيست كشور ارزاني دارد.