ترامپ - زلنسكي و آينده امريكا در جهان
فرزان صفری
مشاجره لفظي روز جمعه كه بين دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا و ولاديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در اتاق بيضي كاخ سفيد رخ داد، يكي از شگفت‌انگيزترين و بهت‌آورترين وقايع روابط بين‌الملل در سال 2025 و حتي در يك دهه اخير است كه پيامدهاي آن احتمالا تا چندين سال در اقصي نقاط جهان نمايان خواهد شد. اين مشاجره لفظي نه تنها يك عقده‌گشايي تاريخي شخصي بين دو رييس دولت بود بلكه نشان از تغيير نگرش ايالات‌متحده به مسائل جهاني و روابطش با روسيه دارد. اين مشاجره كه در حضور و البته با مشاركت معاون اول ترامپ و در انتقاد از روند پيشبرد جنگ در اوكراين و انفعال ماركو روبيو صورت گرفت، نه تنها خبرنگاران رسانه‌هاي حاضر را شگفت‌زده كرد بلكه هيات سياسي همراه اوكرايني را نيز نسبت به آينده احتمالي تماميت ارضي كشورشان نگران ساخت.
ريشه خصومت‌ها
اگر بخواهيم به ريشه اين مشاجره بپردازيم بايد گفت اين اولين‌بار نيست كه نوعي خصومت شخصي همراه با كينه بين ترامپ و زلنسكي به صورت علني نمايان مي‌شود. نخستين برخورد بين ترامپ و زلنسكي به سال 2019 برمي‌گردد كه در يك تماس تلفني افشاشده بين اين دو، ترامپ در دور اول از اعطاي نزديك به 400 ميليون دلار كمك‌هاي نظامي به اوكراين در مقابل روسيه سر باز زد. اما زماني كه متن اين گفت‌وگو منتشر شد، در اثناي آن ترامپ اعطاي كمك‌ها را در مقابل سِروري پيشنهاد داده بود كه حاوي مدارك محرمانه متعلق به هيلاري كلينتون و هانتر بايدن، پسر جو بايدن بوده است. اين واقعه باعث بسيج نيروهاي سياسي مخالف ترامپ و كشاندن او به مرز استيضاح و استعفا شد. آنچه كه نيروهاي مخالف در فضاي سياسي آن زمان امريكا از دليل استيضاح ترامپ مطرح مي‌كردند، شكست قبح سياسي پيگرد سياسي از طرف يك رييس‌جمهور صاحب‌منصب عليه يك رقيب سياسي و پيوند دادن آن با سياست خارجي بود كه مي‌توانست به ضرر منافع ملي امريكا باشد؛ به‌ويژه از نظر ابعاد رقابت امريكا و روسيه كه مي‌تواند پيامدهاي حياتي براي جايگاه سياسي، اقتصادي و بين‌المللي امريكا داشته باشد.
جنگ روسيه-اوكراين و بازگشت ترامپ
شروع جنگ روسيه و اوكراين در سال 2022 علاوه بر ريشه‌هاي تاريخي و تمدني، باعث گسترده شدن شايعات و نظريه‌هاي توطئه نيز شده است. در آغاز جنگ، يكي از نظريه‌هاي توطئه شايع ميان اقشار ضدجنگ و جمهوري‌خواهان نومحافظه‌كار و ترامپيستي، حمايت گسترده امريكا و به‌ويژه «اليت‌هاي گلوباليستي» از اوكراين و كشاندن روسيه به تله جنگ بود. در انتخابات رياست‌جمهوري سال 2024 امريكا، يكي از وعده‌هايي كه ترامپ به هواداران خود داده بود قطع كمك‌هاي نظامي و مالي امريكا به اوكراين و حل كردن موضوع جنگ بود. ترس بسياري از اين بود كه ترامپ در مقابل پوتين، رييس‌جمهور روسيه، اجازه خواهد داد كه روسيه بخشي از خاك اوكراين را ضميمه خاك خود كند. پس از انتخاب مجدد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور امريكا، در ماه فوريه نشست امريكا و روسيه در عربستان با مخالفت گسترده اروپا و اوكراين مواجه شد. نشست چند روز پيش ترامپ و زلنسكي نيز به جاي يك ديدار رسمي و ديپلماتيك به يك مشاجره همراه با عقده‌گشايي و ابراز كينه شخصي تبديل شد. اما برخلاف تهمت‌پراكني‌هاي بين ترامپ و ونس و زلنسكي، چندين جمله از اين گفت‌وگوهاي مشاجره‌آميز مي‌تواند نشان‌دهنده مسير احتمالي سياست بين‌الملل در آينده باشد. زلنسكي با اشاره به موقعيت محصور در دو اقيانوس آرام و اطلس، به ترامپ يادآوري كرد كه امريكا موقعيت كنوني جنگ اوكراين را درك نمي‌كند و اگر اوكراين در مقابل روسيه شكست بخورد، عواقب و پيامدهاي آن در آينده گريبانگير امريكا نيز خواهد شد. ترامپ اين هشدار زلنسكي را به تهديد تعبير كرد و با كوچك‌نمايي زلنسكي و اوكراين بيان كرد كه اين كشور در موقعيتي نيست كه مذاكره كند و در صورت ادامه جنگ روسيه و اوكراين، ريسك جنگ جهاني سوم افزايش پيدا خواهد كرد و درنهايت نيز اوكراين مقصر شناخته خواهد شد. پس از اين نشست قرار بود جلسه‌اي جداگانه بين ترامپ و زلنسكي برقرار شود كه با لغو آن حواشي رسانه‌اي ديگري ايجاد شد. ترك كاخ سفيد از سوي زلنسكي توسط تيم ترامپ، به عنوان اشتباه زلنسكي و عواقب آن نيز متوجه شخص او قلمداد شد.
اروپا در مقابل امريكا
يا همراه شدن اروپا با ترامپ؟
اين واقعه كه در روز جمعه اتفاق افتاد با واكنش مقامات اروپايي و اعضاي ديگر ناتو مواجه شد. زلنسكي پس از ترك ايالات‌متحده به سمت لندن حركت كرد و با كي‌ير استارمر، نخست‌وزير بريتانيا ديدار و گفت‌وگو كرد. همچنين ديگر مقامات اروپايي همچون ايتاليا و اروپا و ديگران با ابراز حمايت از اوكراين براي مقابله با روسيه و پوتين، عزم خود را جزم كردند تا ايده‌آل اروپايي خود را كه حمايت از امنيت دسته‌جمعي اروپاست، نشان دهند. اين واقعه مي‌تواند از دو منظر بررسي شود؛ نخست اينكه اين واقعه مي‌تواند نشان از تغيير رويكرد سياست خارجي امريكا و افزايش نواستثناگرايي در سياست امريكا داشته باشد و دومين مورد، افزايش حمايت‌هاي مالي و نظامي اروپا و ناتو در مسائل بين‌المللي به نحو غيرمستقيم است، موضوعي كه خود ترامپ نسبت به آن انتقاد داشته است.
دوستي و دشمني با امريكا در آينده
در آخر بايد به اين موضوع اشاره كرد كه در دوره ترامپ، بسياري از دوستي‌ها و دشمني‌هاي قديمي و سنتي امريكا مورد بازبيني قرار خواهد گرفت و مشاجره روز جمعه ترامپ و زلنسكي ممكن است اين حس را در برخي از پايتخت‌هاي جهان ايجاد كند كه در آينده هيچ تضميني از سوي امريكا در شرايط بحراني براي مقابله با تهديد وجود نخواهد داشت. در آخر بايد اين جمله معروف هنري كسينجر، مشاور امنيت ملي و وزير امور خارجه دوره نيكسون و فورد را يادآوري كرد كه گفته بود: «دشمني با امريكا خطرناك است اما دوستي با امريكا مي‌تواند كشنده باشد.»
دانشجوي دكتراي مطالعات جهان (هند) دانشگاه تهران