اجماع نخبگاني در بحث انتقال پايتخت
مصطفي هاشمي‌طبا
بدون شك، تهران با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو است و حتما بايد اين مشكلات رفع شوند، اما اينكه تصور شود مشكلات تهران و كلانشهرها با انتقال پايتخت حل مي‌شود، نيازمند تحليل‌هاي كارشناسي دقيق است.
معتقدم ساير كشورهايي كه يك چنين اقداماتي را صورت دادند، اغلب به نتايج و اهداف موردنظر نرسيدند. مثلا برزيل پايتخت خود را به داخل كشور انتقال داد، چون جمعيت اصلي برزيل در سواحل شرقي متمركز بود و در داخل كشور، جمعيت اندك بود. برزيل چندين دهه قبل، 40 ميليارد دلار هزينه كرد تا شهري به نام برازيليا ساخته شود. ادارات و ساختارهاي مديريتي را به اين شهر منتقل كردند اما جمعيت اصلي برزيل همچنان در ريودوژانيرو و سانتياگو ساكن هستند. سپس دولت برزيل ناچار شد شعبه‌هاي وزارتخانه‌ها و اداره‌ها را به اين شهرهاي پرجمعيت منتقل كند. سوال مهم بعدي، چرايي انتخاب سواحل مكران است؟ به نظرم قبل از انتقال پايتخت بايد زمينه‌هاي توسعه سرمايه‌گذاري را در اين نوع مناطق فراهم ساخت. اگر سرمايه‌گذاري شود، اشتغال ايجاد شود و زمينه‌هاي رشد امكانات فراهم شود، مردم خودشان محل سكونت مناسب را انتخاب مي‌كنند. اين تجربه درباره شهر كراچي و انتخاب اسلام‌آباد به عنوان پايتخت پاكستان تكرار شد. اين تصميم نه تنها باعث كاهش جمعيت كراچي نشد، بلكه در تمركز جمعيت در اين منطقه افزود.
اگر زمينه‌هاي رشد و زندگي مناسب براي ايرانيان فراهم نشود با يك چنين تصميماتي، اتفاق خاصي رخ نمي‌دهد. تنها براي وزارتخانه‌ها بايد شعبه‌هاي تازه‌اي در استان‌هاي مختلف داشته باشد، كما اينكه در بحث ادغام وزارتخانه‌ها هم همين روند طي شد. مثلا وزارت معادن و فلزات، صنايع و بازرگاني را ادغام كردند اما ساختمان‌ها و كارمندان و نيروي انساني مانند قبل باقي ماند. معتقدم در ايران به اندازه‌اي كار بر زمين مانده وجود دارد كه انتقال پايتخت در راس آنها قرار نمي‌گيرد مثلا ناترازي انرژي و قاچاق سوخت 20 ميليون ليتري در اولويت تصميم‌سازي‌ها است.
در كل معتقدم اين تصميم هزينه‌هاي بسياري را به كشور تحميل مي‌كند اما اهداف از پيش تعيين شده محقق نمي‌شود.
به نظرم كمي آدرس غلط دادن است. ايران با مشكلات اقتصادي و معيشتي دامنه‌داري روبه‌رو است و لازم است مساله رفع تحريم‌ها در دستور كار قرار گيرد. طرح مسائل تازه در اين شرايط چندان راهگشا نيست. براي تهران بايد تجربياتي را آزمود كه شهرهايي چون توكيو و پكن و... پيموده‌اند. براي مكران هم بايد سرمايه‌گذاري سنگيني انجام شود تا مردم به آنجا نقل مكان كنند. البته همين كه دولت با اجماع نخبگاني قصد بررسي و ارزيابي و تصميم‌گيري را دارد، خوشحال‌كننده است. كارشناسان و تحليلگران بايد نظرات خود را در حوزه مسائل مختلف بيان كنند تا بهترين تصميم اتخاذ شود.